STAN PRAWNY NA 14 LIPCA 2022 Remont w szkole – najważniejsze informacje Opracował: Rafał Lewandowski, pracownik Zespołu Prawnego Wydziału Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Poznania; zaktualizował: Michał Łyszczarz, prawnik, autor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz licznych publikacji z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy, finansów publicznych i funkcjonowania samorządu terytorialnego, uznany prelegent i szkoleniowiec, wykładowca toruńskiej i bydgoskiej Wyższej Szkoły Bankowej, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, przez lata tworzył trzon Wydziału Nadzoru Prawnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1225), • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r. nr 109 poz. 719 ze zm.). Definicja remontu Według art. 3 pkt 8 Prawa budowlanego przez remont należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż te, których użyto w stanie pierwotnym. Ważne! Cechą charakterystyczną remontu jest odtworzenie stanu pierwotnego, co oznacza, że w wyniku remontu nie może powstać nowy obiekt budowlany o innych parametrach technicznych niż obiekt pierwotny – nie mogą powstać nowe elementy konstrukcyjne obiektu. Z reguły roboty budowlane ingerujące w konstrukcję budynku będą wykraczać poza pojęcie remontu. Zakres pojęcia remontu nie może więc być rozszerzany na sytuacje polegające na przebudowie obiektu budowlanego – a te dwa odmienne zakresowo pojęcia są często mylone. Zgodnie bowiem z art. 3 pkt 7a Prawa budowlanego przez przebudowę należy rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji. Roboty budowlane mogą więc obejmować również prace wykonywane w istniejącym obiekcie budowlanym, prowadzące wyłącznie do zmian w ramach dotychczasowego układu funkcjonalnego. W tym sensie przebudowa należy do kategorii robót budowlanych, stanowiąc ich szczególny rodzaj. Należy jednak wskazać, iż w praktyce podejmowane czynności mogą równocześnie spełniać przesłanki kilku rodzajów robót budowlanych (np. rozbudowa obiektu budowlanego połączona z jego remontem lub przebudową części obiektu). W takiej sytuacji prowadzone roboty kwalifikujemy pod kątem najbardziej restrykcyjnej regulacji z punktu widzenia obowiązków i ograniczeń sformułowanych w Prawie budowlanym. Remont a modernizacja W tym miejscu należy zwrócić uwagę na pojawiający się często ,w kontekście wykonywania określonych robót budowlanych, termin modernizacja, który nie jest terminem ustawowym i w zależności od zakresu wykonanych prac będzie mieścić się w pojęciu przebudowy, rozbudowy czy też remontu danego obiektu budowlanego. Jednak pojęcia modernizacji, rozumianej jako wprowadzanie unowocześnień oraz remontu czy też przebudowy, mogą się wzajemnie uzupełniać, czego przykładem może być sytuacja, gdy w trakcie remontu budynku, odtwarzając stan pierwotny, wymienia się niektóre elementy na bardziej nowoczesne, w wyniku czego budynek ulega modernizacji. Tak więc określone roboty budowlane, odpowiadając definicji remontu z art. 3 pkt 8 Prawa budowlanego, jednocześnie mogą mieć charakter modernizacji. Do prac wskazujących na wykonywanie remontu w obiekcie można zaliczyć: • wymianę drzwi i okien wraz z ościeżnicami, • wymianę pokrycia posadzek, • tynkowanie i malowanie ścian, • wymianę instalacji elektrycznej, • wymianę armatury itp. Wsparcie orzecznictwa To, czy dane roboty budowlane mieszczą się w pojęciu remontu w rozumieniu Prawa budowlanego, czy też wykraczają już poza jego zakres, budzi często wątpliwości interpretacyjne, dlatego pomocne w ich kwalifikacji może być bogate orzecznictwo sądowe. Przytoczyć można m.in. następujące orzeczenia dotyczące tej kwestii: • Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 7 czerwca 2011 r., II SA/Bk 139/11 „Rozbudową jest powiększenie istniejącego obiektu budowlanego, w przypadku budynku o dodatkowe pomieszczenie, tj. pokój, wiatrołap, werandę lub w innym celu przeznaczoną przybudówkę. Nie jest remontem wykonywanie robót budowlanych, jeśli odtwarzany obiekt nie istnieje i efektem wykonania tych robót jest powstanie nowego