STAN PRAWNY NA 4 MAJA 2020 Otwieranie przedszkoli Opracowali: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo--płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego; Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 kwietnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 780), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 2020 r. w sprawie cza-sowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobie-ganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 410 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.), • Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobie-ganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 697 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502), • Ustawa z dnia 5 grudnia 2018 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 59 ze zm.). Od 6 maja 2020 r. przedszkola, przynajmniej formalnie, rozpoczną swoją pracę w trybie sta-cjonarnym. W trakcie pracy będą jednak zobowiązane do przestrzegania wytycznych Ministra Zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz Ministra Edukacji Narodowej. Z jakim od-biorem spotkały się decyzje dotyczące powrotu dzieci do przedszkoli? Z jakimi problemami borykają się organy prowadzące? Podstawa prawna przywrócenia funkcjonowania przedszkoli „Odmrożenie” funkcjonowania przedszkoli nastąpiło formalnie na podstawie Rozporządzenia MEN z dnia 29 kwietnia 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie czasowego ograni-czenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziała-niem i zwalczaniem COVID-19, które od 6 maja 2020 r. wyłącza z katalogu jednostek oświa-ty, których funkcjonowanie zostało ograniczone w związku z przeciwdziałaniem epidemii COVID-19, m.in. publiczne i niepubliczne: • przedszkola, • inne formy wychowania przedszkolnego. Zmieniony został również § 2 ust. 2 Rozporządzenia MEN z dnia 11 marca 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobiega-niem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 określający jednostki systemu oświaty, które nie są objęte ograniczeniem w funkcjonowaniu w związku z epidemią. W rezultacie ograniczenie to od 6 maja 2020 r. nie będzie dotyczyć: • oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, • przedszkoli specjalnych funkcjonujących w specjalnych ośrodkach szkolno- -wychowawczych. Tym samym, począwszy od 6 maja 2020 r., ograniczenie w funkcjonowaniu ww. jednostek oświaty zostało zniesione, a jednostki te, formalnie, rozpoczęły swoją pracę w trybie stacjo-narnym z udziałem dzieci. Możliwe dalsze zawieszenie zajęć W dalszym ciągu względem ww. placówek obowiązywać będą jednak pewne przepisy dotyczące funkcjonowania w okresie epidemii, w tym m.in. § 4b Rozporządzenia MEN z dnia 11 marca 2020 r., zgodnie z którym do jednostek systemu oświaty, których działalność dydaktyczna, wychowawcza i opiekuńcza została zawieszona na podstawie odrębnych przepisów w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, stosuje się przepisy § 3a–4a Rozporządzenia MEN z dnia 11 marca 2020 r. W praktyce oznacza to, że dyrektor przedszkola, na podstawie § 18 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia MEN z dnia 21 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, za zgodą organu prowadzącego, będzie mógł zawiesić zajęcia na czas oznaczony, ze względu na zaistnienie na danym terenie zdarzenia (epidemii COVID-19), mogącego zagrozić zdrowiu dzieci. O takim zawieszeniu zajęć dyrektor powinien zawiadomić organ sprawujący nadzór pedagogiczny. W przypadku dokonania zawieszenia zajęć w przedszkolu w powyższym trybie do przedszko-la zastosowanie znajdą przepisy § 3a–4a Rozporządzenia MEN z dnia 11 marca 2020 r., co oznacza, że: • do 24 maja (z możliwością przedłużenia przez MEN) jednostki te wykonują swoje