STAN PRAWNY NA 28 KWIETNIA 2020 Świadczenia chorobowe i zasiłki opiekuńcze w czasie epidemii COVID-19 Opracowała: Karolina Król-Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 566 – uchylony), • Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 659), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 kwietnia 2020 r. w sprawie określenia dłuższego okresu pobierania zasiłku opiekuńczego w celu przeciwdziałania COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 748), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.). Stan epidemii spowodowany rozprzestrzenianiem się COVID-19 powoduje duże zmiany w funkcjonowaniu zakładów pracy, w tym także w zakresie nieobecności pracowników z powodu choroby, przebywania na kwarantannie bądź konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem do lat ośmiu. Nowym problemem, z którym może obecnie borykać się pracodawca, jest rozliczanie nieobecności pracownika z powodu przebywania na kwarantannie. Możemy rozróżnić dwa rodzaje kwarantanny: pierwszy to izolacja z powodu kontaktu z osobą zarażoną lub bycie członkiem rodziny osoby, która miała kontakt z osobą zarażoną, drugi to kwarantanna z powodu bycia członkiem rodziny osoby, która wróciła z zagranicy. Świadczenia z powodu poddania się kwarantannie lub izolacji Jeżeli państwowy powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny wydadzą decyzję o konieczności poddania się kwarantannie lub izolacji z powodu kontaktu z osobą zakażoną koronawirusem SARS-Co-V-2, to taka decyzja stanowi podstawę do wypłaty świadczeń z tytułu choroby własnej lub opieki nad chorym dzieckiem. Pracownik może także otrzymać decyzję dotyczącą obowiązkowej kwarantanny, gdy członek jego rodziny miał kontakt z osobą zakażoną – wówczas otrzymuje ją z powodu styczności z osobą podejrzaną o zachorowanie. W takiej sytuacji, aby usprawiedliwić nieobecność w pracy i uzyskać świadczenie z tytułu choroby, pracownik powinien przedstawić pracodawcy decyzję inspektora sanitarnego. Decyzja inspektora sanitarnego stanowi podstawę do wypłaty świadczeń z tytułu choroby na ogólnych zasadach. Zatem za czas nieobecności w pracy z powodu kwarantanny lub izolacji przysługują wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, wypłacane przez pracodawcę. Decyzja może być dostarczona po okresie kwarantanny lub izolacji. Jeżeli leczący lekarz uzna, że w trakcie hospitalizacji, izolacji lub kwarantanny ze względu na stan zdrowia osoby poddanej tym czynnościom profilaktycznym jest uzasadnione orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby i potwierdzi to, wystawiając zaświadczenie lekarskie, to jest ono dokumentem uprawniającym do ustalenia prawa i wypłaty świadczeń z tytułu choroby. Ocena, czy stan zdrowia uzasadnia wystawienie zaświadczenia lekarskiego, pozostaje w kompetencji lekarza. Ważne! W przypadku gdy ubezpieczony dobrowolnie powstrzyma się od pracy i nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego ani decyzji inspektora sanitarnego, nie przysługuje mu prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu czy w razie choroby. Pracownik nie ma obowiązku przedstawiać pracodawcy żadnych zaświadczeń o zdolności do pracy po zakończeniu kwarantanny. Świadczenia chorobowe dla osób objętych obowiązkową kwarantanną po przekroczeniu granicy Dotyczy to osób, które odbywają obowiązkową kwarantannę po przekroczeniu granicy państwowej, rozpoczętą po 15 marca 2020 r. To oświadczenie pracownik ma obowiązek złożyć u pracodawcy w terminie 3 dni roboczych od dnia zakończenia obowiązkowej kwarantanny (wzór dostępny na stronie głównej ZUS-u oraz platformie MM). Ważne! Od 1 kwietnia 2020 r. osoba poddana obowiązkowej kwarantannie, która przekroczyła granicę po 31 marca 2020 r., odbywa ją razem z osobami wspólnie zamieszkującymi lub gospodarującymi. To oznacza, że za okres obowiązkowej kwarantanny te osoby mają prawo do świadczeń z tytułu choroby. W celu ich otrzymania potrzebne jest oświadczenie o odbywaniu obowiązkowej kwarantanny razem z osobą powracającą z zagranicy (wzór dostępny na stronie ZUS-u oraz platformie MM). W tej sytuacji pracownik nie otrzyma decyzji sanepidu o objęciu kwarantanną. Takie oświadczenie pracownik dostarcza pracodawcy. Wtedy wypłata świadczenia obowiązuje na zasadach wynagrodzenia za czas choroby bądź jako zasiłek chorobowy, jeżeli pracownik chorował już w tym roku powyżej 33 dni bądź 14 dni, jeżeli pracownik ma ukończone 55 lat. Ważne! Jeśli państwowy