obiektu, choćby zrealizowanego z wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych pozostałych po wcześniej istniejącym obiekcie, który został rozebrany lub uległ zniszczeniu”. • Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 10 grudnia 2010 r., II SA/Lu 521/10 „Przebudowa to takie roboty budowlane, których wynik w żaden sposób nie zmieni bryły obiektu budowlanego. W sytuacji bowiem, gdy nastąpi nawet nieznaczna zmiana bryły obiektu budowlanego, mamy do czynienia z rozbudową lub nadbudową”. • Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 16 listopada 2010 r., II SA/Bk 621/10 „Rozbudową jest zmiana związana z powiększeniem parametrów istniejącego obiektu budowlanego, a remont polega na wykonaniu robót niezbędnych do utrzymania obiektu w odpowiednim stanie technicznym, by nie uległ pogorszeniu z powodu eksploatacji. Za remont i modernizację nie mogą być uznane roboty, w wyniku których powstają nowe elementy”. Procedura administracyjna Powyższe rozróżnienie prac polegających na remoncie oraz przebudowie bądź rozbudowie ma bardzo istotne znaczenie w kontekście procedury administracyjnej związanej z ich wykonywaniem, a mianowicie: • remont wymaga zgłoszenia, • przebudowa i rozbudowa wymagają uzyskania pozwolenia na budowę. Stosownie bowiem do art. 28 Prawa budowlanego roboty budowlane – przez które należy rozumieć budowę, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowalnego – można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę z zastrzeżeniem art. 29 i art. 30 powyższej Ustawy. Z kolei art. 29 Prawa budowlanego, który wymienia roboty budowlane zwolnione z konieczności uzyskania pozwolenia na budowę, nie zawiera przebudowy obiektu budowlanego, co oznacza, że inwestor powinien przed ich rozpoczęciem dysponować ostateczną decyzją o pozwoleniu na budowę. W przeciwnym razie dopuszcza się samowoli budowlanej. Przepisy związane z problematyką remontów są stosunkowo jasne i proste. Większość planowanych prac wymaga jedynie złożenia stosownego zgłoszenia.   Ważne! Należy jednak pamiętać, że zamiar wykonania remontu wymaga złożenia zgłoszenia na 30 dni przed planowanym terminem rozpoczęcia prac. Wyjątek stanowi wymiana wewnętrznej instalacji gazowej – tego rodzaju prace wymagają uzyskania pozwolenia na budowę i zachowania procedury administracyjnej związanej z wydaniem decyzji. Zgodnie z art. 29 ust. 4 pkt 2 Prawa budowlanego pozwolenia na budowę nie wymagają: • remont obiektów budowlanych, • urządzeń budowlanych. Wykonywanie tych robót budowlanych wymaga jednak zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej. Zgodnie z art. 29 ust. 3 pkt 2 Prawa budowlanego Nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę, natomiast wymaga zgłoszenia, o którym mowa w art. 30 cytowanej Ustawy, wykonywanie robót budowlanych polegających na remoncie: • budowli, których budowa wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, • budynków, których budowa wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę w zakresie przegród zewnętrznych albo elementów konstrukcyjnych. Przy czym trzeba pamiętać, że remont obiektu wpisanego do rejestru zabytków bezwzględnie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę – niezależnie od odrębnego pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru. Zgłoszenia należy dokonać przed terminem zamierzonego rozpoczęcia robót budowlanych. Do wykonywania robót budowlanych można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie, w drodze decyzji, sprzeciwu. W zgłoszeniu trzeba określić rodzaj robót budowlanych, ich zakres i sposób wykonywania oraz termin rozpoczęcia. Do zgłoszenia należy dołączyć oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz, w zależności od potrzeb, odpowiednie szkice lub rysunki, a także pozwolenia, uzgodnienia i opinie wymagane odrębnymi przepisami. Jeśli realizacja zgłoszonych robót budowlanych może naruszać ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować: • zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia, • pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, • pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych, • wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich, wówczas