STAN PRAWNY NA 6 WRZEŚNIA 2019 Zajęcia otwarte w przedszkolu Opracowała: Elżbieta Bukowiecka-Górny, dyrektor przedszkola, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, autorka programów edukacyjnych dla przedszkola Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2018 r. poz. 1574), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz trybu postępowania odwoławczego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1133 ze zm.). „Mądrze kochać, mądrze wychowywać, mądrze uczyć” – to główny cel pracy nauczyciela przedszkola. Skuteczny nauczyciel wychowania przedszkolnego systematycznie podejmuje różnorodne formy doskonalenia zawodowego, które wzbogacają wiedzę i umożliwiają organizowanie zajęć dostosowanych do indywidualnych potrzeb rozwojowych dzieci. Jedną z form doskonalenia zawodowego, mającą wpływ na jakość świadczonych przez przedszkole usług edukacyjnych, są zajęcia otwarte prowadzone przez nauczycieli, którzy dzielą się swym doświadczeniem i pomysłami z innymi nauczycielami. Sformułowanie „zajęcia otwarte” funkcjonuje wprost w zapisach prawa oświatowego w związku z odbywaniem przez nauczycieli staży na wyższe stopnie awansu zawodowego. Przepisy Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli zobowiązują nauczycieli kontraktowych i mianowanych, odbywających staż na wyższy stopień awansu zawodowego, do przeprowadzania zajęć otwartych dla nauczycieli przedszkola, w którym odbywają staż, oraz dokonywania ich ewaluacji. Nauczyciele pełniący funkcje opiekunów stażu zobowiązani są do przeprowadzania zajęć dla tych nauczycieli, dla których są opiekunami stażu. Zalety organizowania zajęć otwartych Prowadzenie zajęć otwartych jest jedną z powinności, z jakich wywiązać się powinien nauczyciel, odbywając staż na wyższy stopień awansu zawodowego. To również jedna z form wewnętrznego doskonalenia zawodowego nauczycieli. Umożliwia prezentację dobrych praktyk pedagogicznych oraz umiejętności nauczycielskich w zakresie organizacji zajęć z dziećmi w wieku przedszkolnym. Organizowanie zajęć otwartych pozwala nauczycielom z jednej strony dzielić się swoim doświadczeniem z innymi nauczycielami, a z drugiej umożliwia zdobywanie nowych umiejętności i pomysłów na pracę z dziećmi w przedszkolu. Zajęcia otwarte to rodzaj pokazu wzorcowo zaplanowanych i przeprowadzonych zajęć, na których prezentowane są np. nowatorskie metody pracy, nowoczesne środki dydaktyczne lub ciekawe rozwiązania organizacyjne. To forma wzbogacania warsztatu pracy i doskonalenia umiejętności zawodowych nauczycieli, okazja do wymiany doświadczeń pedagogicznych, a także sposób motywowania do poszukiwania nowych rozwiązań edukacyjnych w stale zmieniającej się rzeczywistości. Zajęcia otwarte mogą być formą doskonalenia zawodowego nauczycieli również spoza przedszkola – np. nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej. Nauczyciele, obserwując zajęcia otwarte, skupiają się na działaniach prowadzącego, a dzieci traktowane są jako droga do osiągnięcia zakładanych celów. Prowadzenie i obserwacja zajęć otwartych pozwalają młodym pedagogom poznawać zasady organizacji pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, wymieniać doświadczenia w szerszym gronie nauczycielskim. Wzmacniają ich wiarę we własne siły, wskazują mocne i słabe strony. Organizowane zajęcia otwarte mogą stanowić przykład stosowanych w przedszkolu narzędzi ewaluacji wewnętrznej, będących dowodem na uzyskiwanie określonych celów. Wymiana cennych spostrzeżeń obserwującego pracę innego nauczyciela to dobra okazja do wzmocnienia więzi koleżeńskich i pozyskiwania wzajemnego zaufania. Poprzez ujednolicenie wymagań edukacyjnych, poznanie różnych metod nauczania nauczyciele wzbogacają własny warsztat pracy i pogłębiają swoją wiedzę metodyczną i merytoryczną. Zajęcia otwarte to również jedna z form współpracy z rodzicami, którzy mają okazję do zaobserwowania, w jaki sposób funkcjonują ich pociechy w sytuacji zadaniowej czy w przedszkolnej grupie rówieśniczej. Obserwacja własnego dziecka podczas wykonywania zadań w przedszkolu pozwala rodzicom dostrzec mocne i słabe strony malucha, ewentualnie odkryć talenty lub trudności rozwojowe. Zajęcia otwarte a awans zawodowy Prowadzenie i obserwacja zajęć otwartych służyć mają nabywaniu przez nauczycieli umiejętności ich omawiania. To jedno z zadań, z jakiego wywiązać się powinni nauczyciele odbywający staż na wyższy stopień awansu zawodowego. Zgodnie z treścią Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli np. nauczyciel stażysta odbywający staż na stopień nauczyciela mianowanego zobowiązany jest prowadzić zajęcia w obecności opiekuna stażu w wymiarze co najmniej jednej godziny w miesiącu oraz zajęcia w obecności dyrektora przedszkola w wymiarze co najmniej jednej godziny w okresie stażu, oraz omawiać je z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone. Nauczyciel kontraktowy odbywający staż na stopień nauczyciela mianowanego oprócz prowadzenia zajęć w obecności opiekuna stażu w wymiarze co najmniej czterech godzin w roku szkolnym oraz dyrektora przedszkola w wymiarze co najmniej jednej godziny w okresie stażu, oraz oprócz omawiania ich z osobą, w której obecności zajęcia zostały przeprowadzone, zobowiązany jest również do przeprowadzenia co najmniej dwóch godzin zajęć otwartych dla nauczycieli przedszkola, w którym odbywa staż, i dokonać ich ewaluacji w obecności, w miarę możliwości, nauczyciela-doradcy metodycznego w zakresie tych zajęć (§ 7 ust. 1 pkt 4). Natomiast nauczyciel mianowany odbywający staż na stopień nauczyciela dyplomowanego zobowiązany jest przeprowadzić co najmniej trzy godziny zajęć otwartych dla nauczycieli oraz dokonać ich ewaluacji, w obecności, w miarę możliwości, nauczyciela-doradcy metodycznego w zakresie tych zajęć (§ 8 ust. 1 pkt 4) lub nauczyciela-konsultanta, lub przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Sposób realizacji tegoż zadania nauczyciel powinien przedstawić w sprawozdaniu z realizowanego planu rozwoju zawodowego. Realizacja zadań jest niezbędna do uzyskania wyższego stopnia awansu. Komisja kwalifikacyjna lub komisja egzaminacyjna przeprowadzająca postępowanie awansowe z pewnością dokona analizy i oceni, w jakim stopniu nauczyciel wywiązał się z powyższych obowiązków. Przykładowo – być może nauczyciele ubiegający się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego być może podczas obrad komisji kwalifikacyjnej zostaną poproszeni o udzielenie odpowiedzi na temat efektów wynikających z nabytych umiejętności omawiania prowadzonych i obserwowanych zajęć. Nauczyciele ubiegający się o awans na stopień nauczyciela mianowanego być może będą musieli wykazać się umiejętnością rozwiązania wskazanego przez komisję problemu związanego z wykonywaną pracą (np. dotyczącego umiejętności dokonywania ewaluacji własnej pracy w związku z prowadzeniem zajęć otwartych dla nauczycieli), a nauczyciele ubiegający się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego w trakcie komisji kwalifikacyjnej może zostać poproszony o wykazanie, w jaki sposób umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym poprzez prowadzenie zajęć otwartych (w szczególności dla nauczycieli stażystów i kontraktowych) wpłynęła na jakość pracy przedszkola. Rola dyrektora W nie wszystkich zajęciach otwartych dyrektor przedszkola musi uczestniczyć, lecz jeśli stanowią element procesu awansu zawodowego lub element sprawowanego nadzoru pedagogicznego obecność dyrektora jest niezbędna. Uczestnicząc w zajęciach jako obserwator, dyrektor jednocześnie kontroluje przebieg stażu nauczycieli, jak i dokonuje spostrzeżeń związanych z realizacją planu rozwoju zawodowego, niezbędnych do dokonania oceny dorobku zawodowego nauczycieli, którzy kończą staże, lub oceny pracy. Organizację zajęć otwartych warto zaplanować znacznie wcześniej, zapisując je w rocznym planie pracy wychowawczo-dydaktycznej przedszkola oraz w planie nadzoru pedagogicznego. Planowanie, a następnie obserwacja zajęć otwartych to dla dyrektora element sprawowanego nadzoru pedagogicznego, to okazja do gromadzenia wiedzy na temat jakości prowadzonych przez nauczycieli zajęć. Obszary obserwacji zajęć otwartych i zasady przekazywania informacji zwrotnych nauczycielom prowadzącym te zajęcia warto wcześniej ustalić wspólnie z innymi nauczycielami odbywającymi staż na wyższy stopień awansu, zwłaszcza młodymi. Nauczyciele powinni wiedzieć, na co mają zwrócić uwagę podczas obserwacji zajęć (np. co się udało, a czego nie udało się zaobserwować), powinni nauczyć się przekazywania uwag z dokonanych obserwacji. Zajęcia otwarte organizowane przez opiekunów stażu dla nauczycieli odbywających staż to doskonały element wzbogacania warsztatu pracy dla obu stron. Warto, by przed takimi zajęciami opiekun określił, co powinno być przedmiotem obserwacji nauczyciela stażysty. Natomiast obserwatorzy zajęć prowadzonych przez stażystów (np. dyrektor, opiekun stażu, inni bardziej doświadczeni nauczyciele) powinni służyć praktycznymi rozwiązaniami, które mogą z powodzeniem stosować w pracy z dziećmi. Planując zajęcia otwarte, warto pamiętać, że powinny one służyć doskonaleniu umiejętności zawodowych i wymianie doświadczeń oraz mobilizować do skrupulatnego przygotowywania się do zajęć. Zajęcie otwarte służą osiąganiu założonych celów. Istotne, by osoby obserwujące zachowały bezstronność, która pozwoli obiektywnie spojrzeć na skuteczność stosowanych przez nauczyciela metod pracy z dziećmi. Prowadzone obserwacje zajęć otwartych wpływają na rozwój wszystkich nauczycieli – i tych prowadzących zajęcia, którzy prezentują doświadczenia zawodowe, i tych obserwujących, którzy doskonalą warsztat pracy. Prowadzenie zajęć otwartych rozwija nauczycieli, dlatego należy zajęcia te zaplanować, następnie zorganizować i na ich podstawie wyciągać wnioski pozwalające wdrożyć skuteczne działania edukacyjne, podnoszące jakość pracy przedszkola – wówczas mają sens i znaczenie.