za-dania z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, • jeżeli przedszkola nie mogą realizować swoich zadań w ten sposób, to dyrektor, w po-rozumieniu z organem prowadzącym, powinien ustalić inny sposób realizowania zadań przedszkola i poinformować o tym organ sprawujący nadzór pedagogiczny, • podjęcie przez dyrektora przedszkola decyzji o zamknięciu przedszkola będzie równo-znaczne z zamknięciem przedszkola w rozumieniu odpowiednio art. 4 lub art. 4a Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobie-ganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – co oznacza, że rodzice dzieci, które nie będą z tego względu objęte opieką przedszkolną, będą mieli prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego; w przypadku rodziców dzieci, którzy nie zdecydują się na posłanie ich do przedszkoli w sytuacji, gdy dyrektor nie podejmie decyzji o czasowym zawieszeniu zajęć, przewiduje się utrzymanie wypłacania dodatkowego zasiłku opiekuńczego, jeżeli podejmą oni decyzję o osobistym sprawowaniu opieki, jednak nie dłużej niż do 24 maja 2020 r., • do 24 maja (z możliwością przedłużenia przez MEN) obowiązek świadczenia pracy przez pracowników przedszkola na ich terenie jest ograniczony, z wyłączeniem przy-padków, gdy jest to niezbędne do realizowania zadań przedszkola z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub w inny sposób, określony przez dyrektora przedszkola w uzgodnieniu z organem prowadzącym, lub gdy jest to niezbędne dla zapewnienia ciągłości funkcjonowania tych jednostek. Ważne! Od 6 maja 2020 r. przedszkola rozpoczynają funkcjonowanie w trybie stacjonarnym. W sytu-acji, gdy dyrektor, za zgodą organu prowadzącego, zdecyduje o zawieszeniu zajęć w tym okresie, przedszkole będzie działać z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odle-głość lub innego sposobu realizacji spoczywających na nim zadań, ustalonych przez dyrektora w uzgodnieniu z organem prowadzącym, a więc analogicznie, jak przez cały okres zawieszenia zajęć do 6 maja. Konieczność przestrzegania dodatkowych wytycznych W przypadku tych przedszkoli, które nie zdecydują się na zawieszenie zajęć od 6 maja 2020 r., istotne znaczenie będzie miał przepis § 4d Rozporządzenia MEN z dnia 11 marca 2020 r. Zgodnie z nim do przedszkoli, których funkcjonowanie nie zostało czasowo ograni-czone albo zawieszone, stosuje się przepisy odrębne dotyczące ograniczeń, nakazów i zaka-zów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Chodzi tu zwłaszcza o Rozporządzenie RM z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zaka-zów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. W przypadku przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego i oddziałów przedszkol-nych w szkołach podstawowych konieczne będzie dodatkowo zastosowanie się do wytycz-nych ministra właściwego do spraw zdrowia, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania udostępnionych na stronie urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Tym samym przedszkola zostały for-malnie zobowiązane do przestrzegania wytycznych, które ukazały się bądź będą się ukazywać na stronach MEN (www.gov.pl/web/edukacja). Takie wytyczne zostały opublikowane 30 kwietnia 2020 r., co niestety dało organom prowa-dzącym i przedszkolom bardzo mało czasu na dokonanie odpowiednich przygotowań. Z tego względu przedszkola, które nie będą pewne, czy potrafią zapewnić dzieciom, rodzicom oraz pracownikom należytą ochronę przez zarażeniem, powinny rozważyć możliwość zawieszenia zajęć od 6 maja trwającego do czasu, gdy uda im się wprowadzić niezbędne środki zapobie-gawcze na podstawie opublikowanych przez MEN wytycznych. Przedstawione przez MEN wytyczne określają zadania odpowiednio dla organów prowadzących, dyrektorów, nauczycie-li