Od myśli do czynów – czym są i jak działają przekonania Opracowała: Magdalena Widłak-Langer, psycholog, trener umiejętności społecznych, praktyk terapii dr Edwarda Bacha. Pracuje w nurcie psychologii pozytywnej, patrząc na ludzi holistycznie. Prowadzi gabinet psychologiczno--trenerski w Poznaniu, pracuje z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi Przekonania to utrwalone myśli, które długo są przechowywane w głowie. Pojawiają się w okresie dzieciństwa na skutek wielu wydarzeń. Zwykle przekonania nam służą, ale tylko do pewnego momentu. Przekonania a emocje Posiadanie przekonań można porównać do działania na autopilocie. Nie zastanawiamy się w racjonalny sposób nad każdą decyzją, jaką podejmujemy w życiu. Zakorzenione w głowie przekonania stanowią pewnego rodzaju sito eliminacyjne, co pozwala na szybkie podejmowanie decyzji. Okazuje się jednak, że przekonania, które sprawdzają się w okresie dzieciństwa, niekoniecznie są dobre w późniejszym okresie życia – a nawet mogą okazać się niebezpieczne, prowadząc do przeświadczenia, że tylko posłuszne wykonywanie poleceń gwarantuje akceptację. Co ciekawe, przekonania nie zawsze są rzeczywiste. To jedynie utrwalone myśli, w których prawdziwość wierzy posiadająca je osoba, nawet jeśli nie ma ku temu racjonalnych powodów. Zawsze jednak traktujemy swoje przekonania jako prawdziwe i słuszne. Na tym polega trudność pracy z przekonaniami – ich rozpoznanie i nazwanie nie jest łatwe. Na skutek fałszywych przekonań odczuwamy wiele przykrych emocji. Zarówno przykre, jak i pozytywne emocje są potrzebne w życiu, ale kiedy zdecydowanie przeważają te pierwsze, bardzo trudno zachować dystans i optymalnie funkcjonować. Przekonania a mózg Z przekonaniami nierozerwalnie związany jest mózg. To najważniejszy narząd odpowiedzialny za przetrwanie, komfort i samokontrolę. Kiedy znajdujemy się w określonej sytuacji, mózg natychmiast, na podstawie przekonań i myśli ukształtowanych poprzez wcześniejsze doświadczenia, klasyfikuje ją. Ponieważ mózg jest ślepym organem, każda pojawiająca się w nim myśl jest przetwarzana jako fakt. Często zdarza nam się mówić „oni doprowadzają mnie do szału”, „jego postawa mnie irytuje”, podczas gdy tak naprawdę to nie ktoś lub coś sprawia, że się denerwujemy, złościmy, zasmucamy, a dzieje się to na skutek przekonań dotyczących odbieranych w danym momencie konkretnych faktów. Wszystkie reakcje emocjonalne są prawdziwe i racjonalne w odniesieniu do przekonań, które je wywołały. Natomiast wszelkie podejmowane działania pojawiają się na skutek przekonań i reakcji emocjonalnych, które są słuszne w danym momencie. Ważne jest to, że poprzez szczere myśli, przekonania i postawy każdy tworzy, utrzymuje lub eliminuje swoje odczucia emocjonalne. Oznacza to, że każdy ma wpływ na to, jakich doświadcza emocji w danej sytuacji. Zatem im szybciej to zaakceptujemy, tym szybciej będziemy mogli tak zarządzać emocjami, by działały one na naszą korzyść. Świadomość swoich własnych przekonań i postaw oraz tego, że każdy sam wpływa na to, jakich doświadcza emocji, może uchronić przed odczuwaniem cierpienia, bólu, braku samokontroli i długotrwałego stresu. Uważność Istnieje wiele metod, które można wykorzystać w celu budowania pożądanych przekonań lub redukcji powstawania tych fałszywych. Większość z nich pochodzi z nurtu psychologii pozytywnej. Kluczowe jest w niej skupienie się na emocjach pozytywnych i odpowiednim reagowaniu na emocje przykre. Jedną z technik wykorzystywanych w psychologii pozytywnej jest uważność. Jej stosowanie pozwala na ograniczenie budowania fałszywych przekonań. To metoda związana nie tylko z medytacją, lecz również ze skupieniem na sobie poprzez obserwację własnych potrzeb, myśli, emocji, a także odczuć pochodzących z ciała (np. napięcie, ból, ściśnięty żołądek), bez jednoczesnego oceniania ich. Jak powiedział Jon Kabat-Zinn, jest to całkowite skupienie na teraźniejszości. Praktyka uważności wyposaża w narzędzia, dzięki którym jest się bardziej świadomym swoich potrzeb, myśli i emocji. Zwiększona świadomość sprawia, że łatwiej jest odróżnić fałszywe przekonania i je nazwać. Okazuje się również, że podczas praktyki uważności zdecydowanie szybciej można zauważyć, jak silny wpływ na tworzenie przekonań mają pojawiające się w głowie myśli. Dzięki zauważeniu tego mechanizmu i umiejętności świadomego obserwowania siebie można przestać być więźniem własnego umysłu, zarzucając działanie na autopilocie. Wskazówka Istotne jest to, by nie dawać komunikatów oceniających kogoś jako człowieka. Zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest nazywanie zachowań, np. zamiast powiedzieć: „Nie umiesz się zachować”, lepiej stwierdzić: „Nie podoba mi się twoje zachowanie” i uzasadnić dlaczego. Taki komunikat to informacja, że to czyjeś zachowania nie są akceptowane, a nie sam człowiek. Warto też nie wypowiadać się wyłącznie przez pryzmat własnych przekonań. Rozmowa prowadzona w taki sposób sprawia, że jej uczestnicy mogą nabrać podobnych przekonań, które dla nich wcale nie muszą być dobre. Dlatego rozmowy warto prowadzić w oparciu o fakty, szczególnie jeśli dotyczy to tematów związanych z funkcjonowaniem w społeczeństwie lub budowaniem relacji międzyludzkich. Każdy sam decyduje o tym, jakich emocji doświadcza i jakim emocjom pozwala przeważać w swoim życiu – o tym także nie powinno się zapominać.