Zarządzanie antykryzysowe w poradni w czasie pandemii Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Kryzysy są stałym elementem naszej egzystencji – od życia prywatnego poczynając, na cyklach koniunkturalnych gospodarek poszczególnych krajów kończąc. Sytuacje kryzysowe pojawiają się także w organizacjach, które podobnie jak żywe organizmy na nie reagują: przeżywają je lub umierają. Kryzys w poradni może się pojawić z wielu powodów i przerodzić się w problemy, a następnie w sytuacje kryzysowe, które będą wymagać podjęcia działań pozwalających na przywrócenie placówki do normalnej działalności. Jak zarządzać kryzysem? Zarządzanie antykryzysowe to proces, w którym przewiduje się niebezpieczeństwo, dokonuje się analizy jego symptomów, przedsięwzięć ograniczających jego negatywne konsekwencje i wykorzystuje się jego elementy, by kontynuować proces rozwoju już po jego zażegnaniu. Możemy stwierdzić, że system zarządzania antykryzysowego powinien dać dyrektorowi poradni możliwość zapobiegania kryzysowi i jego skutecznego przezwyciężania. Zarządzanie antykryzysowe jest procesem przeciwdziałania, przygotowania, wdrażania i oceny organizacji na czas kryzysu. Możliwość efektywnego zarządzania antykryzysowego jest zależna od zasobów kadrowych pracowników oraz ich wykształcenia i doświadczenia. Dzięki tym umiejętnościom są w stanie dokonać odpowiednich analiz i wyciągnąć wnioski, które pozwolą na stworzenie skutecznego planu antykryzysowego. Kryzys spowodowany COVID-19 Kryzys związany z COVID-19 przyszedł bardzo niespodziewanie. Poradnie nie miały żadnych gotowych praktycznych rozwiązań ani programów antykryzysowych. Ani dyrektorzy poradni, ani nauczyciele nie wiedzieli, jak pracować zespołowo na odległość, pomagać dzieciom i młodzieży oraz wspierać ich zarówno w trakcie, jak i po epidemii. Warto też podkreślić, że nawet jeśli na terenie poradni nie występuje sytuacja kryzysowa, placówka ta może być miejscem efektywnej organizacji pomocy już „po kryzysie”. Przy właściwym wykorzystaniu własnych zasobów nauczyciele poradni są w bardzo dogodnej pozycji, ponieważ mogą w ramach interwencji przeprowadzić wśród młodzieży selekcję tak, by odpowiednio dobrać formy pomocy, udzielić natychmiastowego wsparcia, krótkoterminowego doradztwa i przekierować do odpowiednich instytucji funkcjonujących w lokalnej społeczności. W sytuacji kryzysowej poradniom łatwiej dotrzeć do rodziców dzieci i młodzieży dotkniętych sytuacjami kryzysowymi oraz innych wpływowych dorosłych z danej społeczności lokalnej. Interwencja kryzysowa organizowana przez poradnię może być najbardziej efektywnym, logicznym i praktycznym sposobem pomocy wielu pierwszo-, drugo- i trzeciorzędnym ofiarom kryzysu. Powołanie Zespołu Interwencji Kryzysowej w poradni Ważnym elementem zarządzania kryzysem jest powołanie w placówce Zespołu Interwencji Kryzysowej (ZIK). Praca takiego zespołu pozwoli skoordynować wszystkie podejmowane działania, czyniąc je bardziej skutecznymi. Zespół powinien również opracować procedury, które będą odpowiadały na pojawiające się w trakcie kryzysu i po nim potrzeby uczniów, rodziców i nauczycieli oraz innych pracowników poradni. W ZIK-u powinni znaleźć się nie tylko nauczyciele i pracownicy poradni, ale także osoby i przedstawiciele instytucji, z którymi poradnia w czasie kryzysu współpracuje, np. pracownicy szkół i placówek, policji czy organu prowadzącego. W sytuacji ogłoszonego stanu epidemii kryzysem dotknięci są wszyscy: uczniowie, rodzice i nauczyciele. Zarządzając kryzysem, należy tak zaplanować działania, aby przewidywały jego skutki. Ważne