oraz rodziców. W razie wątpliwości warto próbować uzyskać dodatkowe informacje we właściwych powiatowych inspektoratach sanitarnych. Zadania spoczywające na organach prowadzących 1. Ograniczenie, jeżeli jest to możliwe, liczebności oddziałów przedszkolnych (poniżej liczby określonej w § 5 i 6 Rozporządzenia MEN z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli). W pierwszej kolejności powinno się umożliwić skorzystanie z przedszkola dzieciom, których rodzice nie mają możliwości pogodzenia pracy z opieką w domu. Pierwszeństwo mają dzieci pracowników systemu ochrony zdrowia, służb mundurowych, pracowników handlu i przedsiębiorstw produkcyjnych, realizujących zadania związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. 2. Udzielenie dyrektorowi pomocy w zapewnieniu opieki nad dziećmi i realizowaniu skie-rowanych do niego wytycznych. Zapewne chodzi tu zwłaszcza o przyznanie dodatkowych środków finansowych na zakup odpowiedniego wyposażenia i przeorganizowanie przedszkola na czas pracy w okresie epidemii. 3. Zobligowanie dyrektora do przygotowania wewnętrznych procedur bezpieczeństwa na terenie placówki. Podstawą do opracowania takiej procedury powinny być przede wszystkim zalecenia MZ, GIS-u, MEN-u oraz przepisy Rozporządzenia RM z dnia 19 kwietnia 2020 r. 4. Zapewnienie środków higienicznych potrzebnych do bieżącego funkcjonowania placówki. Zapewne twórcom wytycznych chodziło o bieżące funkcjonowanie placówki w okresie epidemii, z czego będzie wynikała konieczność zaopatrzenia się w większą ilość środków higienicznych niż potrzebna jest w trakcie normalnego funkcjonowania placówki. Warto zaznaczyć, że obowiązek ten nie może być przerzucony na rodziców. 5. Zapewnienie, w miarę możliwości, dodatkowych pomieszczeń dla dzieci, a także ich wy-posażenia. Z pewnością chodzi tu o zmniejszenie zagęszczenia osób przebywających w poszczególnych salach. 6. Zaopatrzenie pracowników, w miarę potrzeby, w indywidualne środki ochrony osobistej – jednorazowe rękawiczki, maseczki, ewentualnie przyłbice, nieprzemakalne fartuchy z dłu-gim rękawem. 7. Wsparcie dyrektorów w organizacji żywienia, w tym wyborze bezpiecznych dostawców i zdrowych produktów żywieniowych, także w sytuacji wyboru dostawcy zewnętrznego. W zakresie wymogów, jakie powinien spełniać bezpieczny dostawca żywności, warto po-służyć się informacjami przedstawionymi przez GIS oraz pomocą powiatowych inspekcji sanitarnych. 8. Ustalenie szybkiego sposobu komunikacji z dyrektorem. Wytyczne pozostawiają w tym zakresie dużą dozę swobody. Możliwe jest np. wykorzystanie środków komunikacji elek-tronicznej. 9. Zabezpieczenie możliwości szybkiego uzupełnienia kadry pedagogicznej w przypadku nieobecności nauczycieli z powodu choroby lub kwarantanny. Na marginesie warto za-znaczyć, że ten zapis wytycznych obliguje organ prowadzący do wkroczenia w kompe-tencje dyrektora przedszkola, który pełni funkcję pracodawcy dla zatrudnionych w przed-szkolu pracowników i do jego zadań należy wybór oraz zatrudnianie odpowiednich osób na stanowiska pedagogiczne i niepedagogiczne. Zadania spoczywające na dyrektorach 1. Zorganizowanie zajęć dla dzieci od 6 maja 2020 r. 2. Zajęcia poszczególnych oddziałów (w miarę możliwości – ze zmniejszoną liczebnością), powinny odbywać się w wyznaczonych i stałych salach. Idealnym rozwiązaniem byłoby więc przyporządkowanie każdemu oddziałowi sali będącej wyłącznie do jego dyspozycji. 3. Ograniczenie, w miarę możliwości, przebywania w przedszkolu osób z zewnątrz (np. oso-by prowadzące dodatkowe zajęcia, kurierzy, dostawcy posiłków), a w przypadku kontaktu z takimi osobami – konieczność zachowania dodatkowych środków ostrożności. 4. Umieszczenie przy wejściu do przedszkola płynu do dezynfekcji rąk i zobligowanie wszystkich dorosłych osób do korzystania z niego. 5. Zaopatrzenie pracowników, w miarę potrzeby, w środki ochrony osobistej (rękawiczki, maseczki, przyłbice), które zapewnia organ prowadzący. 6. Wywieszenie w pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych plakatów z zasadami prawi-dłowego mycia rąk, natomiast przy dozownikach z płynem dezynfekcyjnym – instrukcji do dezynfekcji rąk. 7. Wyłączenie źródełka lub fontanny wody pitnej. Jeżeli w przedszkolu znajdują się inne dystrybutory wody, dzieci powinny z nich korzystać pod nadzorem nauczyciela, a dyrek-tor powinien zwrócić uwagę na zalecenia higieniczne dotyczące tej kwestii, określone na stronie internetowej GIS-u. 8. Umożliwienie dzieciom korzystania z istniejących na terenie placówki placów zabaw i boisk (fakultatywne). W takim przypadku sprzęt powinien podlegać codziennej dezyn-fekcji (jeżeli nie jest to możliwe – obiekty te nie powinny być udostępniane dzieciom; na-leży oznaczyć je taśmą i zabezpieczyć przed użytkowaniem). 9. Zapewnienie sprzętu i środków służących do prowadzenia prac porządkowych oraz moni-torowanie tych prac. Dotyczy to zwłaszcza prac mających na celu utrzymanie czystości ciągów komunikacyjnych, dezynfekowanie powierzchni dotykowych: poręczy, klamek, włączników światła, uchwytów, poręczy, krzeseł i powierzchni płaskich, w tym blatów w salach i w pomieszczeniach do spożywania posiłków. 10. Przygotowanie procedury postępowania na wypadek podejrzenia zakażenia oraz poin-struowanie pracowników, jak należy ją stosować. 11. Przeprowadzenie spotkania z pracownikami – zwrócenie uwagi na profilaktykę zdrowot-ną, również dotyczącą ich samych. Do przedszkola nie powinni przychodzić nauczyciele i pracownicy niepedagogiczni, którzy są chorzy. Nie należy też, w miarę możliwości, an-gażować do pracy pracowników powyżej 60. roku życia ze względu na zwiększone ryzyko powikłań w przypadku infekcji. 12. Wprowadzenie stałych opiekunów w przypadku poszczególnych oddziałów – należy uni-kać rotacji nauczycieli podczas sprawowania przez nich opieki nad dziećmi. 13. Wyznaczenie i przygotowanie pomieszczenia, w którym możliwe będzie odizolowanie osoby w przypadku stwierdzenia objawów chorobowych (pomieszczenie powinno być wyposażone m.in. w środki ochrony osobistej i płyn dezynfekujący. 14. Umieszczenie w łatwo dostępnym miejscu numerów telefonów do: organu prowadzącego, kuratora oświaty, stacji sanitarno-epidemiologicznej, służb medycznych. 15. Przygotowanie ścieżki szybkiej komunikacji z rodzicami. W tym zakresie dyrektor ma dużą swobodę. Należy jednak zadbać o to, aby przyjęta metoda pozwalała na skuteczne przekazanie informacji odbiorcom. 16. W przypadku gdy w przedszkolu działa stołówka, należy wprowadzić – obok dotychcza-sowych wymagań dotyczących organizowania żywienia zbiorowego – dodatkowe zasady szczególnej ostrożności (np. korzystanie z płynów dezynfekujących do czyszczenia po-wierzchni i sprzętów). 17. Zorganizowanie bezpiecznego spożywania posiłków (np. spożywanie posiłków w małych grupach, czyszczenie blatów, stołów i poręczy krzeseł po każdej grupie, zmywanie wielo-razowych naczyń i sztućców w zmywarce z dodatkiem detergentu w temperaturze mini-mum 60ºC lub ich wyparzanie). 18. Wprowadzenie wymogu przekazywania posiłków w jednorazowych pojemnikach oraz jednorazowych sztućców od dostawców cateringu. Zadania spoczywające na nauczycielach 1. Objaśnienie dzieciom zasad bezpieczeństwa obowiązujących w przedszkolu oraz przyczyn ich wprowadzenia. 2. Wstrzymanie organizowania wyjść poza teren przedszkola (spacerów, wycieczek). 3. Usunięcie z sali przedmiotów i sprzętów, których nie można skutecznie dezynfekować. W przypadku wykorzystywania do zajęć przyborów sportowych (np. piłek, skakanek, ob-ręczy) należy zadbać o ich systematyczne dezynfekowanie. 