Tam, gdzie śpiewają ptaki – tygodniowy plan pracy dydaktyczno-wychowawczej Opracowała: Anna Uhlik, pedagog, specjalność edukacja elementarna i terapia pedagogiczna, magister zarządzania – rozwój potencjału społecznego, nauczyciel w szkole podstawowej, nauczyciel przedszkolny, terapeuta pedagogiczny. Opracowanie graficzne i merytoryczne: Wojciech Uhlik, przedsiębiorca, z zamiłowania grafik i ilustrator, zwolennik pedagogiki zabawy Cele główne: • budzenie zainteresowania światem, • budzenie zainteresowania otaczającą przyrodą, • omówienie zjawisk charakterystycznych dla danej pory roku (wiosna), • rozwijanie słuchu fizycznego wychowanków, • kształtowanie wrażliwości muzycznej. Cele szczegółowe: • zapoznanie z wiosennymi zmianami w przyrodzie, • układanie puzzli, • opisywanie rysunku, • poznanie wiadomości dotyczących życia ptaków (skowronek), • działania grafomotoryczne: obrysowywanie konturów, kolorowanie, kreślenie kształtów w powietrzu, malowanie palcami, • poszukiwanie informacji w źródłach: atlasy przyrodnicze, • rozpoznawanie dźwięków z otoczenia, • słuchanie śpiewu ptaków, • rozpoznawanie dźwięków instrumentów muzycznych, • odśpiewywanie gamy, • poznanie wyglądu klucza wiolinowego, • nauka i śpiewanie piosenek o tematyce wiosennej, • integracja między dziećmi – wspólne granie w gry planszowe. Materiały: • wiosenny kwiat doniczkowy, pięć pociętych wiosennych ilustracji (w formie puzzli), atlasy przyrodnicze (ornitologiczne), ilustracje instrumentów muzycznych z nagraniami ich dźwięków, tablica, magnesy, nagrania odgłosów ptaków, wiosenna piosenka z podkładem muzycznym, słomki, brązowe flamastry, kredki, linka, farby do malowania palcami, klamerki, pionki, kostki, plastelina w kolorze pionków. ZADANIA DO WYKONANIA 1. Oznaki wiosny Przychodzi kolej na następną porę roku. Niedługo zimowy świat zmieni się nie do poznania. Nowa pora roku przegoni mrozy, śniegi oraz chłód. Wiosna, bo o niej właśnie mowa, zawita już niedługo do okien każdego przedszkola. „Czy dzieci wiedzą, jak ją rozpoznać?”. Wychowawca zaprasza wszystkie przedszkolaki do kręgu na wspólną rozmowę o zmieniającej się wokół przyrodzie. Uczestnicy podają sobie dowolny wiosenny kwiat doniczkowy z rąk do rąk i mówią, w jaki sposób rozpoznaliby zbliżającą się do nas nową porę roku. Następnie wychowawca dzieli wszystkie dzieci na pięć drużyn i rozdaje im wiosenne ilustracje w formie pociętych w puzzle kartoników. Na każdej z nich przedstawiona jest charakterystyczna dla wiosny zmiana przyrodnicza. Rysunki przedstawiają zatem: przyloty ptaków, wyrastające rośliny, grzejące słońce, narodziny zwierząt i topnienie śniegu. Zadaniem najmłodszych jest ułożenie rozsypanki. Po złożeniu wszystkich elementów każda z grup opisuje swój rysunek pozostałym uczestnikom zabawy, aby jak najlepiej oddać jedną z cech wiosny. Na koniec zadania prowadzący informuje przedszkolaków, że w danym tygodniu skupią się na jednej z oznak wiosny, jaką jest pojawiający się wokół śpiew powracających do nas ptaków. Karta główna – skowronek ukryty w kształtach Nauczyciel prezentuje dzieciom główną kartę pracy. Jest ona niezwykłą siecią przecinających się linii, w której schowało się pewne zwierzę. „Czy najmłodsi potrafią dostrzec, kto tam jest ukryty?”