Czytanie a mózg Opracowała: Marta Skrzypczak-Wojtanek, terapeuta pedagogiczny, polonistka, terapeuta ręki, przewodnicząca oddziału Polskiego Towarzystwa Dysleksji w Wałczu; pracuje w szkole podstawowej i przedszkolu, prowadzi prywatny gabinet terapii pedagogicznej „Trzy linie” Mózg to jedna z najbardziej złożonych struktur w ciele człowieka. Jako część ośrodkowego układu nerwowego reguluje i kontroluje procesy zachodzące w organizmie. Mimo ogromnego postępu w badaniach, jaki dokonał się w ostatnim czasie, pewne jego obszary i możliwości nadal pozostają nie do końca zbadane. Wraz z ewolucją rozwijał się także ludzki mózg. Jego najstarszą częścią jest tzw.mózg gadzi, kontrolujący podstawowe funkcje życiowe (oddychanie, krążenie, temperaturę ciała itp.) oraz odpowiadający za zachowania instynktowne (walka/ucieczka). Ta część nie podlega naszej świadomej kontroli, działa niejako automatycznie. Kolejna, „nowsza” warstwa to mózg ssaczy, czyli układ limbiczny. To dzięki niemu mamy pamięć, możemy się uczyć, a także panować nad emocjami. Najważniejszą częścią, która wyróżnia człowieka na tle innych ssaków, jest kora nowa. Odpowiada za myślenie abstrakcyjne, przewidywanie skutków działań, mowę, a także czytanie i pisanie. Dwa ostatnie elementy to umiejętności, które nasz mózg opanował stosunkowo niedawno, bo ok. 5 tys. lat temu, co przy całym rozwoju ludzkości (ok. 7 mln lat) jest jedynie niewielkim jego ułamkiem. W książce Jak uczy się mózg Manfred Spitzer używa bardzo ciekawej metafory. Uważa on, że czytanie jest dla mózgu tym, czym dla traktora wyścigi Formuły 1 na dwie godziny przed startem: pojedzie, ale na zwycięstwo nie ma raczej szans, a wysiłek jest dla niego ogromny1. Mózg musi wykonać ogromną pracę, aby nauczyć się czytać. Biorąc pod uwagę fakt, że struktury mózgu zaangażowane w proces czytania pierwotnie pełniły inne funkcje, mamy pełny obraz tego, jak bardzo skomplikowany jest to proces. Mechanizm czytania Ponieważ w mózgu nie ma jednej struktury odpowiedzialnej za czytanie, w prawidłowy przebieg tego procesu zaangażowane są różne części. Wszystkie znajdują się w korze mózgowej odpowiedzialnej za procesy poznawcze (pamięć, język, koncentracja, rozumowanie itp.). Aby obraz złożony z liter został prawidłowo odczytany i zrozumiany, musi za pomocą nerwu wzrokowego dostać się na drugi koniec mózgu – do płata potylicznego, tam bowiem znajduje się obszar odpowiadający za zmysł wzroku, czyli kora wzrokowa. To tu znaki są rozpoznawane jako słowa. Informacja zakodowana w postaci impulsu elektrycznego biegnie stąd do ośrodka Wernickego odpowiedzialnego m.in. za 1 M. Spitzer, Jak uczy się mózg, Warszawa 2019, s. 177.