STAN PRAWNY NA 13 GRUDNIA 2019 Wycieczka szkolna – czas pracy nauczyciela Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz wielu publikacji z zakresu prawa oświatowego Proszę o wyjaśnienie kwestii wyjazdu nauczycieli na wycieczki szkolne. Podstawą wyjazdu jest wypełniona karta wycieczki, ze wskazaniem kierownika wycieczki i opiekunów wycieczki. Czy należy także wystawić polecenie wyjazdu służbowego, tzw. delegację? W jaki sposób należy liczyć czas pracy nauczyciela w trakcie wycieczki, jeżeli przekracza osiem godzin? Podstawa prawna: • Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.). • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215). Pracę nauczyciela w czasie wycieczki należy traktować jako zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, zgodnie z art. 775 § 1 Ustawy Kodeks pracy. Co za tym idzie – nauczycielowi należy wystawić delegację, jak również przysługują mu diety i zwrot kosztów przejazdu. Co do pracy nauczyciela ponad osiem godzin dziennie należy natomiast zauważyć, że Karta nauczyciela nie przewiduje takiej dobowej normy czasu pracy, lecz posługuje się normą tygodniową – 40 godzin. Pracę, jaką wykonuje nauczyciel w czasie wycieczki, niewątpliwie zakwalifikować można do zajęć wykonywanych poza obowiązkowym pensum oraz czasem przeznaczonym na przygotowanie się do zajęć, samokształcenie i doskonalenie zawodowe. Uznać więc należy, iż wycieczki są realizowane w ramach innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły (art. 42 ust. 2 pkt 2 KN). Co istotne, z uwagi na długość trwania wycieczki, zajęcia w jej ramach wykonywane mogą wykraczać poza normy czasu pracy nauczyciela wymienione w art. 42 ust. 1, czyli poza 40 godzin tygodniowo. Kategoryczne brzmienie tego przepisu nie pozostawia jednak wątpliwości, iż przekroczenie ustalonej w nim normy jest niedopuszczalne. Powoduje to istotne problemy praktyczne, bowiem już wycieczka prowadzona przez kilka dni będzie zdecydowanie dłuższa niż 40 godzin, tymczasem obowiązujące regulacje wymagają zapewnienia opieki nad uczniami przez cały czas trwania wycieczki. Co więcej, regulacje art. 35 KN nie pozwalają na uznanie, iż praca nauczyciela podczas wycieczki wykonywana ponad 40-godzinną normę może być potraktowana jako praca w godzinach ponadwymiarowych. Zgodne z art. 35 ust. 1 nauczyciel może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania. Wówczas jednak liczba godzin ponadwymiarowych nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Należy jednak zauważyć, że zgodnie z art. 35 ust. 2 KN, przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Zatem godzina ponadwymiarowa to wyłącznie godzina pensum wykonywana ponad wymiar ustalony w art. 42 ust. 3 KN. W związku z tym nie można przyjąć, że zajęcia w czasie wycieczki są wykonywane w ramach tych godzin. Jedynym sposobem zapewnienia odpowiedniej opieki nad uczestnikami wycieczki jest ustalenie takiej liczby opiekunów wycieczki, aby żaden z nich nie przekroczył maksymalnego czasu pracy ustalonego w art. 42 ust. 1 KN. Podobne zdanie wyraziło Ministerstwo Edukacji Narodowej w stanowisku z 14 listopada 2011 r. Stosownie do niego: „w sytuacji wycieczki trwającej 24 godziny należy pamiętać, że Karta nauczyciela ogranicza wymiar czasu pracy nauczyciela do 40 godzin tygodniowo, a zatem nie upoważnia także dyrektora szkoły do powoływania dodatkowych obciążeń dla nauczycieli w zakresie czasu pracy powyżej wskazanego. (…) Problem konieczności wydłużenia czasu pracy nauczyciela (opiekuna) podczas imprez wyjazdowych powyżej ograniczeń wynikających z Karty nauczyciela, w odniesieniu do maksymalnego czasu pracy, powinien zostać rozwiązany przez pracodawcę, czyli dyrektora szkoły, poprzez odpowiednie zwiększenie stanu osobowego wycieczki lub zielonej szkoły. W sytuacjach szczególnych możliwe jest ponadto skorzystanie przez pracodawcę (organizatora wycieczki czy zielonej szkoły) z przepisów powszechnych regulujących wykonywanie zadań wykraczających poza zakres obowiązków pracowniczych”. Oficyna MM nie udziela porad prawnych. Odpowiedzi są wyłącznie wyrazem własnej oceny Doradcy Prawnego Oficyny MM. Nie stanowią urzędowej wykładni prawa, a ich zastosowanie nie może rodzić odpowiedzialności za ewentualne skutki zastosowania zaproponowanych rozwiązań zarówno ze strony Oficyny MM, jak i Doradcy Prawnego Oficyny MM.