STAN PRAWNY NA 17 MARCA 2020 Koronawirus a prawa pracodawcy i pracownika w placówkach oświatowych Opracowała: Karolina Król-Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.). 8 marca 2020 r. weszła w życie Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych mająca na celu walkę z COVID-19, czyli nowym szczepem koronawirusa. Ustawa (dalej: specustawa) zawiera nowe regulacje skierowane m.in. do pracodawców oraz pracowników będących rodzicami. W związku z zawieszeniem zajęć dydaktyczno-wychowawczych w okresie od 12 marca do 25 marca 2020 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej zachęca nauczycieli, by w najbliższym czasie wspierać uczniów i przekazywać im materiały do samodzielnej pracy w domu. Do tego zadania można wykorzystywać: • dziennik elektroniczny, • stronę internetową szkoły, • mailing do rodziców, a w przypadku starszych uczniów – bezpośredni kontakt elektroniczny. Ważne! Nauczyciele, w związku z zawieszeniem zajęć, pozostają w gotowości do pracy. Natomiast pracownicy administracji i obsługi normalnie świadczą pracę. Dyrektor placówki oświatowej decyduje o jej organizacji. Pamiętaj! Do dyrektora szkoły należą decyzje o organizacji pracy nauczycieli w okresie zawieszenia działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz o sposobie realizacji gotowości do pracy. W okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty nauczycielom pozostającym w gotowości do pracy przysługuje wynagrodzenie ustalone na podstawie Kodeksu pracy (art. 81 § 1). Zgodnie z decyzją ministra edukacji narodowej 12 i 13 marca br. nauczyciele zobowiązani byli do prowadzenia zajęć opiekuńczych. Ponieważ od 16 marca br. uczniowie nie uczęszczają na zajęcia, nauczyciele pozostają do dyspozycji dyrektora szkoły i są w gotowości do wykonywania pracy. Dyrektorzy szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych są obowiązani do świadczenia pracy. W tym okresie nie prowadzą zajęć dydaktycznych, lecz realizują inne zadania wynikające z zajmowanego stanowiska. Zadania dyrektora związane z zawieszeniem zajęć to: • niezwłoczne poinformowanie rodziców i nauczycieli o ograniczeniu funkcjonowania placówki, • możliwość poproszenia nauczycieli o to, aby przygotowali materiały dydaktyczne do samodzielnej pracy uczniów w domu; Ministerstwo Edukacji Narodowej przekaże informacje dotyczące e-materiałów, z których mogą korzystać uczniowie i nauczyciele, • w przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe, centrów kształcenia zawodowego oraz placówek kształcenia ustawicznego, zawieszenie dotyczy również zajęć realizowanych w ramach praktycznej nauki zawodu organizowanej przez szkołę; dotyczy to także zajęć praktycznych i praktyk zawodowych realizowanych poza szkołą, na obszarze całego kraju, przez uczniów niebędących młodocianymi pracownikami, • uczniowie branżowych szkół I stopnia będący młodocianymi pracownikami (posiadający umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego) nie uczęszczają do szkoły; czasowe ograniczenie funkcjonowania szkoły nie oznacza jednak zwolnienia z czasu nauki; ci uczniowie w dniach tygodnia, w których dotychczas realizowali kształcenie w szkole, realizują to kształcenie w domu, np. w formie samokształcenia lub z wykorzystaniem materiałów udostępnionych przez szkoły. Praca zdalna dla pracowników administracji i obsługi Jednym z rozwiązań, istotnych w kontekście przeciwdziałania rozpowszechnianiu się koronawirusa, jest możliwość zlecenia przez pracodawcę pracy zdalnej. Praca ta nie ma charakteru telepracy zgodnie z Kodeksem pracy, czyli nie zawiera tak dużo rygorów, szczególnie w zakresie wymogów wyposażenia stanowiska pracy zgodnie z przepisami dot. bezpieczeństwa i higieny pracy. W celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie obowiązków wobec pracodawcy w określonym czasie w domu, czyli pracy zdalnej. Decyzja o poleceniu pracy zdalnej leży wyłącznie w gestii pracodawcy. Pracownik może wnioskować o możliwość pracowania z domu, ale jego wniosek nie wiąże w żaden sposób pracodawcy. W czasie wykonywania pracy zdalnej pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w takiej samej wysokości, jak przy normalnych warunkach wykonywania obowiązków w zakładzie pracy. Polecenie pracy zdalnej nie musi być wydane na piśmie, ale jak każde inne polecenie służbowe może być wydane ustnie bądź za pośrednictwem e-maila albo SMS-u. Pracodawca może potwierdzić polecenie pracy zdalnej na piśmie. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres do 14 dni w przypadku zamknięcia szkoły Od 12 marca do 25 marca 2020 r. szkoły, przedszkola i żłobki zostały zamknięte dla uczniów. Zawieszenie zajęć dydaktyczno-wychowawczych dotyczy szkół i innych placówek oświatowych (publicznych i niepublicznych), z wyjątkiem: • poradni psychologiczno-pedagogicznych, • specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, • młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków wychowawczych, ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych, • przedszkoli i szkół w podmiotach leczniczych i jednostkach pomocy społecznej, • szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, • szkół przy zakładach karnych i aresztach śledczych. Dzięki specustawie rodzice mają prawo do otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego za okres nie dłuższy niż 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom prawnym dzieci, którzy: • opiekują się dzieckiem poniżej ósmego roku życia, • są objęci ubezpieczeniem chorobowym (np. są pracownikami, zleceniobiorcami, osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą). Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Aby dyrektor mógł wypłacić pracownikowi zasiłek, pracujący musi złożyć oświadczenie (wzór na stronie głównej ZUS-u oraz w Niezbędniku Dyrektora Szkoły). Zasiłek przysługuje pracownikowi, który złoży oświadczenie, za cały okres zawieszenia zajęć czy obowiązków, także za dni wolne od pracy (pod warunkiem, że pracownik wpisze w oświadczeniu cały okres zamknięcia placówki), lub za dni robocze, jeśli zostaną wskazane w oświadczeniu. Okresu wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego (14 dni) nie wlicza się do ogólnego limitu 60 dni, które przysługują na opiekę nad dzieckiem do lat 14. Z zasiłku można korzystać nie dłużej niż do dnia poprzedzającego 8. urodziny dziecka. Zasiłek opiekuńczy jest wypłacany za każdy dzień sprawowania opieki. Jeśli oboje rodzice dziecka pracują, to o dodatkowy zasiłek opiekuńczy może wystąpić jedno z rodziców. Mogą też podzielić się opieką nad dzieckiem w ramach limitu 14 dni. Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom łącznie przez 14 dni, niezależnie od liczby dzieci wymagających opieki. Pracownik objęty kwarantanną Jeżeli pracownik przebywał w strefie, gdzie mógł zostać zarażony koronawirusem lub miał kontakt z taką osobą, powinien jak najszybciej powiadomić stację sanitarno-epidemiologiczną lub zgłosić się bezpośrednio do oddziału zakaźnego albo oddziału obserwacyjno-zakaźnego. Jeżeli okaże się, że istnieją podstawy do objęcia pracownika kwarantanną, to dla pracodawcy ma to następujące skutki: • decyzja właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego, wydana zgodnie z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, stanowi podstawę do usprawiedliwienia nieobecności w pracy, • decyzja właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego, wydana zgodnie z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, stanowi podstawę do wypłaty wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego, • w sytuacji, w której odosobnienie dotyczy dziecka – pracownik ma prawo do zasiłku opiekuńczego. Ważne informacje dotyczące podejrzenia, że pracownik jest zarażony koronawirusem Pracodawca nie może zobowiązać pracownika powracającego do pracy z pobytu w strefie zagrożonej koronawirusem do wykorzystania urlopu wypoczynkowego. Nie jest też właściwą osobą do podejmowania działań izolujących pracownika w ramach kwarantanny. Pracodawca nie może zlecić dodatkowych badań lekarskich pracownikowi, który powraca do pracy po wyjeździe do regionu/kraju, w którym był narażony na zakażenie koronawirusem, ponieważ przepisy nie przewidują kierowania pracownika na badania w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby wirusowe. Pamiętaj! Pracodawca nie ma uprawnień do dokonywania samodzielnej oceny stanu zdrowia pracownika. Niedopuszczenie pracownika do pracy ze względu na potencjalne zarażenie wirusem może narazić pracodawcę na zarzuty o nękanie czy stosowanie mobbingu. W przypadku gdy pracownik dobrowolnie powstrzyma się od pracy i nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego ani decyzji inspektora sanitarnego, nie przysługuje mu prawo do świadczeń pieniężnych w razie choroby. Nie zachodzą też przesłanki, by pracodawca mógł wypłacić mu wynagrodzenie. W takiej sytuacji słuszne wydaje się, by pracownik poszedł na urlop wypoczynkowy. Pracodawca może ewentualnie polecić wykonywanie pracy zdalnej, jeżeli charakter pracy na to pozwala. Jak widać, państwo polskie szybko reaguje i tworzy rozwiązania prawne w celu zapobiegania rozpowszechnianiu się koronawirusa w kraju. Sytuacja jest bardzo dynamiczna, gdyż niestety liczba osób, u których stwierdzono wirus COVID-19, z każdym dniem wzrasta. Wydaje się prawie pewne, że okres zawieszenia zajęć w placówkach oświatowych będzie wydłużony. Dodatkowo w Senacie przegłosowano poprawki do specustawy, które mają szansę w najbliższym czasie wejść w życie. Projekt określa m.in.: • zasady wykonywania i kontrolowania pracy zdalnej, • rozszerzenie grupy uprawnionych do dodatkowego zasiłku opiekuńczego o rodziców dzieci do 15. roku życia, • wydłużenie okresu przysługiwania zasiłku na cały czas zamknięcia szkoły.