STAN PRAWNY NA 4 MAJA 2020 Powrót poradni do pracy stacjonarnej Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 410 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 kwietnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 780), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.). Ograniczenie funkcjonowania poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, wynikało z treści § 2 ust. 1a pkt 5 Rozporządzenia w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Przepis ten wymieniał poradnie w katalogu jednostek systemu oświaty, których działalność została ograniczona w związku z epidemią. Niespodziewanie jednak przepis ten został uchylony (zmiana wchodzi w życie 4 maja 2020 r.), co oznacza, że przywołane Rozporządzenie nie wymienia już poradni psychologiczno-pedagogicznych wśród jednostek, których działalność została ograniczona. Nie tak łatwy powrót Powrót poradni do pracy nie jest jednak taki prosty z uwagi na treść § 4d tego Rozporządzenia. Zgodnie z tą regulacją do jednostek systemu oświaty, których funkcjonowanie nie jest czasowo ograniczone albo zawieszone, stosuje się przepisy odrębne dotyczące ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, a w przypadku przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych – także wytyczne ministra właściwego do spraw zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Do 4 maja, a więc do momentu, w którym poradnie powinny wznowić działalność, żadne wytyczne dla nich nie zostały jednak opublikowane, przywołana regulacja na to bowiem nie pozwala, wskazując wyraźnie, że wytyczne wydane przez GIS czy MEN dotyczą przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. Z formalnego punktu widzenia wytyczne nie powinny się zatem pojawić i prawdopodobnie dlatego do tej pory nie zostały one opublikowane. Być może jednak z uwagi na presję organów prowadzących takie wytyczne skierowane do poradni mogą się w najbliższym czasie pojawić. Na stronie Głównego Inspektora Sanitarnego są dostępne wytyczne przeciwepidemiczne z 30 kwietnia 2020 r. dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkole podstawowej i innych form wychowania przedszkolnego oraz instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat trzech. Podobnie na stronie MEN dostępne są wytyczne dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkole podstawowej i innych form wychowania przedszkolnego. Organ prowadzący i dyrektor poradni może jedynie zaadoptować wytyczne opublikowane dla przedszkoli na potrzeby poradni psychologiczno-pedagogicznej, może też zadecydować o jej dalszym zamknięciu i kontynuowaniu pracy zdalnej. Co dalej z poradniami? Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, że organom prowadzącym nie dano czasu na przygotowanie poradni do pracy. Rozporządzenie z 29 kwietnia, poprzez które uchylono okres ograniczenia jej funkcjonowania, wydano tuż przed świętami majowymi. Nawet zakładając, że już w czwartek 30 kwietnia organy prowadzące mogły się z nim zapoznać, to nadal nie miały wystarczająco czasu, aby przygotować poradnie na przyjęcie uczniów czy zapewnić bezpieczny powrót personelu do pracy, zapewnić niezbędne środki ochrony osobistej czy środki do dezynfekcji itd. Nie było też czasu na przyjęcie procedur powrotu do pracy. Wydaje się zatem, że część poradni będzie starała się ograniczyć działalność do minimum czy też wręcz przedłużyć okres zamknięcia. Jest to możliwe na podstawie § 18 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, zgodnie z którym dyrektor, za zgodą organu prowadzącego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli wystąpiły na danym terenie zdarzenia, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów. Co istotne, jeżeli w danej poradni nastąpi takie zawieszenie, to wówczas placówka kontynuuje swoją pracę zdalnie, na podstawie § 4b Rozporządzenia w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Wytyczne Jak wspomniano, poradnie, które wznowią działalność w trybie stacjonarnym, mogą dostosować na swoje potrzeby wytyczne przeciwepidemiczne wydane dla przedszkoli przez MEN i GIS. Część z tych wytycznych jest na tyle ogólna, że może mieć zastosowanie również do poradni, natomiast należy podkreślić, że gdyby faktycznie pojawiły się wytyczne skierowane dla poradni, będzie trzeba niezwłocznie je wdrożyć. Ogólne wytyczne zostały podzielone z uwagi na zadania organu prowadzącego, dyrektora, nauczycieli i rodziców. Przedstawiamy najważniejsze wytyczne, które organ prowadzący, dyrektor, nauczyciel, ale i rodzic powinni wziąć pod uwagę. Organ prowadzący: • zobliguje dyrektora do przygotowania wewnętrznych procedur bezpieczeństwa na terenie placówki, • w miarę możliwości zapewni dodatkowe pomieszczenia dla uczniów, a także wyposażenie tych