. Po chwili okazuje się, że jest to mały, śliczny ptak. Ta wiedza to jednak za mało. Wspólnymi siłami grupa musi dotrzeć do informacji, o jaki gatunek ptaka chodzi. Wychowawca zachęca dzieci do poszukiwań poprzez różne aktywności. Oto propozycje wykorzystania karty głównej w tygodniowym toku pracy: • poszukiwanie konturu ptaka i oznaczenie go brązowym flamastrem, • poszukiwanie ilustracji ptaka w atlasach przyrodniczych, • słuchanie wiadomości na temat zwierzęcia, • słuchanie śpiewu danego ptaka, • wycieczka między pola w celu obserwacji, czy nasz bohater już się pojawił, • kolorowanie ptaka zgodnie z naturalną barwą jego piór. Wszystkie te czynności sprawiają, iż wychowankowie dość szybko odkrywają, że naszym głównym bohaterem jest SKOWRONEK – jeden z muzycznych zwiastunów wiosny. Pojawia się on w Polsce dość wcześnie, a jego śpiew potrafi zachwycić każdego młodego odkrywcę. 2. Muzyka schowana wokół – nasłuchiwanie dźwięków Dzieci siadają w kole i starają się zachować ciszę. Dzięki temu mają szansę usłyszeć różne dźwięki płynące z zewnątrz. Prowadzący prosi najmłodszych, by skupili się zarówno na dźwiękach pochodzących z wnętrza budynku, jak i tych, których źródło znajduje się na zewnątrz przedszkola. „Być może jednym z usłyszanych odgłosów będzie właśnie śpiew ptaków?”. Po wykonaniu zadania następuje wymiana doświadczeń. 3. Muzyczni towarzysze: ptaki, instrumenty, ciało Dźwięki, które na co dzień słyszą przedszkolaki, pochodzą z różnych źródeł. Instrumenty, które je wytwarzają, mogą znajdować się całkiem blisko nas lub daleko. Ważne jest zatem, by podczas wykonywania doświadczeń z dźwiękiem uważnie słuchać i być skupionym. Pierwszym z naszych muzycznych towarzyszy jest CIAŁO CZŁOWIEKA. Wychowawca prosi dzieci, aby przez minutę wsłuchiwały się w dźwięki, które z niego pochodzą. „Czy ktoś coś usłyszał?”. Każdy oddech, burczenie w brzuchu, przełknięcie śliny czy ziewnięcie to niezwykłe, charakterystyczne dla naszego organizmu dźwięki. Można zatem uznać, że my sami, jako ludzie, jesteśmy również pewnego rodzaju „instrumentami”. Wszyscy znamy „muzykę” wydobywającą się z wnętrza naszego ciała. Aby jednak sprawdzić tę wiedzę, prowadzący zaprasza dzieci do krótkiej zabawy. Wychowawca wybiera spośród uczestników jedną osobę, która naśladować będzie różne dźwięki organizmu. Zadaniem pozostałych osób jest odgadnięcie, co to za dźwięk. Oto kilka propozycji na prezentację: cmokanie, szuranie nogą, drapanie, klaskanie, ziewanie, kaszlenie, psikanie, śmianie się. Następnymi naszymi muzycznymi towarzyszami są INSTRUMENTY. Aby móc na nich grać, należy przejść długi proces nauki. Instrumenty dzielą się na różne grupy w zależności od tego, w jaki sposób powstaje w nich dźwięk oraz jak się na nich gra. Są zatem instrumenty strunowe, w których dźwięk powstaje z drgań strun. „Czy dzieci potrafią podać przykład takiego instrumentu?”. Kolejnym rodzajem instrumentów są instrumenty perkusyjne. „Czy przedszkolaki potrafią podać jakieś przykłady?”