inspektor sanitarny zdecyduje o skróceniu kwarantanny lub zwolnieniu osoby, która odbywa kwarantannę z obowiązku jej odbywania, ta osoba ma obowiązek poinformować o tym pracodawcę. Pracodawca może wystąpić do właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej, by zweryfikować dane w oświadczeniu o uzyskanie zasiłku opiekuńczego, gdy dziecko otrzyma decyzję o konieczności izolacji lub kwarantanny. Rodzic ma prawo do zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, jeżeli powiatowy inspektor sanitarny lub państwowy graniczny inspektor sanitarny na podstawie Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wydali decyzję o konieczności izolacji lub kwarantanny dziecka. Konieczność izolacji lub kwarantanny dziecka jest traktowana analogicznie jak choroba dziecka. Oznacza niemożność wykonywania pracy przez jednego z rodziców w związku z koniecznością zapewnienia dziecku opieki. Jeżeli inspektor sanitarny wyda decyzję o konieczności kwarantanny lub izolacji niepełnoletniego dziecka, to jednemu z rodziców, który opiekuje się w tym czasie dzieckiem, przysługuje zasiłek opiekuńczy. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy z powodu zamknięcia żłobków, przedszkoli i szkół dla rodziców dzieci do lat ośmiu Dzięki tzw. specustawie rodzice dzieci do lat ośmiu mają prawo do otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego z powodu zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły w związku z COVID-19. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom prawnym dzieci, którzy: • opiekują się dzieckiem poniżej ósmego roku życia, • są objęci ubezpieczeniem chorobowym (np. są pracownikami, zleceniobiorcami, osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą). Na dziś dodatkowy zasiłek opiekuńczy, w okresie zamknięcia ww. placówek, przysługuje od 12 marca do 3 maja br. Łączny wymiar tego zasiłku obecnie wynosi 53 dni: • 14 dni za okres od 12 marca do 25 marca 2020 r., • 14 dni za okres od 26 marca do 8 kwietnia 2020 r., • 18 dni za okres od 9 kwietnia do 26 kwietnia 2020 r., • 7 dni za okres od 27 kwietnia do 3 maja 2020 r. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Pracownik ma obowiązek złożyć u pracodawcy oświadczenie (wzór dostępny na stronie ZUS-u oraz platformie MM). Zasiłek przysługuje pracownikowi, który złoży oświadczenie, za cały okres zawieszenia zajęć czy obowiązków, także za dni wolne od pracy (pod warunkiem, że pracownik wpisze w oświadczeniu cały okres zamknięcia placówki) lub za dni robocze, jeśli zostaną wskazane w oświadczeniu. Okresu wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego (53 dni) nie wlicza się do ogólnego limitu 60 dni, które przysługują na opiekę nad dzieckiem do lat 14. Z zasiłku można korzystać nie dłużej niż do dnia poprzedzającego ósme urodziny dziecka. Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z rodziców. Mogą też podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach przysługującego limitu. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom przez cały łączny okres zamknięcia żłobków, przedszkoli i szkół, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki. Premier zapowiedział, że pracują nad powolnym „odmrażaniem” restrykcji związanych z izolacją i że w trzecim etapie będzie możliwa organizacja opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach i w klasach szkolnych 1-3, przy ustalonej maksymalnej liczbie dzieci w sali. Przyznanie dodatkowego zasiłku opiekuńczego do 3 maja 2020 r., przy decyzji o zamknięciu placówek oświatowych do 24 maja br. świadczy, iż powoli zaczyna następować powrót do otwarcia placówek w zakresie funkcji opiekuńczych. Terminy kolejnych etapów tego procesu mamy poznać niebawem. Badania kontrolne w czasie koronawirusa Jeżeli pracownik chorował dłużej niż 30 dni, to zgodnie z Kodeksem pracy aby móc wrócić do pracy, musi przejść badania kontrolne. Może zdarzyć się, że placówka, z którą pracodawca ma podpisaną umowę na wykonywanie badań z zakresu medycyny pracy, wstrzyma przyjmowanie pacjentów. W przypadku braku dostępności lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania kontrolnego, takie badanie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie miesiąca od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego (gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii) albo od pierwszego dnia odwołania stanu epidemii. Ten lekarz może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika.