STAN PRAWNY NA 16 MAJA 2023 Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny Opracowała: Małgorzata Celuch, nauczycielka, wicedyrektor szkoły, zaktualizowali: Karolina Król-Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji; Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.). Co roku na etapie tworzenia arkusza organizacyjnego dyrektorzy zdobywają wiedzę na temat liczby etatów wynikających z planowanej na kolejny rok organizacji pracy. Nierzadko okazuje się wówczas, że dla niektórych nauczycieli zabraknie godzin w kolejnym roku szkolnym. Być może konieczne będą decyzje o rozwiązaniu stosunku pracy. Dyrektor zobligowany do zwolnień nauczycieli może skorzystać z przysługującego mu prawa i wyrazić zgodę na przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny. Kiedy przeniesienie w stan nieczynny jest możliwe? Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 2 Karta nauczyciela dyrektor poradni ma obowiązek rozwiązania z nauczycielem stosunku pracy lub przeniesienia go w stan nieczynny, jeżeli nie jest możliwe dalsze zatrudnienie go w pełnym wymiarze zajęć z powodu m.in.: • częściowej likwidacji placówki, • zmian organizacyjnych. Czym jest przeniesienie w stan nieczynny? Zatrudnianie i zwalnianie nauczycieli podlega prawom odmiennym niż w przypadku innych pracowników, ponieważ wynika z Karty nauczyciela. Szczególnym uprawnieniem tej grupy zawodowej jest możliwość przeniesienia w stan nieczynny. Można z niej skorzystać w sytuacji częściowej likwidacji placówki, w której nauczyciel jest zatrudniony, polegającej np. na: • likwidacji filii (tzn. placówka macierzysta nadal funkcjonuje, ale likwidowana jest jej filia lub filie), • zmianach organizacyjnych związanych ze zmniejszeniem liczby zajęć, • zmniejszeniu liczby godzin danych zajęć, • zmianach uniemożliwiających dalsze zatrudnianie w pełnym wymiarze zajęć. W przypadku podjęcia zatrudnienia w placówce przez takiego nauczyciela stan ten ustaje. W okresie przejściowym pierwszeństwo w zatrudnieniu na wolnych stanowiskach pracy będzie przysługiwało nauczycielom przebywającym w stanie nieczynnym. Procedura przeniesienia w stan nieczynny W art. 20 ust. 5c Karty nauczyciela opisane są zasady przeniesienia w stan nieczynny i ubiegania się o nie. Na ich podstawie można stworzyć procedurę: Krok 1. Nauczyciel otrzymuje wypowiedzenie z jednego z powodów: • częściowej likwidacji placówki, • zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby zajęć w poradni. Krok 2. Nauczyciel składa do dyrektora pisemny wniosek o przeniesienie w stan nieczynny. Wniosek musi być złożony przed upływem 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy. Krok 3. Dyrektor przyjmuje wniosek do realizacji. Jest to uprawnienie, które pracodawca musi uwzględnić. Złożone wcześniej wypowiedzenie staje się bezskuteczne. Krok 4. Z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w stanie nieczynnym stosunek pracy wygasa. Sposób informowania nauczycieli o uprawnieniu Pamiętać należy, że to nauczyciel składa wniosek o przeniesienie w stan nieczynny – nie należy to do obowiązków ani kompetencji dyrektora placówki. Powinien on jedynie poinformować nauczyciela, że istnieje możliwość uniknięcia rozwiązania stosunku pracy poprzez przejście w stan nieczynny i na czym to polega. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego (Wyrok z dnia 18 grudnia 2002 r., I PK 15/02) sposób, forma i termin poinformowania nauczyciela o możliwości przeniesienia w stan nieczynny nie są określone w przepisach prawa oświatowego. Oznacza to, że informacja o uprawnieniu do niego może być nauczycielowi przekazana przez dyrektora w sposób, który on sam uzna za właściwy. Może mieć formę ustną lub pisemną, mniej lub bardziej sformalizowaną. Również termin informowania nauczycieli o tej kwestii pozostaje decyzją dyrektora. Może poprzedzać wręczenie wypowiedzenia stosunku pracy lub zbiegać się w czasie z tą czynnością. Dobrym pomysłem jest zamieszczanie informacji o tej możliwości w piśmie zawierającym oświadczenie woli o wypowiedzeniu nauczycielowi stosunku pracy. W czasie wręczania wypowiedzeń dyrektor ma mnóstwo zadań i łatwo zapomnieć o udzieleniu nauczycielowi takich informacji. Poinformowanie w formie pisemnej pozwoli też uniknąć ewentualnych nieporozumień i oskarżeń ze strony nauczyciela, jeśli np. spóźni się on ze złożeniem wniosku o przeniesienie w stan nieczynny (tzn. przekroczy dopuszczalny limit 30 dni od otrzymania wypowiedzenia). Wniosek o przeniesienie w stan nieczynny musi mieć formę pisemną, czyli nie wystarczy wyrazić woli dyrektorowi ustnie. Nie może być on składany po upływie 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia. Uwaga! Najczęściej popełnianym błędem w interpretacji przepisów prawa związanych z przeniesieniem w stan nieczynny jest kolejność wykonywanych czynności. Nieprawdą jest, że nauczyciel składa wniosek przed wręczeniem przez dyrektora wypowiedzenia stosunku pracy. Złożenie takiego wniosku nie zwalnia też dyrektora z obowiązku wręczenia nauczycielowi wypowiedzenia. Nauczyciel, który nie otrzymał wypowiedzenia, nie ma możliwości złożenia wniosku o przeniesienie w stan nieczynny. Dyrektorowi nie wolno także narzucać nauczycielowi terminu złożenia wniosku ani określać w piśmie informującym terminu złożenia wniosku, który byłby inny niż 30 dni określonych w Karcie nauczyciela. Nauczyciel może złożyć go po otrzymaniu wypowiedzenia i ma na jego złożenie dokładnie 30 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia. Potwierdzenie tej interpretacji znajduje się w wykładni przedstawionej przez Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 18 grudnia 2002 r. (I PK 15/02). Zasady przebywania nauczyciela w stanie nieczynnym Przeniesienie w stan nieczynny nie powoduje ustania zatrudnienia. Stosunek pracy ulega jedynie „zawieszeniu” na okres sześciu miesięcy. Nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym pozostaje w zatrudnieniu, ale nie świadczy pracy. Po upływie tego czasu stosunek pracy wygasa, co wywołuje dla nauczyciela skutki, jakie przepisy prawa narzucają wraz z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w zakresie świadczeń przedemerytalnych. Przykład Nauczyciel na skutek likwidacji filii placówki, która uniemożliwiła jego dalsze zatrudnianie w pełnym wymiarze zajęć, złożył wniosek o przeniesienie go w stan nieczynny 1 września 2019 r. Dyrektor dokonał przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny. W związku z tym, jeżeli do tego czasu nie zajdzie sytuacja umożliwiająca dyrektorowi przywrócenie nauczyciela do pracy, 29 lutego 2020 r. nastąpiło rozwiązanie jego stosunku pracy. Odprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne Od wynagrodzenia otrzymywanego przez nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny należy odprowadzać składki na ubezpieczenia: • społeczne, • zdrowotne. Jest to konsekwencją tego, że nauczyciel przebywający w stanie nieczynnym nie przestał być pracownikiem, jego stosunek pracy nie uległ rozwiązaniu, a otrzymywane przez niego wynagrodzenie jest przychodem ze stosunku pracy. Nie ma tu znaczenia fakt, że nauczyciel w tym okresie nie wykonuje pracy. Korzyści wynikające z przebywania w stanie nieczynnym Nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny, na podstawie art. 20 ust. 6 KN, zachowuje do czasu wygaśnięcia stosunku pracy prawo do: • comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, • innych świadczeń pracowniczych, w tym dodatku socjalnego w wysokości 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego, o których mowa w art. 54 ust. 5 Karty nauczyciela, tj.: dla nauczyciela