organ administracji architektoniczno-budowlanej może nałożyć, w drodze decyzji, obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę. Omawiając kwestię obowiązku dokonania zgłoszenia remontu, należy jednak wskazać, że remont tylko pojedynczego lokalu w budynku mieszkalnym wielolokalowym nie jest remontem obiektu budowlanego i nie wymaga w ogóle zgłoszenia. Jeśli więc zakres planowanych prac dotyczy jednego lokalu i nie ingeruje w części wspólne budynku oraz nie ma żadnego wpływu na funkcjonowanie budynku jako całości, nie istnieje obowiązek zgłoszenia remontu. Niezależnie jednak od faktu, czy zakres planowanych robót budowlanych będzie wymagał uzyskania pozwolenia na budowę, czy też dokonania zgłoszenia lub nie będzie istniał nawet obowiązek zgłoszenia (jak w przypadku wyżej omówionym), zawsze należy uwzględniać wymogi określone w przepisach techniczno-budowlanych. Zapewnienie zgodności wykonywanych robót z przepisami Bardzo istotną sprawą jest, aby obiekt po przeprowadzonym remoncie spełniał wymagania określone w przepisach techniczno-budowlanych oraz przepisach o ochronie przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II (przedszkola) oraz ZL III (pozostałe placówki oświatowe, np. szkoły) lub wskazane w ekspertyzie technicznej rzeczoznawcy budowlanego oraz do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. Ważne! Uwzględnienie tych wymogów na etapie określania zakresu planowanych robót i projektowania poszczególnych rozwiązań wyeliminuje ewentualne problemy związane z niedostosowaniem danego obiektu lub jego części do szczególnych regulacji dotyczących budynków i lokali spełniających funkcje placówek oświatowych. Do istotnych przepisów techniczno-budowlanych, na które należy zwrócić uwagę, dokonując remontu bądź przebudowy placówki oświatowej, należą przede wszystkim następujące regulacje: • pomieszczenia do nauki, przeznaczone na stały lub czasowy pobyt więcej niż 4 osób, powinny mieć wysokość w świetle co najmniej 3 m, • główne ciągi instalacji elektrycznej należy prowadzić poza pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi, w wydzielonych kanałach lub szybach instalacyjnych, zgodnie z polską normą w tym zakresie, • do wejść do budynku powinny być doprowadzone utwardzone dojścia o szerokości minimalnej 1,5 m, przy czym co najmniej jedno dojście powinno zapewniać osobom niepełnosprawnym dostęp do całego budynku lub tych jego części, z których osoby te mogą korzystać, • furtki w ogrodzeniu nie mogą utrudniać dostępu do nich osobom niepełnosprawnym poruszającym się na wózkach inwalidzkich, • szczególne wymogi dotyczące szerokości użytkowej biegu i spocznika schodów oraz wysokości stopni, • krawędzie stopni schodów powinny wyróżniać się kolorem kontrastującym z kolorem posadzki, • przeszklenie okien połaciowych, których krawędź jest usytuowana na wysokości ponad 3 m nad poziomem podłogi, świetlików oraz dachów powinno być wykonane ze szkła lub innego materiału o podwyższonej wytrzymałości na uderzenie, • w miejscach, w których następuje zmiana poziomu podłogi, należy zastosować rozwiązania techniczne, plastyczne lub inne sygnalizujące tę różnicę, należy stosować urządzenia do pomiaru ilości ciepła lub paliwa zużywanego do przygotowania ciepłej wody, • drzwi wewnętrzne, z wyjątkiem drzwi do pomieszczeń technicznych i gospodarczych, powinny mieć co najmniej 0,9 m szerokości i 2 m wysokości w świetle ościeżnicy. W ustępach ogólnodostępnych należy stosować: • przedsionki oddzielone ścianami pełnymi na całą wysokość pomieszczenia, w których mogą być instalowane tylko umywalki, • drzwi o szerokości co najmniej 0,9 m, • drzwi do kabin ustępowych otwierane na zewnątrz, o szerokości co najmniej 0,8 m, a do kabin przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych – co najmniej 0,9 m, • przegrody dzielące ustęp damski od męskiego, wykonane jako ściany pełne na całą wysokość pomieszczenia, • miski ustępowe umieszczone w oddzielnych kabinach o szerokości co najmniej 1 m i długości 1,10 m, ze ściankami i drzwiami o wysokości co najmniej 2 m z prześwitem nad podłogą 0,15 m, • wpusty kanalizacyjne podłogowe z syfonem oraz armaturę czerpalną ze złączką do węża w pomieszczeniach z pisuarem lub mających więcej niż 4 kabiny ustępowe, • wentylację grawitacyjną lub mechaniczną – w ustępach z oknem i jedną kabiną, a w innych – mechaniczną o działaniu ciągłym lub włączaną automatycznie. Instalacje wewnętrzne Ze względu na dodatkowe wymagania w zakresie konieczności dokonania, po zakończonych pracach, dodatkowych odbiorów oraz pomiarów, na szczególną uwagę zasługuje przeprowadzanie remontów wewnętrznych instalacji. Wymiany instalacji wewnętrznych dokonujemy na podstawie zgłoszenia, za wyjątkiem instalacji gazowej, która wymaga uzyskania pozwolenia na budowę. Odbioru ich wykonania dokonują inwestor lub osoba przez niego upoważniona (inspektor nadzoru, jeśli jest ustanowiony). W przypadku wykonywania części robót budowlanych przez podwykonawców – generalny wykonawca. Dodatkowo wymagany jest protokół pomiaru rezystancji izolacji oraz skuteczności ochrony przeciwporażeniowej wewnętrznej instalacji elektrycznej, wykonany przez elektryka z uprawnieniami. Instalacje wewnętrzne (z wyjątkiem wewnętrznej instalacji gazowej, której odbioru technicznego dokonuje zakład gazowniczy) nie wymagają odbioru przez dysponentów mediów. Wewnętrzna instalacja gazowa wymaga protokołu odbioru technicznego instalacji gazowej oraz próby jej szczelności. Instalację gazową wewnętrzną należy wykonać z rur stalowych czarnych bez szwu według normy PN-80/H-74219 łączonych przez spawanie gazowe. Każda instalacja gazowa po jej wykonaniu, lecz przed oddaniem do użytku, powinna być sprawdzona przez wykonawcę w obecności kierownika budowy. Ponieważ wewnętrzna instalacja gazowa wymaga pozwolenia na budowę, konieczne będzie również zawiadomienie powiatowego inspektora nadzoru budowlanego o zakończeniu robót. Należy złożyć następujące dokumenty: • zawiadomienie o zakończeniu robót, • ksero decyzji pozwolenia na budowę, • oświadczenie kierownika budowy o zakończeniu robót z dokładnym wpisem, jakie urządzenia gazowe zostały podłączone, • protokół próby szczelności wewnętrznej instalacji gazowej, • atest na piec gazowy wraz z uprawnieniami dozorowymi, • opinię kominiarską z oględzin urządzeń grzewczo-kominowych w budynku po wykonaniu robót, • dziennik budowy z wpisem, jakie urządzenia gazowe zostały podłączone. Wskazane jest również, aby po zakończeniu robót budowlanych dysponować następującymi protokołami badań i sprawdzeń (oczywiście jeśli zakres prac obejmował wskazaną w nich materię): • protokół z kontroli przewodów i podłączeń dymowych, spalinowych, wentylacyjnych (data, numer uprawnień, wykonawca), • protokół sprawdzenia wewnętrznej instalacji elektrycznej (data, numer uprawnień, wykonawca), • protokół odbioru wewnętrznej instalacji c.o. i kotła, próby ciśnieniowej na ciepłą i zimną wodę (data, numer uprawnień, wykonawca), • protokół odbioru wewnętrznej instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej (data, numer uprawnień, wykonawca), • protokół odbioru wewnętrznej instalacji gazowej (zakład gazowniczy) oraz protokół głównej próby szczelności wewnętrznej instalacji gazowej, wykonanej przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane w specjalności instalacji w zakresie sieci, instalacji i urządzeń gazowych (data, numer uprawnień, wykonawca). Wykaz norm • PN-HD 60364 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych, • PN-81-B-10700 Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne, • PN-71-B-10420 Urządzenia ciepłej wody w budynkach. Wymagania i badania przy odbiorze, • PN-76-B-02440 Zabezpieczenie urządzeń ciepłej wody użytkowej, • PN-B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, • PN-N-01256-02 Znaki bezpieczeństwa – Ewakuacja, • PN-N-01256-05 Znaki bezpieczeństwa – Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych, • PN-EN 13501 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków, • PN-EN 12464:2004 Światło i oświetlenie.