STAN PRAWNY NA 25 PAŹDZIERNIKA 2019 Podwyższenie wynagrodzeń osób prowadzących przedszkole niepubliczne Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2203 ze zm.). Zmiany w wysokości wynagrodzeń nauczycieli, jakie wprowadziła nowelizacja Karty nauczyciela, objęły, jak się okazuje, nie tylko nauczycieli przedszkoli samorządowych, ale również osoby prowadzące i dyrektorów przedszkoli niepublicznych, których wynagrodzenie określone zostało w Ustawie o finansowaniu zadań oświatowych, w tym miejscu bezpośrednio odsyłającej do regulacji zawartych w Karcie nauczyciela. Nie przewidzieli tego ustawodawcy. Czy zatem tegoroczna podwyżka średnich wynagrodzeń nauczycieli o 9,6 proc. oznacza jednocześnie zwiększenie limitu wynagrodzenia wypłacanego osobom prowadzącym i dyrektorom przedszkoli niepublicznych nawet o 807 zł? Regulacja art. 14 Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw podniosła średnie wynagrodzenie nauczycieli w okresie od 1 września 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. o 9,6 proc. W uzasadnieniu do nowelizacji Karty nauczyciela jako przyczynę podwyżki wskazano długotrwały okres zamrożenia płac nauczycielskich na poziomie ustalonym we wrześniu 2012 r., dlatego od 2018 r. rozpoczęto sukcesywnie realizować plan podwyższania wynagrodzeń nauczycieli. Od kwietnia 2018 r. średnie wynagrodzenia nauczycieli (w tym wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki do wynagrodzenia) wzrosły o 5,35 proc. W styczniu 2019 r. miała miejsce kolejna podwyżka o 5 proc. Następna, także o 5 proc., planowana była na styczeń 2020 r. W związku z oczekiwaniami środowisk nauczycielskich w zakresie wysokości wynagrodzeń nowelizacja przewidziała przyspieszenie tej podwyżki oraz zwiększenie jej wysokości do 9,6 proc. Tym samym w stosunku do marca 2018 r. pensje nauczycieli wzrosną o 21,2 proc. Jednakże Karta nauczyciela reguluje termin podwyższenia wynagrodzeń nauczycieli jedynie wtedy, gdy następuje ono 1 stycznia danego roku, dlatego niezbędne było uregulowanie, właśnie w przepisie przejściowym (przywołany art. 14 nowelizacji), terminu podwyższenia wynagrodzeń nauczycieli, który został ustalony na 1 września 2019 r. Nieplanowana podwyżka dla osób prowadzących niepubliczne przedszkola Średnie wynagrodzenie nauczycieli określone zostało w art. 30 ust. 3 KN i odnosi się ono w stosunku procentowym do kwoty bazowej ustalonej corocznie w ustawie budżetowej. Wynosi ono dokładnie: • 100 proc. – dla nauczyciela stażysty, • 111 proc. – dla nauczyciela kontraktowego, • 144 proc. – dla nauczyciela mianowanego, • 184 proc. – dla nauczyciela dyplomowanego. Każdą z tych kwot wyliczonych na podstawie kwoty bazowej nowelizacja podnosi zatem o 9,6 proc., aby podwyżka mogła zostać wypłacona już na początku roku szkolnego 2019/2020, a nie dopiero od 1 stycznia 2020 r. Co jednak istotne, podwyżka taka wywołuje również efekt, który nie został najprawdopodobniej zaplanowany, bowiem przytoczone wyżej uzasadnienie do nowelizacji o nim nie wspomina. Podwyższenie wynagrodzeń dotyczy nie tylko nauczycieli przedszkoli samorządowych, ale obejmuje również osoby prowadzące i dyrektorów niepublicznych przedszkoli. Stało się tak z uwagi na sposób obliczania tych wynagrodzeń, który również jest powiązany ze średnim wynagrodzeniem nauczycieli. Zgodnie z art. 35 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych dotacje otrzymywane przez niepubliczne przedszkole z budżetu jednostki samorządu terytorialnego mogą zostać przeznaczone na wynagrodzenie osoby fizycznej zatrudnionej, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej, w przedszkolu oraz osoby fizycznej prowadzącej przedszkole, jeżeli pełni funkcję dyrektora przedszkola, w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie: • 250 proc. średniego wynagrodzenia nauczyciela dyplomowanego, o którym mowa w art. 30 ust. 3 pkt 4 KN – w przypadku publicznych przedszkoli oraz niepublicznych przedszkoli wybranych w konkursie ofert, otrzymujących dotacje w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla przedszkoli (art. 17 ust. 1 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych), • 150 proc. średniego wynagrodzenia nauczyciela dyplomowanego, o którym mowa w art. 30 ust. 3 pkt 4 KN – w przypadku niepublicznych przedszkoli otrzymujących dotację w wysokości równej 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli . Niezależnie zatem od tego, czy przedszkole otrzymuje dotację pełną, czy 75 proc., to z kwoty tej może zostać wypłacone