STAN PRAWNY NA 10 STYCZNIA 2020 Organizacja nauczania indywidualnego w szkole niepublicznej Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo- płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. z 2017 r. poz. 1616), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743), • Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1111 ze zm.). Szkoły niepubliczne muszą stosować, w sposób odpowiedni, przepisy dotyczące obejmowania uczniów indywidualnym nauczaniem. Jakie obowiązki z tego tytułu nakładają na niepubliczne jednostki oświaty przepisy prawa? Nauczanie indywidualne – podstawa prawna organizowania Zgodnie z art. 127 ust. 2 upo. nauczaniem indywidualnym obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia m.in. uczęszczanie do szkoły. Chociaż jest to przepis skierowany do publicznych jednostek oświaty, to na podstawie art. 177 upo. znajduje on odpowiednie zastosowanie również w przypadku niepublicznych szkół i placówek. Szczegółowe zasady realizowania ww. obowiązku określa wydane na podstawie art. 127 ust. 20 upo. Rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. Również ten akt prawny znajduje odpowiednie zastosowanie w szkołach niepublicznych (na podstawie art. 177 upo.). Nauczanie indywidualne na podstawie orzeczenia Rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży wskazuje, że indywidualne nauczanie organizuje się na czas określony, wskazany w orzeczeniu o potrzebie indywidualnego nauczania. Orzeczenia wydawane są na podstawie i w trybie określonym w Rozporządzeniu w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Zgodnie z § 15 ww. Rozporządzenia orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania wydaje się dla uczniów, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. W orzeczeniu zespół specjalistów poradni psychologiczno-pedagogicznej powinien określić: • ograniczenia w funkcjonowaniu ucznia wynikające z przebiegu choroby lub procesu terapeutycznego, • okres, w jakim zachodzi potrzeba indywidualnego nauczania, • zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, w tym warunki rozwijania jego możliwości i mocnych stron, • zalecane działania sprzyjające integracji ucznia ze środowiskiem szkolnym oraz ułatwiające powrót ucznia do szkoły, • zalecane, w zależności od potrzeb, cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć indywidualnego nauczania oraz w ramach pomocy psychologiczno- pedagogicznej udzielanej uczniowi i, w zależności od potrzeb, jego rodzicom przez szkołę oraz poradnię, wraz ze wskazaniem zalecanych form pomocy psychologiczno- pedagogicznej, • w przypadku ucznia szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – także możliwość dalszego kształcenia w zawodzie, w tym warunki realizacji praktycznej nauki zawodu. Orzeczenie takie jest wydawane na okres nie krótszy niż 30 dni i nie dłuższy niż jeden rok szkolny. Dyrektor powinien zadbać, aby indywidualne nauczanie organizowane było w sposób zapewniający wykonanie zaleceń określonych w orzeczeniu wydanym przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. W związku z tym, biorąc pod uwagę tryb pracy danej szkoły niepublicznej, dyrektor powinien określić, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, zakres i czas prowadzenia zajęć indywidualnego nauczania. Określając zakres prowadzenia zajęć, dyrektor zasięga opinii odpowiednio rodziców dziecka lub ucznia albo pełnoletniego ucznia. Osoby prowadzące zajęcia Rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży wskazuje, że zajęcia indywidualnego nauczania powinny być prowadzone z uczniem przez nauczycieli szkoły, którym dyrektor powierzy prowadzenie tych zajęć. Ważne! Prowadzenie zajęć indywidualnego nauczania z uczniami klas I–III szkoły podstawowej powinno być powierzone jednemu nauczycielowi lub dwóm nauczycielom. W uzasadnionych przypadkach (przepisy nie wskazują, jakie są to przypadki, w związku z czym należy pamiętać, by decyzja nie wpłynęła na wykonanie zaleceń określonych w orzeczeniu) dyrektor może powierzyć prowadzenie zajęć indywidualnego nauczania nauczycielowi zatrudnionemu w innej szkole. Daje to możliwość zapewnienia uczniowi objętemu zajęciami indywidualnymi odpowiedniej opieki, pozwalającej na realizację zaleceń określonych w orzeczeniu, jeżeli np. w danej szkole takie osoby nie są na stałe zatrudnione. Sposób prowadzenia zajęć Zajęcia należy prowadzić w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w jego domu rodzinnym, placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 7 upo., u rodziny zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo- terapeutycznej, o których mowa w Ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. W trakcie prowadzenia indywidualnego nauczania należy realizować wszystkie obowiązkowe zajęcia edukacyjne wynikające