4. Wietrzenie sali, w której organizowane są zajęcia (co najmniej raz na godzinę) oraz pro-wadzenie gimnastyki śródlekcyjnej przy otwartych oknach. 5. Zwracanie uwagi, aby dzieci często i regularnie myły ręce (zwłaszcza przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety i po powrocie z zajęć na świeżym powietrzu). Nauczyciele powinni również zorganizować pokaz właściwego mycia rąk. 6. Unikanie organizowania większych skupisk dzieci w jednym pomieszczeniu (np. mieszanie dzieci z dwóch oddziałów w sytuacji, gdy ich zajęcia odbywają się w dwóch różnych sa-lach). Obowiązki nałożone na rodziców dzieci 1. Przekazywanie dyrektorowi istotnych informacji o stanie zdrowia swojego dziecka. 2. Zaopatrzenie dziecka w indywidualną osłonę nosa i ust podczas drogi do i z przedszkola (nie musi to być maseczka, możliwe jest wykorzystanie w tym celu np. chusty albo szali-ka). 3. Przyprowadzenie do przedszkola wyłącznie dziecka zdrowego – bez objawów chorobo-wych. Jest to szczególnie ważne, ponieważ dotychczas przepisy nie zabraniały właściwie przyprowadzania do przedszkola dzieci chorych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy jeden z domowników przebywa na kwarantannie lub w izolacji. 4. Wyjaśnienie dziecku, by nie zabierało do przedszkola niepotrzebnych przedmiotów czy zabawek. 5. Regularnie przypominanie dziecku o podstawowych zasadach higieny. Kontrola ze strony inspekcji sanitarnej Przedszkola, które zdecydują się na prowadzenie zajęć od 6 maja, powinny liczyć się z tym, że wdrożenie przedstawionych powyżej wytycznych może stać się przedmiotem kontroli ze strony organów inspekcji sanitarnej. Przedszkola zobowiązane są obecnie, na mocy Rozpo-rządzenia MEN z dnia 11 marca 2020 r., do stosowania ww. wytycznych, stąd ich realizacja może być kontrolowana przez pracownika inspekcji sanitarnej. Natomiast zgodnie z art. 25 ust. 1 Ustawy z dnia 5 grudnia 2018 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej państwowy inspek-tor sanitarny (powiatowy lub wojewódzki, ale również upoważniony pracownik stacji sanitar-no-epidemiologicznej) lub Główny Inspektor Sanitarny w związku z wykonywaną kontrolą mają prawo: • wstępu do obiektów użyteczności publicznej oraz wszystkich pomieszczeń wchodzą-cych w ich skład, • żądania pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywania i przesłuchiwania osób, • żądania okazania dokumentów i udostępniania wszelkich danych, • pobierania próbek do badań laboratoryjnych. Natomiast zgodnie z art. 27 ww. Ustawy, w razie stwierdzenia naruszenia wymagań higie-nicznych i zdrowotnych państwowy inspektor sanitarny może nakazać, w drodze decyzji, usunięcie w ustalonym terminie stwierdzonych uchybień. Jeżeli naruszenie powyższych wy-magań spowodowało bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, inspektor może naka-zać zamknięcie obiektu użyteczności publicznej albo podjęcie lub zaprzestanie innych działań – na podstawie decyzji podlegającej natychmiastowemu wykonaniu. W przypadku braku współpracy z pracownikami inspekcji sanitarnej należy liczyć się z nałożeniem, na podstawie art. 38 Ustawy, na osobę utrudniającą lub udaremniającą działalność organów PIS-u, kary aresztu do 30 dni, kary ograniczenia wolności albo kary grzywny. Co na to samorządy? Z kilku przynajmniej powodów samorządy nie najlepiej przyjęły wprowadzenie w życie prze-pisów znoszących ograniczenie funkcjonowania przedszkoli. Pierwszym z nich jest czas – rozporządzenie wyłączające przedszkola i oddziały przedszkolne z katalogu podmiotów, któ-rych funkcjonowanie zostało ograniczone w związku z koronawirusem, jest datowane 29 kwietnia, natomiast faktycznie dostępne było 30 kwietnia, czyli tuż przed świętami majo-wymi. Odliczając zatem święta, samorządom pozostawiono dwa dni robocze na przygotowa-nie przedszkoli do przyjęcia dzieci. Należy zauważyć, że zalecenia GIS, których stosowanie ma zapewnić bezpieczeństwo pobytu dziecka w przedszkolu, liczą sobie cztery strony druku. Czy to dużo? Raczej tak, jeżeli weź-miemy pod uwagę, że zalecenia te mają formę punktów do zrealizowania. Punkty te brzmią np. tak: „organ prowadzący pomoże dyrektorowi w zapewnieniu opieki nad dziećmi i reali-zowaniu skierowanych do niego wytycznych”. Proste stwierdzenie, za którym kryje się ogrom dodatkowych obowiązków – zapewnienie środków higieny, zapewnienie środków dezynfeku-jących czy wreszcie dezynfekcja sal, która do tej pory nie musiała być przeprowadzana na taką skalę, ponieważ przedszkola stały puste. W wytycznych czytamy zatem: • organ prowadzący zapewni środki higieniczne potrzebne do bieżącego funkcjonowania placówki, • organ prowadzący w razie potrzeby zaopatrzy pracowników w indywidualne środki ochrony osobistej: jednorazowe rękawiczki, maseczki, ewentualnie przyłbice, nieprze-makalne fartuchy z długim rękawem. Czy możliwa jest ich realizacja w ciągu dwóch dni roboczych? Po pierwsze, takie wytyczne wiążą się ze skokowym wzrostem wydatków na przedszkola i to w momencie, gdy samorządy nie otrzymują środków z podatków oraz opłat lokalnych. Przedsiębiorcy ich nie płacą, gdyż zamrożona gospodarka pozbawiła ich dochodów. Luzowanie reguł wydatkowych pozwoli samorządom zapożyczać się bardziej niż dotychczas, rzecz jednak w tym, że takie rozwiązanie to niezbyt zachęcająca droga do niewypłacalności. Po drugie, pomijając nawet aspekt fi-nansowy, nadal obowiązują reguły zakupowe, jak Ustawa o zamówieniach publicznych, któ-rych nie da się, ot tak, pominąć przy podejmowaniu działań organu prowadzącego. Takie re-guły są natomiast czasochłonne i jakkolwiek samorządowcy również znajdują się pod presją rodziców, którzy chcą jak najszybciej wrócić do pracy i skorzystać z usług przedszkoli, to jednak czasu na przygotowanie jednostek do przyjęcia dzieci jest po prostu zbyt mało. Dodatkowe pomieszczenia dla dzieci „Organ prowadzący w miarę możliwości zapewni dodatkowe pomieszczenia dla dzieci, a tak-że wyposażenie tych pomieszczeń”. Do kwestii wyposażenia przedszkola można odnieść po-wyższe uwagi dotyczące konieczności przeprowadzenia zakupów, jednak zapewnienie dodat-kowych pomieszczeń to już wytyczna, którą trudno uznać za racjonalną. W istniejących przedszkolach dodatkowych pomieszczeń z reguły wyznaczyć się nie da, ponieważ fizycznie ich nie ma. Przedszkola samorządowe zajmują całe budynki i nie ma w nich miejsca na wy-gospodarowanie dodatkowych pomieszczeń dla dzieci, a przynajmniej nie da się tego zrobić w prosty sposób. Nawet jeżeli samorządy mają w swoich zasobach lokale, które mogłyby zostać przeznaczone dla przedszkoli, to aby zwiększyć w ten sposób ich powierzchnię i zapewnić łatwiejsze speł-nianie wytycznych w zakresie higieny, przystosowanie tych lokali wymaga również zastoso-wania odpowiednich procedur. Lokal mieszkalny nie może stać się następnego dnia przed-szkolem, musi zostać odpowiednio wyposażony i przede wszystkim odebrany przez inspekto-ra sanitarnego, straż pożarną itd. Budynki użyteczności publicznej, a takim właśnie jest przed-szkole, muszą spełniać określone (wcale niemałe) wymagania. Samorządom, jak i organom prowadzącym, nie dano więc wystarczająco dużo czasu do spełnienia tych wymagań. Ostatecznie można stwierdzić, że organy prowadzące mogły się przygotowywać wcześniej, nikt jednak nie był w stanie przewidzieć, że otwarcie przedszkoli nastąpi w momencie, w któ-rym Minister Zdrowia ogłasza, iż szczyt zachorowań mamy dopiero przed sobą. Oczywiste jest, że wymusza on zapewnienie odpowiedniego reżimu sanitarnego, który jest dla organów prowadzących trudniejszy do spełnienia niż w przypadku, gdybyśmy epidemię mieli za sobą lub przynajmniej w większym stopniu ją ograniczyli. Pismo Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski Warto przytoczyć fragment pisma Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Wielkopolski z 29 kwiet-nia 2020 r., skierowanego do Prezesa Rady Ministrów, w którym czytamy: „Z dużym zdziwieniem przyjęliśmy dzisiejszą decyzję związaną z możliwością otwarcia żłobków i przedszkoli od 6 maja 2020 roku. Decyzja ta wzbudziła wiele pytań i kontrowersji organów prowadzących, ponieważ obostrzona jest ona uwarunkowaniami zachowania szczególnego «reżimu sanitarnego», który powoduje liczne zobowiązania organizacyjne, generujące odpo-wiednie koszty. Czy biorąc pod uwagę ten fakt, możemy liczyć na wyposażenie w odpowiedni sprzęt i środki higieny z budżetu centralnego? Ufamy, że podjęta dziś decyzja, leży u podstaw szczegółowych analiz związanych z opanowanym procesem rozprzestrzeniania się epidemii, a nie wynika jedynie z potrzeby powrotu do pracy rodziców i opiekunów, w celu zasilenia gospodarki narodowej. Owe odmrożenie gospodarcze jest niezwykle ważne dla nas wszystkich, pytanie tylko, czy nie odbędzie się kosztem zdrowia najmłodszych obywateli. My, jako samorządowcy, pomimo dużego zaangażowania w walkę z epidemią, nie zajmujemy się analizowaniem i przetwarzaniem danych, z których można ocenić aktualny lokalny stan rozprzestrzeniania się zagrożenia. Dlatego proponujemy, aby kwestię podjęcia ewentualnej decyzji o otwarciu placówek na określonych zasadach, uzależnić od opinii wspólnej JST i specjalistycznych organów lub instytucji wskazanych przez Pana Premiera. Opinia ta pozwoliłaby właściwie ocenić sytuację, a wszystkim z nas, a w szczególności rodzicom i opiekunom, dać rzeczowe podstawy do oceny stanu zagrożenia. Zdajemy sobie sprawę z faktu, że decyzję o otwarciu ww. placówek pozostawia się organom prowadzącym. Z uwagi na stojące przed nami zadania, domagamy się jednak konsultacji, co do zasad i terminów w tej sprawie. Przeniesienie na nas tak dużej odpowiedzialności w okolicach szczytu zachorowań to spore obciążenie. Zetknięcie najmłodszych mieszkańców naszego kraju z wygórowanymi zasadami sanitarnymi, może być dla nich kompletnie niezrozumiałe i wiązać się z dużymi obciążeniami psychicznymi. Dlatego uważamy, że należy przyjąć określone działania, dostosowane do odpowiedniej sytuacji zagrożenia, które mogłyby zostać określone roz-porządzeniem Ministra Zdrowia i opracowane w formule mapy drogowej. Jak w przypadku innych sektorów życia publicznego, dochodzenie do pełnego uruchomienia ośrodków opieki, pozwoliłoby również na odpowiedni i w miarę bezpieczny powrót i tego obszaru do ram funkcjonowania”. W piśmie tym zostało wskazanych kilka istotnych kontrowersji, jakie budzi zastosowany tryb powrotu przedszkoli do pracy. Po pierwsze finanse samorządów – czy mogą one liczyć na pomoc z budżetu centralnego, o czym nie było do tej pory mowy? Po drugie motywy – czy otwiera się przedszkola dlatego, że faktycznie istnieją warunki do tego, aby dzieci bezpiecznie wróciły do przedszkoli, czy decyzję tę wymusza konieczność wypłaty zasiłków opiekuńczych z tytułu zamknięcia placówek, która stanowi coraz większe obciążenie dla ubezpieczyciela? Po trzecie (i w związku z drugim) odpowiedzialność za utrzymanie epidemii pod kontrolą – decydując się na otwarcie przedszkoli w szczycie epidemii, samorządy biorą na siebie odpowiedzialność za ewentualny dalszy wzrost zachorowań wśród dzieci czy personelu. Problemy dla organów prowadzących Jakie mogą być dalsze konsekwencje ewentualnych zachorowań? Czy organy prowadzące będą musiały wypłacać odszkodowania i odpowiadać cywilnie? Jest to tylko jeden z argu-mentów przeciwko