. Jeszcze inna grupa to instrumenty dęte. Każdy z nich ma swoje unikalne brzmienie, dlatego często można rozpoznać je po dźwięku. Czas zatem na wyzwanie. Nauczyciel zaprasza dzieci do stolików. Tym razem wychowawca krok po kroku prezentuje różne dźwięki instrumentów. Zadaniem dzieci jest odgadnięcie, co to za instrument. Aby ułatwić najmłodszym to zadanie, przy każdym odtworzonym dźwięku prowadzący przyczepia do tablicy umieszczonej przed przedszkolakami trzy różne instrumenty. Ich zadaniem jest wskazanie prawidłowego. Prawdziwymi muzykami są PTAKI. To właśnie ich trele tak bardzo kojarzą nam się z wiosną. To utalentowani śpiewacy. Sposób, w jaki śpiewa każdy z nich, jest wyjątkowy. Choć często nie zwracamy na to uwagi, warto wsłuchać się w prezentowane przez nie melodie. W tym tygodniu przedszkolaki poznały śpiew skowronka. Pora zatem posłuchać innych ptasich opowieści. Wychowawca puszcza najmłodszym różne ptasie odgłosy. Posiłkuje się najpierw tymi dźwiękami (odgłosami ptaków), które mogą być przedszkolakom bardziej znane: śpiew skowronka, gruchanie gołębi, ćwierkanie wróbli, odgłosy kaczek, stukanie dzięcioła, pianie koguta. Następnie prowadzący przechodzi do prawdziwych ptasich muzyków – dzieci słuchają śpiewu słowika, szczygła, kosa i zięby. Skoro tyle muzyki jest wokół nas, to może najmłodsi także mają ochotę coś zaśpiewać? Dodatkowy czas prowadzący wykorzystuje na nauczenie najmłodszych dowolnie wybranego wiosennego przeboju. 4. Klucz do muzyki Wychowankowie otrzymują kartę pracy, na której umieszczona została pięciolinia. Nauczyciel tłumaczy najmłodszym, że zapisuje się na niej się różne dźwięki za pomocą znaków zwanych nutami. Dzięki temu każdy muzyk może zagrać odpowiednią melodię na swoim instrumencie. Zapis dźwięków na pięciolinii rozpoczyna znak, który nazywa się kluczem wiolinowym. Przedszkolaki poznają jego dziwny kształt i ćwiczą zapis, kreśląc słomką w powietrzu. Następnie, maczając palec w farbie do malowania dłońmi, odtwarzają klucz wiolinowy po śladzie. Tak powstałe muzyczne klucze zawieszamy na lince w sali za pomocą klamerek. 5. Zbieramy nutki – gra dla dzieci Gra przedstawia muzyczną gamę: do-re-mi-fa-sol-la-si-do. Przed rozpoczęciem zabawy przedszkolaki zostają zaproszone do jej odśpiewania. Kolejno wyśpiewują nuty biegnące od początku gamy do jej końca i z powrotem. Następnie prowadzący pyta dzieci o poszczególne dźwięki, rozgrzewając w ten sposób najmłodszych przed wspólną grą. W dalszej części zabawy potrzebne będą: kostki, pionki oraz kawałki plasteliny w kolorze pionków. Dzieci dobierają się trójkami. Zadaniem uczestników jest zdobycie każdej nuty. Aby to zrobić, przedszkolaki rzucają kostką i przesuwają się po nutach w górę i w dół zgodnie z liczbą wyrzuconych oczek: do re mi fa sol la si do do si la sol fa mi re do. Zdobywamy daną nutkę, gdy zatrzyma się na niej nasz pionek. Na nutkę zostaje wtedy przyklejona kulka z plasteliny w kolorze danego pionka. Każdy z uczestników musi zdobyć wszystkie nutki. Gra kończy się wtedy, gdy pierwsza osoba zdobędzie wszystkie. Przykład Michał stoi przed gamą (pole startowe) i wyrzuca kostką trzy oczka. Następnie porusza się do przodu po nutach: do-re-mi i oznacza mi plasteliną. Kolejny rzut należy do drugiego uczestnika. Dla Michała najważniejsze jest, by zdobyć pozostałe nuty, czyli: do-re-fa-sol-la-si-do. Jeśli Michał w kolejnych rundach stanie na polu, które już zdobył, nie oznacza go ponownie. Pozostaje mu nadzieja, że kolejny rzut okaże się bardziej szczęśliwy.