Profilaktyka uzależnień i postępowanie w sytuacjach kryzysowych
Opracowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeuta, wieloletni kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2137 ze zm.),
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 852 ze zm.),
- Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 969),
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.),
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1481 ze zm.),
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1578 ze zm.).
Około 40 proc. uczniów, pomimo podejmowanych kroków zaradczych, nadal eksperymentuje ze środkami psychoaktywnymi, a około 10 proc. młodzieży przyjmuje je na co dzień. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, konieczna jest dogłębna znajomość problemu, stworzenie odpowiednich warunków pozwalających na prawidłowy rozwój psychospołeczny dzieci i młodzieży oraz nabycie przez przedstawicieli placówek oświatowych umiejętności, które pozwalają konstruktywnie reagować w sytuacji zagrożeń związanych z uzależnieniami.
Środowisko
Najskuteczniejszym sposobem przeciwdziałania zachowaniom ryzykownym wśród dzieci i młodzieży jest eliminowanie ich przyczyn oraz wzmacnianie czynników chroniących. Stwarzając w placówce środowisko sprzyjające rozwojowi, należy przede wszystkim skupić się na czynnikach chroniących, wśród których specjaliści wymieniają:
- poczucie przynależności do rodziny,
- poszanowanie autorytetów,
- poczucie przynależności do pozytywnej grupy rówieśniczej,
- poczucie satysfakcji z własnych osiągnięć.
Zaspokajanie potrzeb
Na pozór mało ważne czynniki, takie jak: odpowiednia temperatura w salach lekcyjnych, dbałość o ich wietrzenie, dostęp uczniów do wody pitnej, odpowiednie warunki do spożywania posiłków, mają decydujący wpływ na dobre samopoczucie dzieci w czasie trwania zajęć. Równocześnie wpływają one na proces nabywania wiedzy i umiejętności koniecznych do czerpania satysfakcji z własnych osiągnięć. Nie mniej ważna w procesie edukacji jest dbałość o odpowiednią ilość odpoczynku oraz jego jakość. Aby uczeń mógł przyswoić sobie nowe partie materiału, musi mieć czas wolny. Dlatego szkoła w sposób świadomy powinna dbać o zapewnienie go swoim uczniom. W tym celu nauczyciele uczący w jednej klasie powinni ustalać pomiędzy sobą ilość zadawanego do domu materiału, pamiętając, że uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych, najbardziej podatny na zachowania ryzykowne, musi tego czasu poświęcić więcej.
Poczucie bezpieczeństwa
Brak poczucia bezpieczeństwa generuje stany lękowe, które młodzież próbuje znieczulić za pomocą środków psychoaktywnych. Są to zazwyczaj środki uspakajające i halucynogenne. Dlatego też zapewnienie poczucia bezpieczeństwa w znaczący sposób przeciwdziała zachowaniom ryzykownym. Aby rozpoznać obszary budzące niepokój uczniów, najlepiej włączyć zagadnienie poczucia bezpieczeństwa członków społeczności szkolnej w ewaluację wewnętrzną. Badanie powinno być skierowane zarówno do uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli. Nieodzowne jest również zadanie pytań wszystkim pracownikom szkoły, zwłaszcza pracownikom obsługi, którzy często obserwują uczniów w czasie przerw.
Dla podniesienia poczucia bezpieczeństwa warto zapewnić dodatkowe dyżury zwłaszcza w miejscach szczególnie narażonych na przemoc rówieśniczą – np. stałej kontroli poddać szatnie i przebieralnie. Co roku należy przypomnieć uczniom zasady poruszania się po szkole, m.in. związane z pierwszeństwem opuszczania pomieszczeń. Ważnym aspektem poczucia bezpieczeństwa jest znajomość obowiązujących w szkole norm, współudział uczniów w ich tworzeniu oraz przewidywalność konsekwencji za ich naruszanie. Dlatego na początku roku szkolnego uczniowie muszą w sposób aktywny zapoznać się z obowiązującymi regulaminami oraz procedurami gwarantującymi bezpieczeństwo.
Poczucie przynależności
