STAN PRAWNY NA 3 GRUDNIA 2019 Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkołach niepublicznych – cz. 1 Opracował: Marcin Majchrzak, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2245), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. z 2017 r. poz. 1616), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646 ze zm.). 1 września 2019 r. zmianie uległo brzmienie art. 177 Ustawy Prawo oświatowe (dalej: upo.). Zmiana ta została wprowadzona na mocy Ustawy o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Wspomniany art. 177 upo. w nowym brzmieniu wskazuje, że do przedszkoli niepublicznych, oddziałów przedszkolnych w niepublicznych szkołach podstawowych, niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek niepublicznych stosuje się odpowiednio art. 127 ust. 1–3 upo. oraz przepisy wydane na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 upo., art. 127 ust. 19 pkt 2 i ust. 20 upo. W konsekwencji niepubliczne jednostki oświaty dodatkowo zobowiązano do odpowiedniego stosowania przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 oraz art. 127 ust. 20 upo. Tu wskazać można m.in.:: • Rozporządzenie w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży, • Rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Drugi z wymienionych aktów wykonawczych określa zasady udzielania przez publiczne, a obecnie również, w sposób odpowiedni, przez niepubliczne przedszkola, szkoły i placówki pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom uczęszczającym do tych jednostek oświatowych, ich rodzicom oraz zatrudnionym w nich nauczycielom, a także zasady organizowania tej pomocy. Podstawa prawna udzielenia przez szkołę pomocy psychologiczno-pedagogicznej Rozporządzenie w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach wskazuje, że pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniom w szkole powinna polegać na rozpoznawaniu i zaspokajaniu ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, a także na rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych wpływających na funkcjonowanie ucznia w szkole. Celem pomocy jest wspieranie potencjału rozwojowego uczniów, stwarzanie warunków do ich aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu szkoły oraz środowisku społecznym. W ww. Rozporządzeniu wskazano katalog przykładowych okoliczności uzasadniających potrzebę objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole. Podstawą do objęcia taką pomocą mogą być m.in.: • niepełnosprawność ucznia, • niedostosowanie społeczne oraz zagrożenie nim, • zaburzenia zachowania lub emocji, • szczególne uzdolnienia, • specyficzne trudności w uczeniu się, • deficyty kompetencji i zaburzenia sprawności językowych, • przewlekłe choroby, • sytuacje kryzysowe lub sytuacje traumatyczne, • niepowodzenia edukacyjne, • zaniedbania środowiskowe związane z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi, • trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związane z wcześniejszym kształceniem za granicą. Ważne! Powyższe okoliczności nie wyczerpują listy przypadków uzasadniających objęcie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Pomoc udzielana rodzicom uczniów i nauczycielom powinna polegać na wspieraniu ich w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz na rozwijaniu umiejętności wychowawczych w celu zwiększenia efektywności pomocy udzielanej uczniom. Pomoc ta może być udzielana w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń. Najważniejsze zasady organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej Przepisy zakładają, że osobą odpowiedzialną za organizację pomocy psychologiczno- pedagogicznej w szkole jest dyrektor tej placówki. Co więcej – dyrektor powinien organizować wspomaganie szkoły w realizacji zadań z zakresu pomocy psychologiczno- pedagogicznej polegające na zaplanowaniu i przeprowadzeniu działań mających na celu poprawę jakości udzielanej pomocy. Przepisy upoważniają dyrektora do zwrócenia się do poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz placówek doskonalenia zawodowego z wnioskiem o zapewnienie nauczycielom oraz specjalistom zatrudnionym w szkole wsparcia merytorycznego związanego z udzielaniem pomocy uczniom. Prawnie uzasadnionym rozwiązaniem jest też wyznaczenie przez dyrektora specjalnej osoby, której zadaniem będzie planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom w szkole. Zapamiętaj! Korzystanie z pomocy przez uczniów i rodziców powinno być dobrowolne i nie powinna być za nie pobierana dodatkowa opłata. Przepisy nie odnoszą się w tej kwestii do specyfiki funkcjonowania szkół niepublicznych, w związku z czym wydaje się, że ewentualne objęcie ucznia lub rodziców pomocą psychologiczno-pedagogiczną powinno zostać uwzględnione przy planowaniu wysokości czesnego, natomiast nie powinno następować np. na podstawie odrębnej, dodatkowo płatnej umowy. Osobami udzielającymi pomocy są nauczyciele oraz specjaliści wykonujący w szkole zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej: psycholog, pedagog, logopeda, doradca zawodowy i terapeuta pedagogiczny. Udzielanie w szkole pomocy psychologiczno- pedagogicznej powinno odbywać się we współpracy z: • rodzicami uczniów, • poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, • placówkami doskonalenia nauczycieli, • innymi szkołami, • organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Warunki współpracy z powyższymi podmiotami powinny zostać uzgodnione przez dyrektora szkoły. Do udzielania pomocy może dojść z inicjatywy: • ucznia, • rodziców ucznia, • dyrektora szkoły, • nauczyciela lub specjalisty prowadzącego zajęcia z uczniem, • pielęgniarki lub higienistki szkolnej, • poradni psychologiczno-pedagogicznej, • asystenta edukacji romskiej, • pomocy nauczyciela, • pracownika socjalnego, • asystenta rodziny, • kuratora sądowego, • organizacji pozarządowej, innej instytucji lub podmiotu działających na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkołach, z wyjątkiem szkół dla dorosłych, branżowych szkół II stopnia prowadzących kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej i szkół policealnych prowadzących kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej, powinna być udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie: • klas terapeutycznych, • zajęć rozwijających uzdolnienia, • zajęć rozwijających umiejętności uczenia się, • zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, • zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym, • zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu – w przypadku uczniów szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych, • zindywidualizowanej ścieżki kształcenia, • porad i konsultacji, • warsztatów. W szkołach dla dorosłych, branżowych szkołach II stopnia prowadzących kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej i szkołach policealnych prowadzących kształcenie w formie stacjonarnej lub zaocznej pomoc psychologiczno-pedagogiczna powinna być udzielana w trakcie bieżącej pracy ze słuchaczem oraz przez zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów, a także w formie: • zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu, • porad i konsultacji, • warsztatów i szkoleń. W związku z powyższym należy kierować się następującymi zasadami organizowania poszczególnych form pomocy: • zajęcia rozwijające uzdolnienia organizuje się dla uczniów szczególnie uzdolnionych; liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 8, • zajęcia korekcyjno-kompensacyjne organizuje się dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi, w tym specyficznymi trudnościami w uczeniu się; liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 5, • zajęcia logopedyczne organizuje się dla uczniów z deficytami kompetencji i zaburzeniami sprawności językowych; liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 4, • zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalno-społeczne organizuje się dla uczniów przejawiających trudności w funkcjonowaniu społecznym; liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 10, chyba że zwiększenie liczby uczestników jest uzasadnione potrzebami uczniów, • inne zajęcia o charakterze terapeutycznym organizuje się dla uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi mających problemy w funkcjonowaniu w szkole oraz z aktywnym i pełnym uczestnictwem w życiu szkoły; liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 10, • zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się organizowane są dla uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się, • zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze organizuje się dla uczniów mających trudności w nauce, w szczególności w spełnianiu wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego; liczba uczestników zajęć nie może przekraczać 8, • zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu mają uzupełniać działania szkoły w zakresie doradztwa zawodowego prowadzone na podstawie art. 26a upo., • zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia rozwijające umiejętności uczenia się, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze oraz zajęcia specjalistyczne powinni prowadzić nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju zajęć, wykorzystując przy tym aktywizujące metody pracy, • porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia powinni prowadzić nauczyciele i specjaliści, • ww. zajęcia powinny trwać 45 minut, przy czym dopuszcza się prowadzenie zajęć w czasie dłuższym lub krótszym, z zachowaniem ustalonego dla ucznia łącznego tygodniowego czasu tych zajęć, jeżeli jest to uzasadnione potrzebami ucznia. Klasy terapeutyczne organizuje się dla uczniów wymagających dostosowania organizacji i procesu nauczania oraz długotrwałej pomocy specjalistycznej z uwagi na trudności w funkcjonowaniu w szkole lub oddziale (wynikające z zaburzeń rozwojowych bądź ze stanu zdrowia), którzy otrzymali opinię poradni dotyczącą potrzeby objęcia pomocą w tej formie. Zajęcia w tych klasach powinny być prowadzone przez nauczycieli właściwych zajęć edukacyjnych. Natomiast nauczanie w klasach terapeutycznych powinno być prowadzone według realizowanych w danej szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. Należy pamiętać, że liczba uczniów w klasie terapeutycznej nie może przekraczać 15. Nauka w klasie terapeutycznej powinna trwać do czasu złagodzenia albo wyeliminowania trudności w funkcjonowaniu ucznia w szkole lub oddziale, stanowiących powód objęcia ucznia pomocą w tej formie. Zindywidualizowana ścieżka kształcenia powinna być organizowana dla uczniów, którzy ze względu na trudności w funkcjonowaniu, wynikające w szczególności ze stanu zdrowia, nie mogą realizować wszystkich zajęć edukacyjnych wspólnie z oddziałem szkolnym i w związku z tym wymagają dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych. Zindywidualizowana ścieżka powinna obejmować wszystkie zajęcia edukacyjne, które są realizowane wspólnie z oddziałem szkolnym, indywidualnie z uczniem. Objęcie ucznia zindywidualizowaną ścieżką wynika z opinii publicznej poradni. Do wniosku o wydanie opinii należy dołączyć dokumentację określającą: • trudności w funkcjonowaniu ucznia w szkole, • w przypadku ucznia obejmowanego zindywidualizowaną ścieżką ze względu na stan zdrowia – także wpływ przebiegu choroby na jego funkcjonowanie w szkole oraz ograniczenia w zakresie możliwości udziału w zajęciach edukacyjnych wspólnie z oddziałem szkolnym, • w przypadku ucznia uczęszczającego do szkoły – także opinię nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem dotyczącą jego funkcjonowania w szkole. Przed wydaniem opinii poradnia, we współpracy ze szkołą oraz rodzicami ucznia, powinna przeprowadzić analizę funkcjonowania ucznia uwzględniającą efekty udzielanej dotychczas przez szkołę pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Wydana przez poradnię opinia powinna zawierać dane i informacje, o których mowa w przepisach w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, a ponadto wskazywać: • zakres, w jakim uczeń nie może brać udziału w zajęciach edukacyjnych wspólnie z oddziałem szkolnym, • okres objęcia ucznia zindywidualizowaną ścieżką, nie dłuższy jednak niż rok szkolny, • działania, jakie powinny być podjęte w celu usunięcia barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu szkoły. Uczeń objęty zindywidualizowaną ścieżką powinien realizować w danej szkole programy nauczania z dostosowaniem metod i form ich realizacji do jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, w szczególności potrzeb wynikających ze stanu zdrowia. Natomiast na wniosek rodziców ucznia dyrektor szkoły powinien ustalić, z uwzględnieniem ww. opinii poradni, tygodniowy wymiar godzin zajęć edukacyjnych realizowanych indywidualnie z uczniem, zwracając uwagę na konieczność realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego. Należy pamiętać, że nauczyciele prowadzący zajęcia z danym uczniem powinni podejmować działania ukierunkowane na poprawę jego funkcjonowania w szkole. Zindywidualizowanej ścieżki nie można organizować dla: • uczniów objętych kształceniem specjalnym zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, • uczniów objętych indywidualnym obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. Ważne! W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole jest zadaniem zespołu, o którym mowa w Rozporządzeniu w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym.