STAN PRAWNY NA 13 LIPCA 2021 Obowiązki nauczyciela kontraktowego podczas odbywanego stażu na stopień nauczyciela mianowanego Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty; zaktualizował: Marcin Majchrzak, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.). Awans na stopień nauczyciela mianowanego rozpoczyna się po przepracowaniu co najmniej dwóch lat od uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego oraz po złożeniu wniosku do dyrektora. Staż trwa dwa lata i dziewięć miesięcy i musi się rozpocząć nie później niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć (art. 9d ust. 1 KN). Jeśli termin ten został przekroczony, nauczyciel rozpoczyna staż od nowego roku szkolnego. W przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu pozostawania w stanie nieczynnym, czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy i urlopy: • macierzyński, • na warunkach urlopu macierzyńskiego, • dodatkowy urlop macierzyński, • dodatkowy urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, • rodzicielski, • ojcowski – trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku nieobecności dłuższej niż rok nauczyciel jest obowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze. Jednak jeśli przerwa w pracy jest spowodowana urlopem: • macierzyńskim, • na warunkach urlopu macierzyńskiego, • dodatkowym urlopem macierzyńskim, • dodatkowym urlopem na warunkach urlopu macierzyńskiego, • rodzicielskim, • ojcowskim – wówczas staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. W przypadku gdy łączny czas nieprzerwanej nieobecności w pracy z wyżej wymienionych przyczyn, jest dłuższy niż rok i sześć miesięcy, nauczyciel jest zobowiązany do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze. Należy również pamiętać, że nauczyciele akademiccy, posiadający stopień naukowy oraz legitymujący się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole wyższej, z dniem nawiązania stosunku pracy w zakładzie kształcenia nauczycieli uzyskują stopień nauczyciela mianowanego (art. 9a ust. 4 KN). Składając wniosek o rozpoczęcie stażu, nauczyciel dostarcza dyrektorowi poradni projekt planu rozwoju zawodowego. Dyrektor ma obowiązek zatwierdzić plan rozwoju zawodowego nauczyciela lub zwrócić mu go do poprawy w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, przy czym niezbędne zmiany musi zaznaczyć pisemnie. Nauczyciel powinien jak najszybciej poprawić plan rozwoju zawodowego, zgodnie z zaleceniami dyrektora, i ponownie przedłożyć mu go do zatwierdzenia, w wyznaczonym przez dyrektora terminie, nie krótszym niż 3 dni robocze (§ 3 ust. 2–4 Rozporządzenia). W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w trakcie stażu, dyrektor placówki może pisemnie zobowiązać nauczyciela do wprowadzenia zmian w planie rozwoju zawodowego, w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż pięć dni, lub zmienić nauczycielowi opiekuna stażu. Ma także prawo przerwania stażu na swój wniosek w każdym czasie. W przypadku ponownego rozpoczęcia stażu odbywa go w pełnym wymiarze. W § 7 ust. 1 pkt 1–4 wymienionego Rozporządzenia zostały określone wymagania, jakie musi spełnić nauczyciel kontraktowy ubiegający się o awans na stopień nauczyciela mianowanego. Zgodnie z tymi regulacjami nauczyciel kontraktowy ubiegający się o awans na stopień nauczyciela mianowanego w okresie odbywania stażu powinien: • uczestniczyć w pracach związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych i innych statutowych zadań poradni oraz wynikających z potrzeb placówki i środowiska lokalnego, • doskonalić kompetencje w związku z wykonywanymi obowiązkami, zwłaszcza w zakresie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych, • prowadzić zajęcia w obecności opiekuna stażu w wymiarze co najmniej czterech godzin w roku szkolnym oraz dyrektora poradni w wymiarze co najmniej jednej godziny w okresie stażu oraz omawiać je z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone, • przeprowadzić co najmniej dwie godziny zajęć otwartych dla nauczycieli poradni, w której odbywa staż, oraz dokonać ich ewaluacji, w obecności, w miarę możliwości, nauczyciela doradcy metodycznego w zakresie tych zajęć. Wymagania Wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego obejmują: • uzyskanie pozytywnych efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej na skutek wdrożenia działań mających na celu doskonalenie pracy własnej i podniesienie jakości pracy placówki, a w przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 9e ust. 3 KN – uzyskanie pozytywnych efektów w zakresie realizacji zadań odpowiednio na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją, • umiejętność rozpoznawania potrzeb rozwojowych uczniów i uwzględniania ich w pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, • umiejętność wykorzystania w pracy metod aktywizujących ucznia, • umiejętność dokonywania ewaluacji własnej pracy i wykorzystywania jej wyników do doskonalenia warsztatu pracy, • umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego, • umiejętność uwzględniania w pracy problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych, • umiejętność posługiwania się przepisami prawa dotyczącymi odpowiednio oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w zakresie funkcjonowania placówki, w której nauczyciel odbywał staż, • umiejętność korzystania w pracy, zwłaszcza w trakcie prowadzonych zajęć, z narzędzi multimedialnych i informatycznych. Obowiązki dyrektora W Rozporządzeniu zawarte są także obowiązki dyrektora dotyczące stworzenia odpowiednich warunków do odbywania stażu przez nauczycieli. Zgodnie z § 4 ust. 1 tego aktu prawnego dyrektor powinien zapewnić nauczycielowi odbywającemu staż warunki do: • obserwacji zajęć dydaktycznych, wychowawczych oraz innych zajęć prowadzonych w poradni, w szczególności zajęć prowadzonych przez nauczyciela tego samego rodzaju zajęć, w tej samej lub innej placówce, • udziału w formach doskonalenia zawodowego, określonych w zatwierdzonym planie rozwoju zawodowego, • korzystania z pomocy merytorycznej i metodycznej biblioteki pedagogicznej lub innych placówek oświatowych. W trakcie stażu dyrektor obserwuje i omawia z nauczycielem co najmniej jedne prowadzone przez niego zajęcia. Nauczycielowi kontraktowemu dyrektor przydziela opiekuna stażu spośród nauczycieli mianowanych i dyplomowanych. Do jego zadań należy: • udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela oraz opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu, • współpraca z nauczycielem odbywającym staż i wspieranie go w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, w tym w przypadku nauczyciela stażysty zapoznanie go z dokumentami obowiązującymi w danej poradni, w szczególności z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej, • wspieranie nauczyciela odbywającego staż w realizacji obowiązków zawodowych, • umożliwianie nauczycielowi odbywającemu staż obserwowania prowadzonych przez siebie zajęć, • obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela odbywającego staż, • dzielenie się z nauczycielem odbywającym staż swoją wiedzą i doświadczeniem, w szczególności omawianie z nauczycielem zajęć prowadzonych przez siebie oraz przez nauczyciela, • inspirowanie i zachęcanie nauczyciela odbywającego staż do podejmowania wyzwań zawodowych, • doskonalenie wiedzy i umiejętności w zakresie niezbędnym do pełnienia roli opiekuna stażu. Opiekun stażu, w terminie 7 dni od dnia zakończenia stażu, przedstawia dyrektorowi poradni projekt oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu, ze szczególnym uwzględnieniem obserwowanych zajęć prowadzonych przez nauczyciela oraz stopnia zaangażowania w realizację wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego albo stopnia nauczyciela mianowanego. Nauczyciel kontraktowy po zakończeniu stażu sporządza sprawozdanie, które w terminie 7 dni od dnia zakończenia stażu przekazuje dyrektorowi. Dyrektor zobowiązany jest do sporządzenia oceny dorobku zawodowego nauczyciela kontraktowego w terminie 21 dni od otrzymania sprawozdania (art. 9c ust. 5a KN). Wniosek składany przez nauczyciela Po otrzymaniu oceny dorobku zawodowego nauczyciel kontraktowy składa wniosek do organu prowadzącego o wszczęcie postępowania egzaminacyjnego. Jeśli wniosek wraz z dołączoną dokumentacją zawiera braki formalne, wtedy wzywa się nauczyciela do ich usunięcia w terminie 14 dni, jednocześnie uprzedzając, że nieusunięcie braków skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpatrzenia. Wniosek składany do organu powinien według § 9 Rozporządzenia zawierać: • kopie dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje zawodowe, a także kopię aktu nadania stopnia nauczyciela kontraktowego, poświadczone przez dyrektora poradni za zgodność z oryginałem, • zaświadczenie dyrektora poradni o: o wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w dniu wydania zaświadczenia oraz w okresie odbywania stażu, ze wskazaniem wszystkich szkół lub poradni, w których nauczyciel odbywał staż, o dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego i dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji tego planu, o o przyczynach wydłużenia okresu stażu oraz zaliczenia dotychczas odbytego stażu w przypadkach określonych w art. 9d ust. 5 i 5a oraz art. 9f ust. 2 i 4 KN, ze wskazaniem podstawy prawnej odpowiednio wydłużenia albo zaliczenia okresu stażu oraz okresu nieobecności w pracy lub niepozostawania w stosunku pracy; • kopię sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego poświadczoną przez dyrektora poradni za zgodność z oryginałem, • kopię oceny dorobku zawodowego za okres stażu, poświadczoną przez dyrektora szkoły za zgodność z oryginałem. Nauczyciele, którzy złożą wnioski o podjęcie postępowania egzaminacyjnego do 30 czerwca, otrzymują decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 sierpnia danego roku. Nauczyciele, który złożą wnioski do 31 października danego roku, otrzymują decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 grudnia danego roku. Komisja egzaminacyjna składa się z przedstawiciela organu prowadzącego jako przewodniczącego, przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny, dwóch ekspertów z listy Ministerstwa Edukacji Narodowej, dyrektora poradni i (jeśli o takiego będzie wnioskował nauczyciel kontraktowy) przedstawiciela związku zawodowego. Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin, podczas którego nauczyciel kontraktowy dokonuje prezentacji dorobku zawodowego oraz odpowiada na pytania komisji dotyczące określonych w Rozporządzeniu wymagań. Po zakończonym posiedzeniu komisja w drodze głosowania jawnego lub tajnego decyduje o akceptacji nadania stopnia awansu nauczyciela mianowanego. Stopień awansu nauczyciela mianowanego jest nadawany przez organ prowadzący. W uzasadnieniu aktu nadania podaje się informacje potwierdzające kwalifikacje zawodowe nauczyciela, odbycie stażu w określonym wymiarze i uzyskanie pozytywnej oceny dorobku zawodowego. W sytuacji gdy nauczycielowi odmawia się nadania stopnia awansu zawodowego, należy umożliwić mu wgląd do akt sprawy i wypowiedzenie się co do zebranych materiałów. Ponadto w uzasadnieniu należy podać wymogi, które nauczyciel spełnił, jak również te, których nie spełnił, a były one określone w Rozporządzeniu. Nauczyciel ma prawo odwołania się do organu sprawującego nadzór pedagogiczny, o czym powinien być poinformowany na piśmie, z określeniem miejsca i terminu odwołania. Nauczyciel, który nie uzyskał akceptacji lub nie zdał egzaminu, może ponownie złożyć wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego po odbyciu – na swój wniosek i za zgodą dyrektora poradni – dodatkowego stażu w wymiarze dziewięciu miesięcy, z tym że nauczyciel kontraktowy może przystąpić ponownie do egzaminu przed komisją egzaminacyjną tylko jeden raz w danej placówce. Zmiana wysokości wynagrodzenia w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego nauczyciela następuje: w pierwszy dzień roku szkolnego następującego po roku szkolnym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu (wnioski złożone do 30 czerwca); 1 stycznia danego roku następującego po roku kalendarzowym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień (wnioski złożone do 31 października). Po uzyskaniu aktu nauczyciela mianowanego do kolejnego stopnia awansu można przystąpić po przepracowaniu co najmniej jednego roku, po złożeniu wniosku do dyrektora poradni i odbyciu stażu w wymiarze dwóch lat i dziewięciu miesięcy.