STAN PRAWNY NA 6 GRUDNIA 2019 Działania wolontariackie w poradni Opracowała: Marta Skrzypczak-Wojtanek, terapeuta pedagogiczny, polonista, terapeuta ręki, przewodnicząca oddziału Polskiego Towarzystwa Dysleksji w Wałczu. Pracuje w szkole podstawowej i przedszkolu, prowadzi prywatny gabinet terapii pedagogicznej „Trzy linie” Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 688 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591 ze zm.), • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1145). Zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie wolontariuszem może być osoba prywatna, która dobrowolnie i nieodpłatnie wykonuje powierzone jej zadania, angażując się tym samym w pracę na rzecz danej organizacji. Współcześnie wolontariat jest bardzo popularną formą pomocy i zbierania doświadczeń zawodowych, zwłaszcza przez młode osoby. Praca na rzecz innych zdecydowanie łączy z ludźmi, podnosi poczucie własnej wartości i zmienia perspektywę patrzenia na świat. Wolontariuszy można spotkać w zasadzie wszędzie. Wiele wydarzeń nie mogłoby się bez nich odbyć. Często organizują pomoc dla najuboższych, pomagają dzieciakom i seniorom, współtworzą biegi czy różnego rodzaju festiwale. Jeszcze kilkanaście lat temu można ich było spotkać także w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Z mojego doświadczenia wynika, że obecnie jest to niestety rzadkość. Dużą trudność z ich pozyskaniem mają zwłaszcza poradnie w małych miastach, w których nie ma uczelni wyższych. Tam wolontariusze to najczęściej młodzież z ostatnich klas szkół ponadpodstawowych, która po ok. roku współpracy wyjeżdża na studia lub idzie do pracy – i do zadań trzeba wdrażać kolejne osoby. Gdzie znaleźć wolontariuszy? Jak zatem pozyskać wolontariuszy? Istnieją na to różne sposoby. Na pewno warto na stronie internetowej poradni stworzyć zakładkę dotyczącą wolontariatu i umieścić w niej konkretne zadania do wykonania lub wymagania, które ochotnicy muszą spełnić. Warto podać też korzyści płynące ze współpracy. Do promocji wolontariatu i pozyskiwania współpracowników, którzy rekrutować się będą w większości spośród młodzieży, warto wykorzystać narzędzia, które są najbardziej popularne w tej grupie wiekowej. Niezwykle pomocne będą więc różnego rodzaju portale społecznościowe. Niedocenionym narzędziem są także tradycyjne ogłoszenia, zwłaszcza w szkołach ponadpodstawowych, uczelniach, w samej poradni, a także w lokalnych mediach. Współcześnie przy wielu szkołach działają koła wolontariatu, z którymi warto nawiązać stałą współpracę, a jeśli takich kół nie ma, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zaproponować ich współtworzenie. Warto nawiązać także współpracę z lokalnym Centrum Wolontariatu lub Ośrodkiem Wsparcia Ekonomii Społecznej. Aktualnie w sieci działa także mnóstwo portali zrzeszających wolontariuszy, są to m.in.: wolontariat.org.pl, tudu.org.pl, mojwolontariat.pl oraz regionalne portale. Bardzo dużo zależy od tego, jak sformułujemy ofertę dla wolontariuszy: czy będą tam konkretne zadania do zrealizowania czy tylko puste hasło z rozporządzenia dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Wolontariat może wnieść powiew świeżości do placówek oświatowych takich jak poradnie, które z roku na rok są coraz bardziej obciążane – nie tylko pracą diagnostyczną czy terapeutyczną, ale także prowadzeniem dokumentacji. Choć wachlarz możliwości jest dość szeroki, dużym ograniczeniem jest niestety § 17 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych mówiący o tym, że wolontariuszem może być jedynie osoba pełnoletnia. Wyklucza to uczniów starszych klas szkół podstawowych, przy których działa zdecydowanie więcej kół wolontariatu niż na kolejnym etapie edukacyjnym. Wolontariusz w poradni Do jakich działań można zaangażować wolontariuszy w poradni psychologiczno- -pedagogicznej? Przede wszystkim do wspierania organizacji wszelkich konferencji, eventów, spotkań z doradcami zawodowymi – wszelkich wydarzeń organizowanych przez placówkę. Wolontariusze mogą rejestrować uczestników, udzielać informacji, pozyskiwać sponsorów, przygotowywać stoiska, materiały promocyjne, rozdawać ulotki itp. Do takich działań najłatwiej znaleźć ochotników. Chętnie zaangażują się w nie osoby wiążące swoją przyszłość np. z zarządzaniem i marketingiem. Wolontariusze mogą być także pomocni podczas prowadzenia zajęć grupowych dla dzieci z wyzwaniami rozwojowymi, np. Treningu Umiejętności Społecznych, warsztatów efektywnego uczenia się, ortograficznych czy ogólnorozwojowych. Dzięki udziałowi ochotników można znacznie bardziej zindywidualizować metody i formy pracy, co będzie korzystne dla uczestników. Każdy wolontariusz może mieć pod opieką jedno lub dwoje dzieci, sporządzać na ich temat notatki, służyć pomocą i wsparciem w wykonywaniu zadań czy też zwyczajnie bawić się i nawiązywać bliską relację. Dobra współpraca Świetną formą współpracy z wolontariuszami może być udział w zajęciach prowadzonych metodą ruchu rozwijającego według Weroniki Sherborne. Ich niezwykle ważnym elementem jest udział rodziców, co niestety nie zawsze jest możliwe. Praca podczas tych spotkań daje możliwość zgromadzenia doświadczeń związanych z bardzo intensywnym byciem z dziećmi. Dzięki bliskiemu kontaktowi fizycznemu, sprzyjającemu budowaniu poczucia bezpieczeństwa i tworzeniu więzi emocjonalnych między wolontariuszem a jego podopiecznym, można obserwować, jak dzieci z trudnościami zaczynają znacznie lepiej funkcjonować w grupie, orientować się w schemacie własnego ciała, radzić sobie z emocjami. Ważne, aby podczas ćwiczeń pary uczestników były stałe, co pozwala na utrzymanie powstałych podczas zajęć relacji, ich zacieśnianie i rozwój. Wolontariusze mogą być także bardzo pomocni np. podczas wprowadzania alternatywnych metod komunikacji. Ich zadaniem jest wówczas udzielanie podpowiedzi podczas wprowadzania następujących po sobie etapów. Poza tym, im więcej osób rozumiejących to, co dziecko pokazuje, chcąc się porozumieć, czy też odpowiadających na jego intencję komunikacyjną, tym większa motywacja do dalszej pracy. Wspieranie szkół i przedszkoli Zgodnie z przepisami poradnie powinny realizować zadania wspierające funkcję edukacyjną szkoły. Jednym ze sposobów może być prowadzenie korepetycji przez wolontariuszy dla uczniów, którzy uzyskali ocenę niedostateczną na koniec roku szkolnego i są zobligowani do zdania egzaminu poprawkowego, aby uzyskać promocję do następnej klasy lub ukończyć szkołę. Korepetycje można zorganizować w formie zajęć grupowych lub indywidualnych, połączonych ze spotkaniami z psychologiem dla uczniów oraz ich rodziców. Takie kompleksowe rozwiązanie będzie wsparciem dla całej rodziny i pomoże zapobiegać podobnym sytuacjom w przyszłości. Wolontariusze z ramienia poradni, po wcześniejszym przygotowaniu merytorycznym, mogą wspierać nauczycieli w realizowaniu zadań wynikających z Rozporządzeniem