pomieszczeń, • w razie potrzeby zaopatrzy pracowników w indywidualne środki ochrony osobistej: jednorazowe rękawiczki, maseczki, ewentualnie przyłbice, nieprzemakalne fartuchy z długim rękawem, • ustali szybki sposób komunikacji z dyrektorem, np. raportowanie o liczbie uczniów lub w sytuacji podejrzenia zakażenia, • zabezpieczy możliwość szybkiego uzupełniania kadry pedagogicznej w przypadku nieobecności nauczycieli z powodu choroby lub kwarantanny. Dyrektor: • ograniczy przebywanie w placówce osób z zewnątrz; zadba o zachowanie dodatkowych środków ostrożności przy ewentualnych kontaktach z takimi osobami, • przy wejściu do placówki umieści płyn do dezynfekcji rąk i zobliguje wszystkich wchodzących do korzystania z niego, • wyłączy źródełko lub fontannę wody pitnej (jeśli w placówce znajdują się inne dystrybutory wody, dzieci powinny z nich korzystać pod nadzorem nauczyciela), • wywiesi plakaty z zasadami prawidłowego mycia rąk, a przy dozownikach z płynem instrukcje do dezynfekcji rąk, • zapewni sprzęt i środki oraz będzie monitorował prace porządkowe, ze szczególnym uwzględnieniem utrzymywania czystości ciągów komunikacyjnych, dezynfekowania powierzchni dotykowych: poręczy, klamek, włączników światła, uchwytów, poręczy krzeseł i powierzchni płaskich, w tym blatów, • przygotuje procedury postępowania na wypadek podejrzenia zakażenia i skutecznie poinstruuje pracowników, jak należy je stosować, • przeprowadzi spotkania z pracownikami i zwróci uwagę, aby kładli szczególny nacisk na profilaktykę zdrowotną, również dotyczącą ich samych (do placówki nie powinni przychodzić nauczyciele i inni pracownicy, którzy są chorzy), • w miarę możliwości nie angażuje w zajęcia nauczycieli i innych pracowników powyżej 60. roku życia, • unika rotacji nauczycieli, • wyznaczy i przygotuje pomieszczenie (wyposażone m.in. w środki ochrony osobistej i płyn dezynfekujący), w którym będzie można odizolować osobę w przypadku stwierdzenia objawów chorobowych, • umieści w łatwo dostępnym miejscu numery telefonów do: organu prowadzącego, kuratora oświaty, stacji sanitarno-epidemiologicznej, służb medycznych, • przygotuje ścieżki szybkiej komunikacji z rodzicami. Nauczyciel: • wyjaśni uczniom, jakie zasady bezpieczeństwa obecnie obowiązują w placówce i dlaczego zostały wprowadzone, • usunie z sali przedmioty i sprzęty, których nie można skutecznie dezynfekować, np. pluszowe zabawki; jeżeli do zajęć wykorzystuje przybory sportowe, np. piłki, skakanki, obręcze, powinien je systematycznie dezynfekować, • wietrzy salę, w której organizuje zajęcia, co najmniej raz na godzinę. Rodzic: • aby zapewnić dziecku odpowiednią opiekę podczas pobytu w placówce, przekaże dyrektorowi istotne informacje o stanie jego zdrowia, • zaopatrzy swoje dziecko w indywidualną osłonę nosa i ust podczas drogi do i z placówki, • przyprowadzi do poradni dziecko zdrowe – bez objawów chorobowych, • nie przyprowadzi dziecka do poradni, jeżeli w domu przebywa ktoś na kwarantannie lub w izolacji, • regularnie przypomina dziecku o podstawowych zasadach higieny, podkreśla, że powinno ono unikać dotykania oczu, nosa i ust, często myć ręce wodą z mydłem i nie podawać ręki na powitanie, • zwraca uwagę na odpowiedni sposób zasłania twarzy podczas kichania czy kasłania. Podsumowanie Przedstawione powyżej wytyczne mają jak najbardziej zastosowanie w poradniach. Problemem są zadania specyficzne dla poradni, których wytyczne już nie obejmują, jak zajęcia terapeutyczne, rehabilitacyjne, a które w swoich założeniach mają fizyczny kontakt z dzieckiem. Aktualnie, jeżeli wznowimy te zajęcia, opracowanie stosownych procedur, które będzie się wykorzystywać podczas zajęć, spoczywa na dyrektorze. W tym zakresie można w niewielkim stopniu jedynie posługiwać się przywołanymi wyżej wytycznymi, natomiast pomocne mogą być również wytyczne Głównego Inspektora Sanitarnego, wydane dla przedszkoli, w zakresie dotyczącym zapewnienia odpowiedniej przestrzeni dla uczniów. GIS zaleca w tej kwestii: • minimalna przestrzeń nie może być mniejsza niż 4 m² na jednego ucznia i każdego opiekuna (do przestrzeni tej nie wlicza się ciągów komunikacji wewnętrznej, pomieszczeń porządkowych, magazynowych, higieniczno-sanitarnych), • opiekunowie powinni zachować dystans wynoszący co najmniej 1,5 m, • personel pomocniczy nie może się kontaktować z uczniami. Dla organów prowadzących powstaje jeszcze jeden poważny problem, w postaci konieczności zapewnienia właściwej obsady kadrowej. Już przed świętami majowymi, tuż po publikacji treści Rozporządzenia z 29 kwietnia, dyrektorzy sygnalizowali, że znaczna część nauczycieli może nie przyjść do pracy w obawie przed zakażeniem. Ostatecznie powrót do zwykłego trybu działania poradni może się zatem przedłużyć.