STAN PRAWNY NA 3 KWIETNIA 2020 Wynagradzanie nauczycieli za godziny ponadwymiarowe Opracowała: Małgorzata Celuch, wicedyrektorka w zespole szkół, nauczycielka matematyki i informatyki z wieloletnim stażem pracy Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 90), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 927), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1040), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w przedszkolach publicznych i szkołach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1147), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2018 r. poz. 2140). Zgodnie z zapisami art. 30 ust. 1 pkt 3 Karty nauczyciela składową wynagrodzenia nauczycieli stanowi wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe. Przez godzinę ponadwymiarową należy rozumieć przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, czyli godziny przekraczające pensum nauczyciela (art. 35 ust. 2 KN). Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy (art. 35 ust. 3 KN). Przydzielenie nauczycielowi godzin ponadwymiarowych powinno mieć miejsce w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania (art. 35 ust. 1 KN). Wówczas nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Na podstawie art. 35 ust. 4 KN kobiecie w ciąży, osobie wychowującej dziecko do lat 4 oraz nauczycielowi w trakcie odbywania stażu nie przydziela się pracy w godzinach ponadwymiarowych bez ich zgody. Artykuł 30 ust. 6 pkt 2 KN stanowi, iż organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego, uwzględniając przewidywaną strukturę zatrudnienia, określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego, w drodze regulaminu, szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe z uwzględnieniem art. 35 ust. 3, czyli według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Godziny ponadwymiarowe w dni wolne od zajęć Znając powyższe regulacje prawne oraz regulamin organu prowadzącego, można poprawnie dokonać naliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Problemy pojawiają się w sytuacjach szczególnych, najczęściej wątpliwości dotyczą godzin ponadwymiarowych w dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych – czy w takie dni przydzielone nauczycielom godziny ponadwymiarowe powinny być uznawane za zrealizowane i liczone do wynagrodzenia? Stosownie do postanowień Kodeksu pracy dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w art. 1 Ustawy o dniach wolnych od pracy. Natomiast dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych nie są dniami wolnymi od pracy, zatem takie dni podlegają naliczeniu wynagrodzenia. Jednak bardziej skomplikowana jest sprawa odpłatności za godziny ponadwymiarowe przewidziane planem zajęć na ten dzień. Czy przysługuje nauczycielowi odpłatność za godziny ponadwymiarowe, jeśli wiadomo, że ich nie zrealizował, ale nie ze swojej winy, lecz z powodu braku zajęć ustalonych w sposób zaplanowany i zgodny z prawem? Fragment Odpowiedzi Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 14 czerwca 2009 r. na Interpelację nr 9686 Posła na Sejm RP Piotra Stanke z dnia 18 maja 2009 r. w sprawie rozliczania i organizacji pracy nauczyciela w godzinach nadliczbowych: „Wynagrodzenie nauczycieli za Dzień Edukacji Narodowej oraz rekolekcje winno być naliczane z uwzględnieniem godzin ponadwymiarowych. W myśl art. 74 Karty nauczyciela w dniu rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej, 14 października każdego roku, obchodzony jest Dzień Edukacji Narodowej. Dzień ten uznaje się za święto wszystkich pracowników oświaty i jest wolny od zajęć lekcyjnych. Dzień Edukacji Narodowej nie jest dla nauczyciela dniem wolnym od pracy. Zgodnie z § 10 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w przedszkolach publicznych i szkołach uczniowie uczęszczający na naukę religii uzyskują trzy kolejne dni zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych, jeśli religia lub wyznanie, do którego należą, nakłada na swoich członków tego rodzaju obowiązek. Dni rekolekcji nie są dniami wolnymi od pracy dla nauczycieli, tym bardziej, iż zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach nauczyciel jest zobowiązany do zapewnienia uczniom bezpiecznych warunków w drodze z i na rekolekcje. W obu podanych sytuacjach nauczyciel może być pozbawiony możliwości przepracowania godzin ponadwymiarowych, ale korzysta z przepisów dotyczących pracowników pozostających w gotowości do pracy. Na podstawie § 4 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, przy ustalaniu wynagrodzenia określonego procentowo w celu obliczenia wynagrodzenia: za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonania, oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju (art. 81 § 1 Kodeksu pracy), dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 151 § 3 Kodeksu pracy) oraz wynagrodzenia za czas dyżuru (art. 151 § 3 Kodeksu pracy) stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy”. Zatem za dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych nauczycielowi przysługuje wynagrodzenie za godziny wynikające z pensum, natomiast wynagrodzenie za przypadające na ten dzień godziny ponadwymiarowe nie jest naliczane jak za godziny zrealizowane, lecz jak za urlop wypoczynkowy. W czasie pandemii Kolejna wątpliwość dotycząca godzin ponadwymiarowych pojawiła się wraz z zamknięciem szkół wymuszonym przez trwającą pandemię. Zgodnie z zapisami § 7 Rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 w trakcie nauczania zdalnego nauczycielom przysługuje wynagrodzenie wynikające z godzin realizowanych w ramach pensum sprzed epidemii. Natomiast o zasadach zaliczania do czasu pracy nauczyciela godzin ponadwymiarowych naliczanych do wypłaty decyduje dyrektor szkoły. W praktyce dyrektor szkoły będzie miał obowiązek podjęcia decyzji, czy w danym tygodniu/miesiącu nauczyciel zrealizował tylko liczbę godzin lekcyjnych wynikających z pensum, czy też przekroczył tę liczbę i wtedy każdą godzinę wykraczającą poza pensum należy potraktować jako godzinę ponadwymiarową. Sposób oceny sytuacji i weryfikacji liczby godzin zrealizowanych przez poszczególnych nauczycieli powinien wynikać ze sposobu nauczania zdalnego przyjętego w danej szkole oraz sposobu pełnienia nadzoru pedagogicznego w tym czasie. Najczęściej weryfikacja ta będzie polegała na sprawdzeniu wpisów dokonanych przez nauczyciela w dokumentacji przebiegu nauczania. Szkoły starają się realizować plan zajęć sprzed epidemii, można więc sprawdzić, czy w dzienniku lekcyjnym znajduje się temat zajęć realizowanych jako godzina ponadwymiarowa oraz czy sprawdzona jest obecność uczniów na tych zajęciach na zasadach przyjętych w szkole na czas kształcenia zdalnego.