Czy wiesz, że...? Opracował: Paweł Jankowski, absolwent psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; pracował z chorującymi psychicznie i osobami z niepełnosprawnościami intelektualnymi; interesuje się psychologią społeczną, zaburzeniami osobowości i psychologią uzależnień Jednym z fundamentów współczesnej psychologii jest behawioryzm. Nurt ten rozwija się nieprzerwanie od końca XIX wieku, a za jego pioniera uznaje się rosyjskiego fizjologa Iwana Pawłowa. Badacz ten zaobserwował u psów reakcję ślinienia pod wpływem bodźca, jakim jest jedzenie. To właśnie te obserwacje przyczyniły się do powstania pierwszego w dziejach behawioryzmu schematu bodziec-reakcja. Pojawiły się również inne pojęcia: bodziec bezwarunkowy, bodziec warunkowy czy bodziec obojętny. Odkryte przez Pawłowa zjawisko zwane warunkowaniem klasycznym wzbudziło zainteresowanie reakcjami organizmu na rozmaite zjawiska, czego owocem był m.in. owiany złą sławą eksperyment, który amerykański psycholog John Watson przeprowadził na Małym Albercie. Badacz chciał sprawdzić, czy istnieje możliwość uwarunkowania reakcji małego dziecka w taki sposób, by reagowało lękiem na pierwotnie obojętny bodziec. Tym bodźcem był biały szczur, który początkowo nie wywoływał lęku u chłopca. Dopiero po kilkukrotnej ekspozycji szczura z towarzyszącym bodźcem bezwarunkowym (wywołujący strach hałas), chłopiec, drogą skojarzenia, zaczął reagować lękiem. Z czasem sama obecność szczura wystarczyła, by wywołać u chłopca reakcję lękową przejawiającą się m.in. płaczem. Eksperyment ten uchodzi za podręcznikowy przykład badania nieetycznego. Być może sam Watson nie zdawał sobie sprawy z tragicznych skutków, do jakich doprowadzi jego badanie, co nie zmienia faktu, że obecnie prowadzenie tego typu eksperymentów jest surowo zabronione przez kodeks etyczny zawodu psychologa. W praktyce klinicznej behawioryzm funkcjonuje do dziś. Kilka dekad temu do jego rozwoju znacząco przyczynił się Burrhus Skinner, który dostrzegł i zdefiniował zjawisko warunkowania sprawczego (schemat zachowanie-nagroda/kara), stając się pionierem tzw. radykalnego behawioryzmu. Współcześnie w ramach wspomnianego nurtu rozwijają się takie gałęzie psychologii, jak np. stosowana analiza zachowania czy terapia ACT.