STAN PRAWNY NA 13 GRUDNIA 2024
Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych umożliwia dofinansowanie przez pracodawcę różnych form działalności socjalnej. Szczegółowe zasady oraz warunki przyznawania świadczeń z funduszu powinny zostać określone w regulaminie ZFŚS. Jakie osoby są uprawnione do korzystania ze świadczeń i pomocy z ZFŚS? Na jakie cele można przeznaczyć środki z ZFŚS? Co się zmieniło w ostatnich miesiącach w prawie w tym właśnie zakresie?
Zgodnie z obowiązującą Ustawą o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej Ustawa o ZFŚS) obowiązek tworzenia funduszu spoczywa na dwóch kategoriach pracodawców. Pierwszą grupę stanowią podmioty zatrudniające według stanu na 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Do grupy tej można także zaliczyć pracodawców zatrudniających według stanu na 1 stycznia danego roku co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. W takim przypadku fundusz tworzony jest na wniosek zakładowej organizacji związkowej. Drugą grupę stanowią podmioty prowadzące działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników. Oznacza to, że publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne są zobowiązane do tworzenia ZFŚS bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.
Regulamin ZFŚS
Jak już wspomniano, podstawą funkcjonowania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w danej placówce jest regulamin. W akcie tym każda z poradni powinna uregulować szczegółowe kwestie związane z funduszem. Regulamin funduszu kształtuje:
- zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z ZFŚS (przy założeniu, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń, a także wysokość dopłat z ZFŚS powinny być uzależnione od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej – art. 8 ust. 1 wspomnianej Ustawy o ZFŚS), zatem np. zasady składania wniosków o świadczenia z funduszu,
- zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej,
- wskazanie „innych osób” uprawnionych do korzystania ze świadczeń przewidzianych przez ZFŚS,
- wskazanie administratora funduszu (którym jest dyrektor poradni),
- określenie zasad działania komisji do spraw funduszu, jeżeli dyrektor zdecyduje się ją powołać, w celu opiniowania wniosków o przyznanie pomocy składanych przez pracowników (należy jednak pamiętać, że mimo powołania komisji to na dyrektorze spoczywają w dalszym ciągu wszelkie obowiązki określone w Ustawie, związane z administrowaniem funduszem).
Regulamin ZFŚS najczęściej opracowywany jest na podstawie następujących aktów prawnych:
- Ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych,
- Ustawy Kodeks pracy,
- Ustawy Karta nauczyciela,
- Rozporządzenia w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych,
- innych aktów prawnych, np. Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych czy Ustawy o związkach zawodowych.
Podstawą gospodarowania funduszem w publicznych poradniach jest roczny plan dochodów i wydatków działalności socjalnej, sporządzony przez pracodawcę w uzgodnieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi (o ile organizacje te występują u danego pracodawcy). Kwotą bazową do obliczania wysokości świadczeń socjalnych oraz podstawą do tworzenia progów dochodowych jest przeciętne wynagrodzenie miesięczne.
Podstawę do wyliczenia odpisu podstawowego na jednego pracownika w 2025 r. będzie stanowić wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2024 r.
Analogicznie jak w latach poprzednich – do 31 maja należy przekazać na rachunek funduszu kwotę stanowiącą co najmniej 75 proc. równowartości dokonanych odpisów na działalność socjalną. Natomiast pozostałą kwotę dokonanych odpisów i zwiększeń należy przekazać w terminie do 30 września.
Zgodnie z Kartą nauczyciela odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli dokonuje się, przyjmując do wyliczeń 110 proc. kwoty bazowej (5434,82 zł) – od 1 stycznia 2025 r. będzie to kwota 5978,30 zł.
Ważne!
Co do zasady dyrektor poradni dysponuje środkami funduszu i ponosi odpowiedzialność za ich wykorzystanie zgodne z prawem. Niewykorzystane w danym roku kalendarzowym środki z ZFŚS przechodzą na rok następny.
Kto może korzystać z uprawnień wynikających z ZFŚS?
Uprawnienia wynikające z ZFŚS przysługują oczywiście pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, przez których należy rozumieć zarówno nauczycieli, jak i pracowników niepedagogicznych, a także rodzinom tych pracowników. Z uprawnień wynikających z ZFŚS mogą korzystać ponadto pracownicy przebywający na urlopach wychowawczych, macierzyńskich, a także nauczyciele korzystający z urlopów dla poratowania zdrowia.
Pracownikowi przebywającemu na urlopie bezpłatnym nie będą, co do zasady, przysługiwały uprawnienia wynikające z ZFŚS. W trakcie trwania takiego urlopu zawieszeniu ulegają bowiem prawa i obowiązki pracownicze. Warto jednak zauważyć, że przebywanie pracownika na urlopie bezpłatnym nie stoi na przeszkodzie do wprowadzenia odpowiedniego zapisu w regulaminie funduszu wprowadzającego takich pracowników w krąg osób uprawnionych.
Kolejna grupa osób uprawnionych do korzystania z ZFŚS to emeryci i renciści. Najczęściej do tej kategorii osób będą należeli emeryci i renciści, dla których dana placówka była ostatnim miejscem pracy poprzedzającym pobieranie świadczenia emerytalnego lub rentowego.
