STAN PRAWNY NA 15 PAŹDZIERNIKA 2019 Umowa o staż uczniowski Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2245 ze zm.), • Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1600 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2019 r. w sprawie wzoru zaświadczenia o odbyciu stażu uczniowskiego (Dz.U. z 2019 r. poz. 1583), • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 852 ze zm.). Od początku roku szkolnego w Ustawie Prawo oświatowe (dalej: upo.) funkcjonuje art. 121a, na podstawie którego uczniowie technikum i branżowej szkoły I stopnia, którzy nie są młodocianymi pracownikami, mogą w okresie nauki odbywać staż w rzeczywistych warunkach pracy, zwany w upo. stażem uczniowskim. W trakcie tego stażu uczeń realizuje wszystkie albo wybrane treści programu nauczania zawodu w zakresie praktycznej nauki zawodu realizowanego w szkole, do której uczęszcza, lub treści nauczania związane z nauczanym zawodem nieobjęte tym programem. Idea utworzenia stażu uczniowskiego została wypracowana na podstawie systemu dualnego, który odnosi duży sukces w krajach unii europejskiej, m.in. w Holandii i Niemczech, oraz w oparciu o zapotrzebowanie wykazywane przez rynek pracodawców, dyrektorów szkół oraz uczniów chcących podejmować zatrudnienie pozwalające na naukę zawodu w rzeczywistych warunkach pracy, jednocześnie posiadając możliwość pracy i zarobku w trakcie nauki. Ponadto staż uczniowski pozwala pracodawcom na zachęcanie uczniów do nauki zawodu, pracy w konkretnym zakładzie i pozyskanie kadr, które będą odpowiadać modelowi przedsiębiorstwa oraz wspierać lokalny rynek pracy. Elementy umowy o staż uczniowski Umowa zawierana jest między podmiotem przyjmującym na staż uczniowski, czyli osobą fizyczną, osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej a uczniem lub rodzicami ucznia niepełnoletniego (art. 121a ust. 3 upo.). Umowa jest zawierana w formie pisemnej. Jak widać dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń, nie jest stroną tej umowy, lecz uczestniczy w procesie jej zawierania. Zgodnie z art. 121a ust. 5 upo. podmiot przyjmujący na staż uczniowski i dyrektor szkoły, w uzgodnieniu z uczniem albo rodzicem niepełnoletniego ucznia, ustalają: • zakres treści nauczania, obejmujący wszystkie albo wybrane treści programu nauczania zawodu, lub treści nauczania związane z nauczanym zawodem nieobjęte tym programem; ustalając zakres treści nauczania, wskazuje się, w jakim zakresie uczeń po zrealizowaniu tych treści zostanie zwolniony z obowiązku odbycia praktycznej nauki zawodu, • dobowy i tygodniowy wymiar odbywania stażu uczniowskiego. Ustalenia te stanowią załącznik do umowy o staż uczniowski. Nie wszystkie elementy umowy mogą być określane dowolnie przez strony. W kwestii odbywania stażu upo. wskazuje (art. 121a ust. 11 i 12), że dobowy łączny wymiar zajęć edukacyjnych realizowanych przez ucznia w szkole i stażu uczniowskiego nie może przekraczać 8 godzin, a tygodniowy łączny wymiar zajęć edukacyjnych realizowanych przez ucznia w szkole i podczas stażu uczniowskiego – 40 godzin. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się możliwość przedłużenia dobowego wymiaru godzin stażu uczniowskiego dla uczniów w wieku powyżej 18 lat, nie dłużej jednak niż do 12 godzin. Przedłużenie dobowego wymiaru godzin jest możliwe wyłącznie u podmiotów przyjmujących na staż uczniowski, u których przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynika z rodzaju pracy lub jej organizacji. Staż uczniowski może być również organizowany w systemie zmianowym, jednak w przypadku uczniów niepełnoletnich nie może wypadać w porze nocnej. Zgodnie z art. 121a ust. 15 upo. umowa o staż uczniowski określa w szczególności: • strony umowy, • miejsce odbywania stażu, • nazwę i adres