w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Mogą m.in. wspomagać dzieci i młodzież z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanymi z wcześniejszym kształceniem za granicą (towarzyszenie podczas lekcji w szkole, dodatkowe spotkania pokazujące kulturę), czy też udzielać dodatkowych lekcji języka polskiego dla obcokrajowców. Odpowiednio przygotowani wolontariusze, zwłaszcza studenci kierunków pedagogicznych, pod okiem pracownika poradni mogą prowadzić wszelkiego rodzaju zajęcia ogólnorozwojowe dla dzieci, logorytmikę, zajęcia wspierające rozwój motoryki małej czy koncentracji. Ciekawą propozycją jest też prowadzenie pogadanek zawodoznawczych w grupach przedszkolnych lub w młodszych klasach szkoły podstawowej, propagowanie czytelnictwa i kultury poprzez wspólne głośne czytanie bajek czy spotkania z teatrem Kamishibai połączone z warsztatami plastycznymi. Można podczas nich z powodzeniem wspierać rozwój społeczno-emocjonalny dzieci. Prowadzenie czy współprowadzenie tego typu spotkań z maluchami wszystkim daje ogromne korzyści: ochotnicy nabierają doświadczenia zawodowego, pracownicy poradni i przedszkola mają szansę na poznanie nowych pomysłów na pracę z maluchami, a dzieci okazję do świetnej zabawy. Bardzo interesującym i wartościowym programem, do którego można zaprosić wolontariuszy, jest akcja „Czytamy razem” koordynowana przez Polskie Towarzystwo Dysleksji. Program ten jest cenną pomocą dla dzieci mających trudności w czytaniu, w tym także o specjalnych potrzebach edukacyjnych, które nie mogą liczyć (z różnych przyczyn) na pomoc najbliższych osób. Całość opiera się na pracy wolontariuszy, którzy w stałych parach lub grupach, regularnie spotykają się z podopiecznymi, aby wspólnie czytać. Co ważne, głównym zadaniem jest tu czytanie z dzieckiem, a nie czytanie dziecku. Ochotnicy pracują ze swoimi podopiecznymi opracowaną przez prof. Martę Bogdanowicz metodą „czytania na raty”. Udział w programie pozwala „odczarować” czytanie, zachęca do aktywnej pracy z tekstem, pozwala zwiększyć rozumienie, a jak piszą uczestnicy, nawiązana relacja trwa także po zakończeniu udziału w programie. Korzyści z pracy wolontariuszy Jakie korzyści może czerpać poradnia psychologiczno-pedagogiczna ze współpracy z wolontariuszami? Przede wszystkim wzbogaci swoją ofertę zajęć i wsparcia dla dzieci, ale także dla rodziców i nauczycieli. Liczba specjalistów w poradniach jest obecnie mocno ograniczona, ich główne zadania wiążą się z diagnozą, sporządzaniem opinii i orzeczeń. Studenci czy też uczniowie najstarszych klas szkół ponadpodstawowych mogą spowodować, że oferta poradni będzie znacznie bardziej różnorodna i obejmie swoim zakresem o wiele więcej osób potrzebujących pomocy. W wolontariuszach tkwi ogromny potencjał, ich motywacja jest bowiem zupełnie inna niż motywacja pracownika zatrudnionego na umowę o pracę. Dodatkowym atutem jest fakt, że z wolontariuszem nie nawiązujemy umowy w oparciu o prawo pracy, a o Kodeks cywilny, co daje zdecydowanie większą swobodę w doborze zadań, określaniu czasu pracy, wymaganych kwalifikacji itp. Biorąc pod uwagę fakt, że w poradni pracują ludzie z bardzo konkretnym specjalistycznym wykształceniem, często w podobnym wieku, współpraca z wolontariuszem spoza tego kręgu może sprawić, że zmieni się całkowicie optykę patrzenia na pewne problemy czy trudności. Mogą pojawić się nowe pomysły, rozwiązania, a także energia do różnorodnych działań.