wynagrodzenie dyrektora. Rzecz w tym, że wynagrodzenie to liczymy jako stosunek procentowy do średniego wynagrodzenia nauczyciela dyplomowanego, o którym mowa w art. 30 ust. 3 pkt 4 KN. Karta wskazuje, że wynagrodzenie to wynosi 184 proc. kwoty bazowej określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. Skoro zatem wynagrodzenie to zostało poprzez nowelizację Karty nauczyciela zwiększone 1 września o 9,6 proc., to czy oznacza to, że zwiększony został również limit wynagrodzenia, jakie może sobie wypłacić osoba prowadząca przedszkole z dotacji? Otóż treść nowelizacji wskazuje, że dokładnie tak jest. Należy bowiem przywołać art. 14 ust. 3 Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, który mówi, że: „ilekroć w przepisach ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jest mowa o średnim wynagrodzeniu nauczycieli, o którym mowa w art. 30 ust. 3, w okresie od dnia 1 września 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. należy przez to rozumieć średnie wynagrodzenie nauczycieli ustalone w sposób określony w art. 30 ust. 3 ustawy zmienianej w art. 1, zwiększone o 9,6 proc.”. Ustawa „zmieniana w art. 1”, którą przywołuje ta regulacja, to oczywiście Karta nauczyciela. Treść tego przepisu jest językowo jasna i nie sposób uznać, że zasada zwiększenia średniej wynagrodzenia nauczyciela nie ma zastosowania na gruncie Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, skoro Ustawa ta bezpośrednio odsyła do Karty nauczyciela. To z kolei powoduje, że od września 2019 r. nastąpiło zwiększenie limitu wynagrodzenia, jakie może być wypłacone osobom prowadzącym niepubliczne przedszkola. O jakie kwoty chodzi? Od 1 stycznia 2019 r. średnie wynagrodzenie dla nauczycieli dyplomowanych wynosi 5603 zł brutto. W przypadku przedszkoli pobierających dotację w wysokości równej 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli limit wynagrodzenia wypłacanego dla osoby prowadzącej wynosił zatem do 31 sierpnia 150 proc. tej kwoty, czyli 8404 zł. Podwyżka w wysokości 9,6 proc. oznacza zwiększenie limitu o 807 zł (po zaokrągleniu w górę do pełnych złotych) do kwoty 9211 zł. Podkreślić należy, że podwyżka dla nauczycieli nie spowodowała zwiększenia kwoty otrzymywanej dotacji. Nie wpływa w żaden sposób na wielkość środków przekazywanych co miesiąc na rzecz niepublicznego przedszkola, a jedynie wpływa na wysokość środków, które mogą być przeznaczone na wynagrodzenie osoby prowadzącej. Takie zwiększenie limitu może być przydatne tylko wówczas, gdy ilość środków, jakie otrzymuje przedszkole, będzie wystarczająca nie tylko dla zabezpieczenia jego funkcjonowania, ale również dla pokrycia wynagrodzeń. Z reguły w przypadku przedszkoli pobierających dotację wynoszącą 75 proc., czyli placówek niewybranych przez gminę w konkursie ofert, od rodziców dzieci pobierane jest dodatkowo czesne, które ma za zadanie pokryć braki w ewentualnych środkach przeznaczonych na funkcjonowanie przedszkola. Jeżeli ilość tych środków jest wystarczająca i faktycznie można z nich wypłacić dodatkowe wynagrodzenia, to niewątpliwie podwyżka, jaką spowodował ustawodawca, stanowi istotne zwiększenie limitu wynagrodzenia. Warto tu jednak podkreślić, że limit ten nie dotyczy wysokości wynagrodzenia w ogóle, lecz wyłącznie tej części wynagrodzenia, która jest wypłacana z dotacji. Poza wynagrodzeniem wypłacanym z dotacji osoba prowadząca przedszkole, które pobiera dotację 75 proc., może dodatkowo wypłacać sobie część wynagrodzenia ze środków pochodzących z czesnego, a w tym wypadku Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych nie wprowadza już żadnych limitów na wysokość tego wynagrodzenia. Zastrzeżenie to jest o tyle istotne, że limit wysokości wynagrodzenia wypłacanego z dotacji jest często traktowany jako limit całego wynagrodzenia osoby prowadzącej, co nie jest prawdą. Limit ten został wprowadzony tylko po to, by ograniczyć ilość środków publicznych przeznaczonych na bezpośredni zysk osoby prowadzącej, natomiast nie ma przeszkód, aby osoba prowadząca wypłacała sobie taką ilość środków pochodzących z czesnego, jaka jest możliwa po zabezpieczeniu bieżącego funkcjonowania przedszkola. Brak limitu w tym wypadku wynika z faktu, że czesne jest ustalane w drodze umowy osoby prowadzącej z rodzicami ucznia, a postanowienia tej umowy mogą być dowolne, o ile nie zawierają klauzul niedozwolonych. Akceptując te postanowienia, rodzice akceptują również obowiązek zapłaty czesnego, które stanowi dla osoby prowadzącej zysk z działalności.