szkoły, do której uczęszcza uczeń, • zawód, w zakresie którego będzie odbywany staż, • okres odbywania stażu, • wysokość świadczenia pieniężnego w przypadku odpłatnego stażu. Zauważyć należy, że co do zasady uczeń odbywający staż uczniowski otrzymuje miesięczne świadczenie pieniężne, chyba że strony umowy postanowią, że staż jest odbywany nieodpłatnie. Jeżeli umowa takie świadczenie przewiduje, wówczas należy pamiętać, że upo. określa jego maksymalną wysokość, która nie może przekraczać wysokości min. wynagrodzenia za pracę. Odbyty staż uczniowski będzie zaliczał się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, a koszty świadczenia pieniężnego wypłacanego uczniowi przyjętemu na staż uczniowski mogą zostać przez pracodawcę wliczone w koszty uzyskania przychodu. Warunki szczególne Umowa o staż uczniowski nie może być zawarta na okres dłuższy niż okres nauki w technikum albo branżowej szkole I stopnia; może być rozwiązana, na piśmie, przez każdą ze stron, z zachowaniem 14-dniowego okresu wypowiedzenia. Jeśli uczeń przestał być uczniem szkoły przed końcem obowiązywania umowy, dyrektor szkoły powiadamia o tym podmiot, który przyjął ucznia na staż uczniowski, a umowa o staż uczniowski wygasa. W przypadku wypowiedzenia umowy podmiot przyjmujący na staż uczniowski, uczeń albo rodzice niepełnoletniego ucznia mają obowiązek niezwłocznego zawiadomienia dyrektora szkoły o wypowiedzeniu oraz jego przyczynie. Opiekun stażu Podmiot przyjmujący na staż wyznacza opiekuna stażu (art. 121a ust. 21 upo.). Opiekunem tym może być wyłącznie osoba, która nie była karana za umyślne przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności, rodzinie i opiece (z wyjątkiem przestępstwa określonego w art. 209 Kodeksu karnego, tj. uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego), przestępstwo określone w rozdziale 7 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii albo wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi lub zakazu przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu. Co istotne, potwierdzeniem spełnienia tych warunków jest wyłącznie oświadczenie opiekuna stażu uczniowskiego (art. 121a ust. 22 upo.). Obowiązki podmiotu przyjmującego na staż W myśl art. 121a ust. 23 upo. podmiot przyjmujący na staż uczniowski zapewnia uczniowi: • stanowisko pracy wyposażone w niezbędne urządzenia, sprzęt, narzędzia, materiały i dokumentację techniczną, uwzględniające wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, • bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu uczniowskiego na zasadach dotyczących pracowników, • w zależności od rodzaju zagrożeń związanych z odbywaniem tego stażu – odpowiednie środki ochrony indywidualnej. Ponadto uczniowi odbywającemu staż należy zapewnić: • pomieszczenia do przechowywania odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, • dostęp do urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz pomieszczeń socjalno-bytowych, • dietę na zasadach uzgodnionych z armatorem – w przypadku uczniów odbywających staż uczniowski na statkach morskich i śródlądowych, • świadczenia na zasadach określonych dla załóg statków – w przypadku uczniów odbywających staż uczniowski na statkach morskich i śródlądowych, wyokrętowanych ze statku za granicą wskutek wypadku lub choroby. Ważne! Umowa o staż uczniowski nie może dotyczyć pracy szczególnie niebezpiecznej. Zaświadczenie Po odbyciu stażu podmiot, który przyjął ucznia na staż, jest zobowiązany wystawić zaświadczenie o odbyciu stażu uczniowskiego, określające w szczególności: • okres odbytego stażu, • rodzaj realizowanych zadań, • umiejętności nabyte w czasie stażu. Zaświadczenie wydaje się według wzoru określonego w Rozporządzeniu w sprawie wzoru zaświadczenia o odbyciu stażu uczniowskiego.