jest zatem przygotowanie się na określone reakcje młodych ludzi, które będą zależne od etapu ich rozwoju. Aby zarządzanie było efektywne, należy opracować plan skutecznych działań oparty na wiedzy i umiejętnościach członków ZIK-u i współpracujących z nimi profesjonalistów. Procedury zarządzania kryzysem w poradni Podstawowymi obowiązkami poradni jest wczesne rozpoznanie problemu i podejmowanie skutecznych działań profilaktycznych i wychowawczych o charakterze interwencyjnym, a czasami także resocjalizacyjnych. Podejmowane działania powinny być wsparte na trzech filarach: • przed kryzysem – działania uprzedzające lub profilaktyczne: o zebranie informacji o skali zjawisk mających wpływ na powstanie kryzysu, o poznanie dostępnej infrastruktury pomocy, o poznanie skutecznych i dostępnych form pomocy, o opracowanie planu działań kryzysowych, w tym procedur powiadamiania, ochrony i wsparcia psychicznego, o wyznaczenie członków Zespołu Interwencji Kryzysowej, o rozpoznanie potrzeb szkoleniowych kadry i uczniów w zakresie korzystania z TIK-u; • czas kryzysu: o działania formalne – powiadamianie organów nadrzędnych, o zdalne spotkania Zespołu Interwencji Kryzysowej, o zgromadzenie informacji o zdarzeniu, wstępna diagnoza, o koordynowanie przepływu informacji, o inwentaryzacja problemów, o ocena potrzeb nauczycieli, uczniów i rodziców, o informowanie społeczności poradni o podejmowanych działaniach, o koordynowanie i właściwe wykorzystanie zasobów ludzkich, oferowanej pomocy i możliwości współpracy, o jeśli zaistnieje taka potrzeba – pomoc psychologiczna; • czas bezpośrednio po kryzysie: o koordynacja współpracy z innymi zaangażowanymi instytucjami, o ustalenie, w jaki sposób zdarzenie wpłynęło na stan psychiczny uczniów, rodziców i pracowników poradni, o ustalenie, w jaki sposób zdarzenie wpłynęło na całościowe funkcjonowanie placówki. Zadania dyrektora związane z zarządzaniem poradnią w czasie pandemii Dyrektor poradni, zarządzając kryzysem, musi holistycznie spojrzeć na swoją placówkę. Do szczegółowych zadań, które ma do wykonania, można zaliczyć np.: • ustalenie i potwierdzenie rodzaju zdarzenia (w obecnej sytuacji – będzie to epidemia COVID-19), • pozyskanie kluczowych informacji (co się stało, kto był zaangażowany), • w uzasadnionych sytuacjach – powiadomienie stosownych służb: policji, straży pożarnej, sanepidu czy pogotowia ratunkowego, • powołanie Zespołu Interwencji Kryzysowej, • zawiadomienie o sytuacji przez ogłoszenia, pocztę e-mail, e-dziennik lub w inny dostępny sposób personelu poradni, • odizolowanie wszystkich, którzy byli narażeni na niebezpieczeństwo zarażenia koronawirusem, • podejmowanie działań zapobiegających dezinformacji, • utrzymywanie kontaktu z personelem poradni, • zbieranie kluczowych i niezbędnych informacji do dalszych działań, • organizowanie i udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej potrzebującym uczniom i nauczycielom, • zawiadomienie rodziców/opiekunów prawnych uczniów i samych uczniów o nowej organizacji pracy poradni, • współpraca z odpowiednimi służbami w rozwiązaniu problemu, • inicjowanie działań naprawczych. Kontakt z mediami w sytuacji kryzysowej Dyrektor poradni może nawiązać współpracę z przedstawicielami mediów, opracowując komunikaty samemu lub we współpracy z Zespołem Interwencji Kryzysowej. Należy zaznaczyć, że aby przekaz informacji był jednoznaczny, warto wyznaczyć osobę z personelu placówki lub zespołu kryzysowego odpowiedzialną za kontakt z dziennikarzami. Bibliografia: • K. Krzakiewicz, Zarządzanie antykryzysowe w organizacji, Poznań 2008.