posiadającego kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela, zatrudnionego na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5 tys. mieszkańców. Z praktyki Zgodnie z art. 30 ust. 1 KN wynagrodzenie nauczycielskie składa się z następujących elementów: • wynagrodzenie zasadnicze, • dodatek za wysługę lat, • dodatek motywacyjny, • dodatek funkcyjny, • dodatek za warunki pracy, • wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, • wynagrodzenie za godziny zastępstw doraźnych, • nagrody. Nauczycielowi pozostającemu w stanie nieczynnym nie przysługują inne składniki wynagrodzenia poza zasadniczym oraz dodatkiem wynikającym z art. 54 Karty nauczyciela. Nauczycielowi przebywającemu w stanie nieczynnym przysługują jednak inne świadczenia pracownicze (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1999 r., I PKN 156/99), takie jak:  • urlop dla poratowania zdrowia, • świadczenia rzeczowe, • świadczenia z funduszu socjalnego itp. Przywrócenie do pracy Dyrektor, w świetle art. 20 ust. 7 Karty nauczyciela, ma obowiązek przywrócenia do pracy w pierwszej kolejności nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym w sytuacji powstania możliwości podjęcia przez niego pracy: • na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć lub • na okres, na który została zawarta umowa w tej samej placówce, na tym samym lub innym stanowisku, pod warunkiem posiadania przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji. Należy pamiętać, że odmowa podjęcia pracy przez nauczyciela spowoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy. Przykład Nauczycielka została przeniesiona w stan nieczynny. Przeniesienie nastąpiło 1 września 2019 r. W listopadzie 2019 r., a więc przed wygaśnięciem stanu nieczynnego, jedna z nauczycielek pracujących w poradni otrzymała orzeczenie o utracie zdolności do pracy na skutek wypadku, któremu uległa, i złożyła wniosek o rentę. Dyrektor był zobowiązany zaproponować nauczycielce przebywającej w stanie nieczynnym przywrócenie do pracy i zrobił to, ustalając termin jej powrotu na 1 grudnia 2019 r., ale nauczycielka nie wyraziła zgody na podjęcie pracy. W tej sytuacji jej stosunek pracy wygasł 1 grudnia 2019 r. Ważne! Nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny powinien zostać przywrócony do pracy, jeśli tylko powstanie możliwość podjęcia przez niego pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej placówce na tym samym lub innym stanowisku (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2001 r., I PKN 655/00). Nauczyciel musi spełniać tylko jeden warunek: posiadać wymagane na danym stanowisku kwalifikacje. Jeżeli nie ma możliwości przywrócenia mu zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć, dyrektor może zaproponować zatrudnienie go na tym samym lub innym stanowisku na niepełny etat. Będzie to jednak całkowita zmiana treści stosunku pracy i nie będzie kontynuacją poprzedniego zatrudnienia.   Sytuacja szczególna Zdarzają się sytuacje, w których dyrektor wręcza wypowiedzenie „niewygodnemu” pracownikowi, zasłaniając się brakiem godzin spowodowanych reorganizacją placówki lub zmniejszeniem liczby godzin danych zajęć. Jeżeli nauczyciel złoży wniosek o przeniesienie w stan nieczynny, a następnie okaże się, że dyrektor jednak dysponował dla niego etatem, wówczas nauczycielowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy bądź odszkodowanie. Na podstawie Orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2009 r. (PK 118/09) dyrektor ma obowiązek zwrócić nauczycielowi dotychczasową posadę. Odprawa nauczyciela w stanie nieczynnym Nauczycielowi przeniesionemu w stan nieczynny nie przysługuje odprawa pieniężna, o której mowa w art. 20 ust. 2 Karcie nauczyciela, ponieważ w okresie pozostawania w stanie nieczynnym zachowuje on prawo do wynagrodzenia.