STAN PRAWNY NA 5 LISTOPADA 2019 Profilaktyczna opieka zdrowotna w szkole – dane osobowe uczniów Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz wielu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami (Dz.U. z 2019 r. poz. 1078), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2190 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1373 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 marca 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. z 2019 r. poz. 595), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 736), • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE.L. z 2016 r. Nr 119, poz. 1). Zgodnie z Ustawą o opiece zdrowotnej nad uczniami uczniowie objęci są profilaktyczną opieką zdrowotną oraz opieką stomatologiczną. Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w szkole sprawuje pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna, opiekę stomatologiczną – lekarz dentysta. Profilaktyczna opieka zdrowotna oraz opieka stomatologiczna są finansowane ze środków publicznych. Wspomniana Ustawa wskazuje, że organ prowadzący szkołę zapewnia uczniom możliwość korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej i na podstawie umowy nieodpłatnie udostępnia pielęgniarce środowiska nauczania i wychowania albo higienistce szkolnej gabinet profilaktyki zdrowotnej w szkole. Dane osobowe Odrębnym problemem jest kwestia zarządzania danymi osobowymi uczniów oraz zakresu danych, które dyrektor szkoły może przekazać pielęgniarce. Zapisy RODO mogą bowiem prowadzić do znacznych rozbieżności interpretacyjnych. Na stronie internetowej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku (http://www.oipip.gda.pl) czytamy, że błędem jest wymaganie umów powierzenia przetwarzania danych w relacji szkoła – pielęgniarka: „Pielęgniarka szkolna wykonująca zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową jest podmiotem leczniczym na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 5 ust. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej”. Z dalszej części oświadczenia dowiadujemy się, że „Udostępnianie danych uczniów podmiotom leczniczym odbywa się na podstawie przepisów prawa. Nie jest możliwa realizacja gwarantowanych świadczeń profilaktyki zdrowotnej w szkole oraz prowadzenie wymaganej przez prawo dokumentacji medycznej bez danych osobowych osób realizujących obowiązek szkolny w placówce oświatowej. Zgodnie z RODO pielęgniarka szkolna jako podmiot leczniczy oraz szkoła są administratorami danych osobowych i na podstawie przepisów prawa mogą legalnie przetwarzać dane osobowe, w tym także udostępniać dane osobowe niezbędne do realizacji celów przetwarzania. Dyrektor szkoły ma obowiązek przekazania danych uczniów tej szkoły pielęgniarce, która realizuje profilaktyczną opiekę zdrowotną”. To stanowisko tylko częściowo jest prawidłowe. Nie ulega wątpliwości, że pielęgniarka ma prawo do gromadzenia danych osobowych uczniów i jest odrębnym administratorem tych danych. Nie wszystkie jednak dane mogą być przekazane przez dyrektora szkoły bez zawarcia umowy powierzenia przetwarzania. Przede wszystkim nie mogą być przekazane w ten sposób szczególne kategorie danych osobowych dotyczące zdrowia, którymi dysponuje szkoła. Zgodnie z art. 9 ust. 1 RODO przetwarzanie danych osobowych dotyczących zdrowia jest, co do zasady, zabronione. Od reguły tej istnieją jednak wyjątki wskazane w ust. 2 RODO. Przetwarzanie szczególnych kategorii danych osobowych jest zatem możliwe, gdy np.: • osoba, której dane dotyczą, wyraziła zgodę na przetwarzanie tych danych osobowych w jednym lub kilku konkretnych celach, • przetwarzanie jest niezbędne do celów profilaktyki zdrowotnej, zapewnienia opieki zdrowotnej, • przetwarzanie jest niezbędne ze względów związanych z interesem publicznym w dziedzinie zdrowia publicznego. Z tymi przepisami wiąże się art. 17 Ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami, zgodnie z którym współpraca pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej z rodzicami lub pełnoletnimi uczniami polega na: • przekazywaniu informacji o: o stanie zdrowia i rozwoju psychofizycznym ucznia, o terminach i zakresie udzielania świadczeń profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami, o możliwościach i sposobie kontaktowania się z osobami sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami; • informowaniu i wspieraniu rodziców lub pełnoletnich uczniów w: o organizacji korzystania ze świadczeń profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz opieki stomatologicznej nad uczniami, w tym profilaktycznych badań lekarskich, badań przesiewowych, przeglądów stomatologicznych oraz szczepień ochronnych, o realizacji zaleceń lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz lekarza dentysty; • uczestniczeniu w zebraniach z rodzicami albo zebraniach rady rodziców w celu omówienia zagadnień z zakresu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia uczniów. Współpraca oznacza tutaj dwustronną wymianę informacji. Jeżeli pielęgniarka pozyskuje dane osobowe dotyczące zdrowia od rodziców czy pełnoletniego ucznia, to jest to rozwiązanie znajdujące oparcie w obowiązujących regulacjach. Pielęgniarka staje się wtedy administratorem tych danych. Przekazanie danych przez dyrektora szkoły Osobnym zagadnieniem jest sytuacja, w której szkoła wejdzie w posiadanie danych szczególnej kategorii dotyczących zdrowia. Nie istnieje jednak prosty sposób przekazania przez dyrektora wspomnianych danych pielęgniarce, higienistce czy stomatologowi. Warto natomiast podkreślić, że dane dotyczące zdrowia ucznia są szkole przekazywane choćby w opiniach i orzeczeniach, które rodzice dostarczają szkole. Dlaczego takich danych nie można w prosty sposób przekazać pielęgniarce? Stoi temu na przeszkodzie art. 68 ust. 1 pkt 11 Ustawy Prawo oświatowe, wskazujący, że dyrektor współpracuje z pielęgniarką albo higienistką szkolną, lekarzem i lekarzem dentystą sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą, w tym udostępnia imię, nazwisko i numer PESEL ucznia celem właściwej realizacji tej opieki. Przepis ten nie przewiduje przekazania pielęgniarce żadnych danych dotyczących zdrowia ucznia, co ma istotne znaczenie w kontekście przepisów RODO. Z art. 4 pkt 2 RODO wynika, że udostępnianie jest jedną z operacji wykonywanych na danych osobowych w ramach ich przetwarzania. RODO przewiduje jednak tylko dwa sposoby przekazania danych innemu podmiotowi – udostępnienie oraz powierzenie przetwarzania. Udostępnienie musi się odbyć na podstawie wyraźnego przepisu, który takie rozwiązanie umożliwia. Obowiązujące regulacje dają zatem możliwość udostępnienia pielęgniarce imienia, nazwiska i numeru PESEL ucznia. Dane dotyczące zdrowia nie mogą być jednak w ten sposób przekazane, zatem w tym wypadku pozostaje powierzenie przetwarzania. Różnica pomiędzy powierzeniem przetwarzania danych a ich udostępnieniem polega na tym, że w przypadku powierzenia przetwarzania danych podmiot przekazujący dane nadal decyduje zarówno o sposobie, jak i celach przetwarzania danych. Dyrektor szkoły powinien zatem zawrzeć z pielęgniarką umowę powierzenia przetwarzania na podstawie art. 28 RODO. Zgodnie z ust. 3 tej regulacji umowa powinna określać: • przedmiot i czas trwania przetwarzania, • charakter i cel przetwarzania, • rodzaj danych osobowych oraz kategorie osób, których dane dotyczą, • obowiązki i prawa administratora. Dokumentacja medyczna Zgodnie z art. 27 Ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami dokumentacja medyczna jest przechowywana przez: • pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną w gabinecie profilaktyki zdrowotnej w szkole lub miejscu udzielania świadczeń przez świadczeniodawcę, przez okres pobierania przez ucznia nauki w danej szkole, • lekarza dentystę. W przypadku zmiany szkoły przez ucznia dokumentacja medyczna jest przekazywana, za pokwitowaniem, pielęgniarce środowiska nauczania i wychowania albo higienistce szkolnej w szkole przyjmującej ucznia. Po zakończeniu kształcenia przez ucznia pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna przekazuje, za pokwitowaniem, indywidualną dokumentację medyczną absolwenta zespołowi podstawowej opieki zdrowotnej, sprawującemu nad nim opiekę zdrowotną. W żadnym z tych zadań nie uczestniczy dyrektor szkoły, bowiem wynikają one z obowiązków administratora danych, jakimi są pielęgniarki, higienistki czy stomatolodzy.