STAN PRAWNY NA 19 LISTOPADA 2024

Nauczyciel może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, a ich liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Wątpliwości wciąż budzi jednak kwestia, czy należy wypłacić nauczycielowi wynagrodzenie za te godziny ponadwymiarowe, które nie zostały zrealizowane.

Jak zauważono w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2004 r. (I PK 454/03), praca w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi uprawnienia nauczyciela, lecz jest jego obowiązkiem, jeżeli została zarządzona zgodnie z przywołanym przepisem. Stanowi ona dodatkowe obciążenie dla nauczyciela, wykraczające poza jego normalne powinności wynikające z aktu mianowania, dopuszczone przez prawo w szczególnych sytuacjach określonych w ww. art. 35 Karty nauczyciela. Zdjęcie z nauczyciela tego dodatkowego obowiązku przez nieprzydzielenie pracy w godzinach ponadwymiarowych nie może być uważane za pogorszenie warunków pracy.

Z kolei w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2012 r. (II PK 178/11) sąd stwierdził, że jakkolwiek art. 35 KN przewiduje możliwość nałożenia na pracownika obowiązku wykonywania pracy w godzinach ponadwymiarowych, trzeba mieć na uwadze, że praca ta jest pracą odpłatną, a zatem stwarza możliwość uzyskania większego dochodu z jednego stosunku pracy. Z tego punktu widzenia wykonywanie pracy w godzinach ponadwymiarowych nie może być rozpatrywane jedynie w kontekście obowiązku pracownika, ale również jego prawa, zwłaszcza gdy praca w godzinach ponadwymiarowych była przez pracownika nie tylko akceptowana, ale wręcz pożądana.

Dyrektor może przydzielić godziny ponadwymiarowe maksymalnie w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Do przydzielenia godzin ponadwymiarowych w wymiarze większym niż 1/4 tygodniowego wymiaru pensum wymagana jest zgoda nauczyciela. Podkreślić należy, że zgoda nauczyciela jest zawsze wymagana, gdy nauczyciel jest objęty szczególną ochroną, czyli w odniesieniu do kobiet w ciąży oraz osoby wychowującej dziecko do lat 4.

Czy za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe przysługuje wynagrodzenie?

Godziny ponadwymiarowe są ujęte w arkuszu organizacji szkoły, co wynika z § 17 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. W pierwszej kolejności można przywołać art. 80 k.p., zgodnie z którym wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Regulacja, która przyznaje prawo do wynagrodzenia pomimo niewykonania pracy, jest natomiast ujęta art. 81 § 1 k.p., według którego pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był do niej gotowy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. 

W Karcie nauczyciela