otwieraniu przedszkoli z dnia na dzień. Na obowiązek zapewnienia odpo-wiednich środków ochrony dla personelu nakłada się jeszcze konieczność odpowiedniej mo-dyfikacji zachowań dzieci. Co zrobić, by zachowywały między sobą bezpieczną odległość? Jak nakłonić je do zabawy indywidualnej? To są także istotne dla przedszkola sprawy. Wy-magają poważnych zmian w zasadach działania przedszkola. Dla organów prowadzących powstaje jeszcze jeden poważny problem, którego pominąć się w żaden sposób nie da – jak zapewnić właściwą obsadę kadrową w przedszkolach? Już przed świętami majowymi, tuż po publikacji treści Rozporządzenia, dyrektorzy przedszkoli sygnali-zowali, że znaczna część nauczycieli może nie przyjść do pracy w obawie przed zakażeniem. Co więcej, nie ma właściwie żadnych środków prawnych, aby odwieść nauczyciela przed ta-kim postępowaniem. W przedszkolach, jako jednostkach nieferyjnych, nauczyciele mają pra-wo do urlopów na żądanie, ponadto mogą również skorzystać ze zwolnień lekarskich, a wów-czas nie ma żadnego sposobu, aby natychmiast zorganizować zastępstwa. Najprawdopodobniej z powodu wspomnianych problemów, jakie wyniknęły z kontrowersyj-nej decyzji o powrocie przedszkoli do pracy, znaczna część gmin placówek nie otworzy. Za-stępca prezydenta Krakowa, Anna Korfel-Jasińska, tak informowała o nieotwieraniu 6 maja miejskich przedszkoli: „Przedszkola w Krakowie będą mogły zostać otwarte wówczas, gdy będziemy mogli zapewnić dzieciom bezpieczne i higieniczne warunki pobytu, a pracownikom odzież ochronną i środki ochrony osobistej. Zwróciliśmy się do Wojewódzkiej Stacji Sanitar-no-Epidemiologicznej z prośbą o przesłanie wytycznych i standardów, które powinny zostać spełnione przez przedszkola, w tym przedszkola, do których uczęszczają dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Poprosiliśmy też m.in. o informacje dotyczące kwestii zapewnienia środków ochrony osobistej pracownikom przedszkoli”. Podobnie sytuacja wygląda w Gliwicach, gdzie decyzja o otwarciu żłobków i przedszkoli za-padnie po konsultacjach z rodzicami oraz sprawdzeniu w ścisłej współpracy z sanepidem możliwości zapewnienia opieki zgodnej z wytycznymi. Z otwarciem przedszkoli wstrzymują się również Tychy. Prezydent Chorzowa stwierdził, że „trudno oczekiwać zachowania dy-stansu dwóch metrów pomiędzy kilkulatkami albo pomiędzy pracownikami a dzieckiem w żłobku, kiedy trzeba je przewinąć. Skandaliczny jest także tryb, w którym jesteśmy o decy-zjach rządowych informowani. Przecież żłobki i przedszkola były przez długi czas zamknięte – trzeba te miejsca zdezynfekować i zbadać ponownie wodę. Należy też zastosować wytyczne, a do tego – moim zdaniem – niezbędny jest wcześniejszy audyt każdej placówki wraz z pracownikiem sanepidu. Na tę chwilę nie widzę zupełnie możliwości otwarcia żłobków i przedszkoli. Zwłaszcza że rząd przedłużył zasiłki dla rodziców do 24 maja”. Przedszkoli nie otworzą 6 maja także Wrocław i Poznań. Jacek Jaśkowiak, prezydent Pozna-nia, stwierdził że „zanim otworzymy żłobki i przedszkola, musimy najpierw zapewnić bez-pieczeństwo dzieciom i pracownikom. Decyzję podejmę, gdy znane będą szczegółowe wy-tyczne dotyczące utrzymania reżimu sanitarnego w tych placówkach”. Tak przedstawia się sytuacja w największych miastach. Głosy o tym, że przedszkola pozostaną jeszcze zamknięte lub otworzą się jedynie dla części dzieci, pochodzą nie tylko z samorządów, ale również od osób prowadzących jednostki niepubliczne. W każdym przypadku problemem jest zapewnienie personelu, który nie chce ryzykować zakażenia, oraz czas, którego jest zbyt mało, aby dostosować się do nowych wymogów sanitarnych. Może się zdarzyć, że pomimo formalnego otwarcia przedszkoli, faktycznie wrócą one do zwykłej pracy dopiero razem ze szkołami.