STAN PRAWNY NA 21 STYCZNIA 2020 Nagroda kuratora oświaty i nagroda MEN-u w szkole Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo- płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949), • Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 2009 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli (Dz.U. z 2009 r. Nr 131 poz. 1078), • Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263). Nauczyciele w trakcie swojej pracy, oprócz comiesięcznie otrzymywanego wynagrodzenia, mają możliwość uzyskania nagród finansowych. Obecne przepisy wyróżniają dwa rodzaje takich nagród: nagrodę jubileuszową oraz nagrodę za osiągnięcia dydaktyczno- wychowawcze. Ten drugi rodzaj nagrody może być przyznany m.in. przez kuratora oświaty lub ministra właściwego ds. oświaty i wychowania. Nagroda jako składnik wynagrodzenia nauczyciela Podejmując temat związany z finansami nauczyciela, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 30 ust. 1 KN wynagrodzenie nauczycieli składa się z: • wynagrodzenia zasadniczego, • dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy, • wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, • nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatku, o którym mowa w art. 54 ust. 5 KN (tzw. dodatek wiejski). Oznacza to, że otrzymywane przez nauczyciela nagrody za osiągnięcia dydaktyczno- wychowawcze składają się na średnie wynagrodzenie nauczyciela, o którym mowa w art. 30 ust. 3 KN. Dodatkowo, zgodnie z § 1 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 2 tego Rozporządzenia. W § 2 bowiem wymieniono przychody, które nie stanowią podstawy wymiaru składek – wśród nich nie zostały wymienione nagrody nauczycieli za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, w tym nagrody kuratora oświaty czy nagrody ministra ds. oświaty i wychowania. Oznacza to, że od przyznanej nauczycielowi nagrody kuratora oświaty i nagrody ministra placówka oświatowa ma obowiązek potrącić składki na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy. Nagroda za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, jako składnik wynagrodzenia nauczyciela, jest wliczana do podstawy wymiaru emerytury bądź renty. Potwierdził to Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 12 grudnia 1986 r., III UZP 50/86, w której stwierdził, że do podstawy wymiaru emerytury lub renty dla nauczyciela wlicza się, z mocy art. 88 ust. 2 KN, wszystkie nagrody za osiągnięcia zawodowe uzyskane przez nauczyciela w okresie, z którego wynagrodzenie stanowi podstawę wymiaru emerytury lub renty. Tryb przyznawania nagród kuratora oświaty i ministra Środki na nagrody kuratora oświaty oraz nagrody ministra pochodzą ze specjalnego funduszu tworzonego na podstawie art. 49 ust. 1 pkt 2 i 3 KN. Zgodnie z tym przepisem tworzy się fundusz przeznaczony na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno- wychowawcze: • w budżetach wojewodów łącznie w wysokości stanowiącej równowartość 2744 średnich wynagrodzeń nauczyciela stażysty, z przeznaczeniem na wypłaty nagród kuratorów oświaty, • w budżecie ministra właściwego ds. oświaty i wychowania w wysokości stanowiącej równowartość 2015 średnich wynagrodzeń nauczyciela stażysty, z przeznaczeniem na wypłaty nagród tego ministra. Warto zauważyć, że według art. 30 ust. 3 pkt 1 KN średnie wynagrodzenie nauczyciela stażysty stanowi 100 proc. kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. Tym samym wysokość funduszu została powiązana z aktualną wysokością kwoty bazowej, a jego wzrost uzależniony jest od zwiększania tej kwoty. W odróżnieniu od nagród organów prowadzących i nagród dyrektora, nagrody kuratora oświaty i ministra są przyznawane w trybie i na podstawie kryteriów określonych w akcie prawnym o charakterze rozporządzenia. Należy przypomnieć, że organy prowadzące, w drodze uchwały, samodzielnie ustalają kryteria i tryb przyznawania nagród dla nauczycieli za ich osiągnięcia w zakresie pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej (nagrody organu prowadzącego i dyrektora). W praktyce więc kryteria i tryb przyznawania tych nagród mogą się różnić, w zależności od rozwiązań przyjętych w poszczególnych organach prowadzących. Tymczasem, jak już wspomniano, nagrody kuratora oświaty i ministra są przyznawane w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu wydawanym na podstawie art. 49 ust. 3 KN – w związku z czym zasady ich przyznawania są takie same dla wszystkich nauczycieli w kraju. Przepis art. 49 ust. 3 KN stanowi podstawę dla ministra właściwego ds. oświaty i wychowania do określenia, w drodze rozporządzenia, kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli. Dzieje się to ze względu na ich osiągnięcia w zakresie pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, w tym realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa dzieciom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę oraz realizacją innych zadań statutowych szkoły. Pieniądze na ten cel przeznaczane są ze środków funduszu utworzonego odpowiednio w budżetach wojewodów i ministra właściwego ds. oświaty. Podczas całego procesu należy w szczególności uwzględnić tryb zgłaszania kandydatów do nagród oraz zasadę, że nagroda może być przyznana nauczycielowi po przepracowaniu w szkole co najmniej dwóch lat. Aktualnie obowiązującym aktem prawnym, wydanym na podstawie wspominanego dokumentu, jest Rozporządzenie w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli. Paragraf 1 ww. Rozporządzenia określa zakres podmiotowy osób, które mogą otrzymać odpowiednio nagrodę kuratora bądź nagrodę ministra. Nagrody te, finansowane odpowiednio z budżetu wojewody lub ministra właściwego ds. oświaty i wychowania, mogą być przyznane m.in. nauczycielom: • publicznych szkół, • publicznych szkół prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego (zatrudnionym w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora), • szkół niepublicznych (zatrudnionym w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora), • publicznych innych form wychowania przedszkolnego prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego (zatrudnionym w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, w tym do nauczyciela zatrudnionego na stanowisku dyrektora), • urlopowanym na podstawie przepisów Ustawy o związkach zawodowych. Kryteria przyznawania nagród kuratora oświaty i ministra są takie same w obu przypadkach, a więc nagroda może być przyznana nauczycielowi, który: • przepracował w szkole co najmniej dwa lata, • posiada wyróżniającą ocenę pracy, • posiada wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej, w tym w realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę oraz realizacji innych zadań statutowych szkoły, w szczególności w zakresie: o kształtowania najważniejszych umiejętności uczniów określonych w podstawie programowej wychowania szkolnego, o rozwiązywania problemów o charakterze wychowawczym lub socjalnym uczniów, o działań innowacyjnych, o pracy organizacyjnej na rzecz szkoły, o współpracy szkoły ze środowiskiem lokalnym, o działań na rzecz oświaty w wymiarze co najmniej regionalnym. Wymagania co do wniosku są również takie same w przypadku obu nagród. Wniosek ten powinien zawierać: • imię (imiona) i nazwisko nauczyciela, • datę i miejsce jego urodzenia, • staż pracy w szkole, • stanowisko i miejsce pracy, • wskazanie zawartego w ostatniej ocenie pracy nauczyciela stwierdzenia uogólniającego, o którym mowa w art. 6a ust. 4 pkt 1 KN, oraz datę otrzymania oceny pracy, • informację o otrzymanych nagrodach ministra, kuratora oświaty, organu sprawującego nadzór pedagogiczny i dyrektora szkoły wraz ze wskazaniem dat ich otrzymania, • uzasadnienie, • datę i podpis składającego wniosek. W praktyce, ponieważ wnioski są składane bądź do kuratora oświaty (wnioski o przyznanie nagrody kuratora oświaty), bądź za pośrednictwem kuratora oświaty (wnioski o przyznanie nagrody ministra), poszczególne kuratoria udostępniają stosowane w tym zakresie wnioski, które spełniają wymagania stawiane w przepisach Rozporządzenia. Takimi też dokumentami powinni posługiwać się zainteresowani przyznaniem poszczególnych rodzajów nagród. W obu przypadkach wniosków (o nagrodę ministra i nagrodę kuratora oświaty) składanych przez dyrektora należy do nich dołączyć opinię rady pedagogicznej. W celu opiniowania wniosków o przyznanie nagród minister oraz kurator oświaty powołują komisje ds. nagród. Wniosek o przyznanie nagrody ministra składany jest za pośrednictwem właściwego kuratora oświaty przez: • dyrektora szkoły – dla nauczyciela zatrudnionego w szkole, • organ prowadzący szkołę – dla dyrektora szkoły. Następnie kurator oświaty, po zapoznaniu się z opinią komisji ds. nagród, wyraża opinię o wniosku. Te pozytywnie zaopiniowane przez kuratora oświaty przekazywane są ministrowi w terminie do 30 czerwca. Z tego względu należy śledzić harmonogram składania wniosków, ponieważ kuratoria oświaty muszą mieć jeszcze czas na wyrażenie opinii na temat złożonego dokumentu. Natomiast wniosek o przyznanie nagrody kuratora oświaty składają: • dyrektor szkoły – dla nauczyciela zatrudnionego w szkole, • organ prowadzący szkołę – dla dyrektora szkoły. W obu przypadkach nagrody są przyznawane w terminie do 14 października każdego roku z okazji Dnia Edukacji Narodowej. Wyjątkowo minister może przyznać z własnej inicjatywy nagrodę nauczycielowi spełniającemu kryteria jej przyznania w innym terminie. Nauczyciel, któremu została przyznana nagroda, otrzymuje dyplom, którego odpis włącza się do jego akt osobowych.