z ramowego planu nauczania danego typu i rodzaju szkoły, dostosowane do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Natomiast w przypadku ucznia szkoły ponadpodstawowej prowadzącej kształcenie zawodowe, dyrektor powinien dodatkowo określić sposób realizacji zajęć prowadzonych w ramach praktycznej nauki zawodu. Jednocześnie na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia indywidualnego nauczania, po zasięgnięciu opinii rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia, dyrektor może zezwolić na odstąpienie od realizacji niektórych treści nauczania objętych obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi, stosownie do możliwości psychofizycznych ucznia oraz warunków w miejscu, w którym są organizowane zajęcia indywidualnego nauczania. Wniosek taki nauczyciel może złożyć w postaci papierowej lub elektronicznej, powinien on także zawierać uzasadnienie. Wymiar zajęć Rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży przewiduje, że tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego nauczania realizowanych z uczniem powinien wynosić: • dla uczniów klas I–III szkoły podstawowej – od 6 do 8 godzin, • dla uczniów klas IV–VI szkoły podstawowej – od 8 do 10 godzin, • dla uczniów klas VII i VIII szkoły podstawowej – od 10 do 12 godzin, • dla uczniów szkół ponadpodstawowych – od 12 do 16 godzin. W przypadku uczniów klas I–III powinien on być realizowany w ciągu co najmniej dwóch dni, a w przypadku pozostałych uczniów – w ciągu co najmniej trzech dni. Dlatego też nie wolno dopuścić do sytuacji, w której wymiar ten realizowany jest np. w ciągu jednego dnia. Wyjątkowo, za zgodą organu prowadzącego, dyrektor może ustalić wyższy niż wskazany powyżej tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego nauczania. Możliwe jest także ustalenie przez dyrektora, na wniosek rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia, tygodniowego wymiaru godzin zajęć indywidualnego nauczania niższego niż minimalny wymiar wskazany powyżej – w przypadkach uzasadnionych stanem zdrowia ucznia. Jeśli dojdzie do obniżenia wymiaru godzin zajęć poniżej minimalnego poziomu, należy uwzględnić konieczność realizacji podstawy programowej przez ucznia. Uczestniczenie ucznia w życiu szkoły Rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży zakłada, że w celu zapewnienia pełnego osobowego rozwoju ucznia, integracji ze środowiskiem szkolnym oraz ułatwienia powrotu ucznia do szkoły, nauczyciele prowadzący zajęcia indywidualnego nauczania powinni obserwować funkcjonowanie ucznia w zakresie możliwości jego uczestniczenia w życiu szkolnym. W rezultacie tych obserwacji dyrektor, uwzględniając stan zdrowia ucznia oraz wnioski nauczycieli z obserwacji, w uzgodnieniu z rodzicami ucznia albo z pełnoletnim uczniem, powinien podejmować działania umożliwiające kontakt ucznia objętego indywidualnym nauczaniem z uczniami w oddziale szkolnym. W przypadku uczniów objętych indywidualnym nauczaniem, których stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, dyrektor, w ramach powyższych działań, powinien organizować różne formy uczestniczenia ucznia w życiu szkolnym. Przede wszystkim należy umożliwić uczniowi udział w zajęciach rozwijających zainteresowania i uzdolnienia, uroczystościach i imprezach szkolnych oraz wybranych zajęciach edukacyjnych. Przepisy przewidują, że uczniowie objęci indywidualnym nauczaniem uczestniczą w ww. formach integracji ze środowiskiem szkolnym, w zajęciach rewalidacyjnych, zajęciach z zakresu doradztwa zawodowego lub w formach pomocy psychologiczno-pedagogicznej poza tygodniowym wymiarem godzin zajęć przewidzianym w Rozporządzeniu w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. Zawieszenie i zaprzestanie organizacji nauczania indywidualnego Chociaż indywidualne nauczanie powinno, co do zasady, trwać przez czas wskazany w orzeczeniu wydanym przez poradnię, to jednak przepisy przewidują możliwość jego zawieszenia bądź wcześniejszego zaprzestania. Na wniosek rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia i na podstawie dołączonego do wniosku zaświadczenia lekarskiego, z którego wynika, że stan zdrowia dziecka lub ucznia uległ czasowej poprawie, co umożliwia mu uczęszczanie do szkoły, dyrektor zawiesza organizację indywidualnego nauczania na okres wskazany w zaświadczeniu lekarskim. Do wcześniejszego zaprzestania organizacji indywidualnego nauczania dochodzi na podstawie wniosku rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia i na podstawie dołączonego do wniosku zaświadczenia lekarskiego, z którego wynika, że stan zdrowia ucznia umożliwia uczęszczanie do szkoły. Na tej podstawie dyrektor zaprzestaje organizacji zajęć, powiadamiając jednocześnie o tym poradnię, w której wydano orzeczenie, i organ prowadzący szkołę.