Ideał, wzory osobowe i autorytet Scenariusz lekcji wychowawczej Opracowała: dr Marta Majorczyk GRUPA WIEKOWA: • uczniowie szkół średnich. CZAS TRWANIA: • 2–3 jednostki lekcyjne. CELE: • wyjaśnienie pojęć: ideał człowieka, wzór osobowy, autorytet, idol, celebryta, influencer, • uświadomienie uczniom znaczenia ideału człowieka, wzoru osobowego i autorytetu, • zdefiniowanie współczesnego ideału człowieka, • określenie znaczenia obecności wzorów osobowych i autorytetu w życiu, • poszukiwanie przez ucznia autorytetów i wzorów osobowych. METODY PRACY: • pogadanka, prezentacja multimedialna, dyskusja grupowa, praca plastyczna. MATERIAŁY: • arkusze papieru typu flipchart, kredki, pisaki, kartki A5. PRZEBIEG ZAJĘĆ: 1. Uczniowie siadają w kręgu. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od powitania klasy. Następnie rozdaje uczniom kartki z pytaniami i prosi ich, aby samodzielnie odpowiedzieli na następujące pytania: Kogo darzysz szacunkiem? Dlaczego? Kto jest dla ciebie przykładem/wzorem, jak należy postępować w życiu codziennym? W jaki sposób starasz się go naśladować? Kto ma wpływ na twoje opinie i decyzje? Kim są te osoby? Jaka jest, według ciebie, różnica między idolem, celebrytą a influencerem? 2. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, jak należy rozumieć ideał człowieka, co jest jego istotą, pod wpływem jakich czynników on się zmienia. Można przypomnieć, jakie w poszczególnych okresach dominowały obrazy idealnego człowieka, wykonując zadanie polegające na przypisaniu do poszczególnego okresu literackiego konkretnego rysunku przedstawiającego dominujący w tym czasie obraz idealnego człowieka, np. asceta w średniowieczu. 3. Nauczyciel dzieli klasę na dwa zespoły i rozdaje im po jednym arkuszu papieru, kredki i pisaki. Zadaniem każdego zespołu jest dokonanie charakterystyki ideału współczesnego człowieka. Każdy zespół prezentuje swoją pracę. Nauczyciel pyta uczniów, czy znają kogoś, kto przejawia wszystkie cechy, które wymienili. Prawdopodobnie padnie odpowiedź, że takiej osoby nie ma. Prowadzący zajęcia zadaje grupie pytania: Dlaczego ludzie poszukują ideałów? Czy łatwiej jest człowiekowi żyć, gdy postępuje według danego wzorca? Na jakich wartościach opiera się wykreowany przez was ideał człowieka? W jakim obszarze/aspekcie stworzonego przez was ideału człowieka chcielibyście osiągnąć doskonałość i dlaczego? 4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, a następnie przekazuje każdemu zespołowi rozsypankę zawierającą pojęcia „wzór osobowy”, „autorytet”, „idol”, „celebryta”, „influencer” i ich definicje (zob. Dodatek nr 1). Celem tego ćwiczenia jest uświadomienie uczniom różnic pomiędzy poszczególnymi pojęciami. Na zakończenie tej części zajęć prowadzący prosi uczniów o podanie kilku przykładów ich wzorów, autorytetów, idoli, celebrytów i influencerów. 5. Uczniowie analizują ponowoczesne wzory osobowe: spacerowicz, włóczęga, turysta, gracz (zob. Dodatek nr 2). Nauczyciel pyta uczniów: Czy branie przykładu z innych, często wybitnych, jest domeną ludzi ambitnych, czy raczej zdezorientowanych we współczesnym świecie? Jak sądzicie, po co człowiekowi potrzebny jest autorytet? Czy macie autorytety? Jeśli tak, to kim są te osoby? Za co je szanujecie/podziwiacie? Gdzie poszukujecie autorytetów? Czym się kierujecie przy ich wyborze? Dodatek nr 1 Ideał człowieka Zmienia się z biegiem lat. Kształtują go czas, warunki życia, sytuacja gospodarcza i dzieje historyczne. To finalny etap dążeń wychowawców, od osiągnięcia którego zawsze dzieli nas pewien dystans. Ideał człowieka jest zatem postulowanym kształtem dojrzałej osobowości, który charakteryzuje się określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji, kultury, potrzeb społecznych czy wymagań dominującej ideologii. Wzór osobowy Ustalony w danej kulturze czy środowisku wzór jest sumą zachowań uznanych za dopuszczalne i normalne w określonej sytuacji. Może on pojawić się w postaci wzoru osobowego, który jest opisem konkretnej postaci ludzkiej (żywej, historycznej lub fikcyjnej) uosabiającej zespół cech aprobowanych bądź syndromem cech osobowościowych stanowiących układ odniesienia dla człowieka podczas oceny własnych działań i dyspozycji. W życiu wzory, w tym również wzory osobowe, kształtują osobowość człowieka przez mechanizmy identyfikacji, naśladownictwa czy przez przekształcanie zewnętrzne i wewnętrzne oraz zaspokajają ludzkie potrzeby, takie jak poczucie wartości osobistej i sensu życia. Autorytet To powszechnie uznana czyjaś powaga, wpływ, znaczenie, posłuch, poważanie, szacunek, respekt. Mogą go posiadać człowiek, instytucja, doktryna czy pismo. Ma duże poważanie ze względu na swą wiedzę lub postawę moralną, stawiany jest za wzór do naśladowania, ma wpływ na postawy i myślenie innych ludzi. Idol Znaczenie tego pojęcia odnosi się do: • wyobrażenia bóstwa będącego przedmiotem kultu, • osoby będącej obiektem czyjegoś szczególnego podziwu, graniczącego z kultem. Celebryta Inaczej bywalec w mediach, gwiazda, sława czy osobowość telewizyjna. To znana powszechnie osoba, której życie prywatne jest obiektem zainteresowania mediów. Znany z tego, że jest znany. Influencer Osoba mająca możliwość wpływu na decyzje czy opinię innych. Nawiązuje trwałe relacje z masowym odbiorcami, którzy silnie się z nią utożsamiają. Najczęściej prowadzi bloga, vloga, konto na Youtubie, Snapchacie lub innym portalu społecznościowym, które traktuje jako narzędzie komunikacji własnej opinii. W ten sposób wpływa na grono co najmniej kilkuset osób. Dodatek nr 2 Włóczęga Kiedyś był traktowany jako wróg, wzbudzał strach, bo łamał ład społeczny, sprzeniewierzał się normom i kontroli. Wędrował bez planu, wałęsał się bez celu. W obecnych czasach każdy z nas bywa po trosze włóczęgą. Żyjemy chwilą, nie planujemy swojej przyszłości, nie wyznaczamy celu, bo przecież wszystko bez przerwy się zmienia, nic nie jest pewne. Włóczęga poddaje się zmianom, nieustannie ich poszukuje i do nich dąży. W zmianie upatruje szansę na poprawienie swojego bytu. Aby skonstruować lepsze życie i przyszłość, nie zawaha się porzucić miejsca, do którego zresztą nie jest silnie przywiązany. Ma wysoką potrzebę odmieniania własnego losu. Gracz Walczy o pozycję, o miejsce w strukturze społecznej. Cechuje go wysoka potrzeba podejmowania ryzyka. Wciąż poszukuje zwycięstwa, choć musi liczyć się również z przegraną. Jeśli ją poniesie, to się nią nie zniechęca, podejmuje ryzyko na nowo, bo zakłada, że zawsze można zacząć od nowa. Turysta To kolekcjoner wrażeń. Często opuszcza dom, aby podróżować. Oczekuje, że odwiedzane miejsca staną się tego warte, bo przecież za to płaci (turystyka konsumpcyjna) – konsumpcja w trakcie podróży jest celem najważniejszym, ważniejszym od samej podróży i zwiedzanych miejsc. Turysta nie chce odmienić swego losu, nie ma takiej potrzeby, chce wzbogacić swoje wrażenia, zobaczyć coś, czego jeszcze nie widział. Ma wysoką potrzebę doświadczania wrażeń, o których potem opowiada w domu, prezentuje pamiątki, fotografie czy film. W odróżnieniu od włóczęgi, lubi się oddalać od domu, ale tylko na chwilę i po to, aby zebrać nowe doznania. Spacerowicz (inaczej homo consumerus/homo maller) To typ współczesnego konsumenta, który przechadza się po dużych miastach, ekskluzywnych centrach handlowych. Spacerowiczem może być każdy, kto dysponuje czasem i pieniędzmi. Ma silną potrzebę konsumpcji, dokonywania zakupów w hipermarkecie czy centrum handlowym. Spacer stanowi cel sam w sobie. Bibliografia: • M. Majorczyk, Rola ojca w poglądach i planach życiowych młodych mężczyzn, Poznań 2013. • H. Muszyński, Ideał i cele wychowania, Warszawa 1974. • J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa 1970.