STAN PRAWNY NA 6 WRZEŚNIA 2019 Przechodzenie uczniów ze szkół ogólnodostępnych do szkół specjalnych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz wielu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1578 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji kształcenia oraz warunków i form realizowania specjalnych działań opiekuńczo- wychowawczych w przedszkolach i szkołach specjalnych, zorganizowanych w podmiotach leczniczych i jednostkach pomocy społecznej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1654), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2017 r. poz. 649 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Podstawową regulacją wskazującą, dla kogo są przeznaczone szkoły specjalne, jest art. 127 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe (dalej: upo.), stosownie do którego kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież: • niepełnosprawne, • niedostosowane społecznie i zagrożone niedostosowaniem społecznym, • wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie specjalne może być prowadzone w różnych jednostkach organizacyjnych systemu oświaty, w tym w szkołach specjalnych. Przechodzenie uczniów ze szkół ogólnodostępnych Artykuł 164 upo., dotyczący przechodzenia ucznia do innej szkoły, nie ma zastosowania do uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, bowiem uczniowie ci są objęci regulacją odrębną. Chodzi tutaj o art. 127 ust. 13 upo., zgodnie z którym starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, na wniosek rodziców, zapewnia mu odpowiednią formę kształcenia, uwzględniając rodzaj niepełnosprawności. Przede wszystkim należy zauważyć, że przyjęcie do szkoły specjalnej ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego nie zależy od woli dyrektora tej szkoły. Nie może zatem dyrektor odmówić przyjęcia ucznia np. w sytuacji, gdy uczeń przechodzi ze szkoły ogólnodostępnej w ciągu roku szkolnego. Posiadanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego jest więc wyłącznym warunkiem, którego spełnienie daje uczniowi możliwość przejścia do szkoły specjalnej. Co istotne, orzeczenie może zostać wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną w różnym okresie roku szkolnego, ale już od momentu jego wydania, a nie dopiero od początku następnego roku szkolnego, uczeń posiadający takie orzeczenie ma prawo przyjęcia do szkoły specjalnej. Oczywiście kształcenie ucznia z orzeczeniem może się odbywać również w szkole ogólnodostępnej, z oddziałami specjalnymi itd., ale jeżeli rodzice zadecydują o konieczności przeniesienia ucznia do szkoły specjalnej, wówczas rolą starosty jest zrealizowanie tego orzeczenia – czyli wyznaczenie szkoły, która przyjmie ucznia. Ważne! Starosta zawsze działa na wniosek rodziców, a nigdy z urzędu, bowiem to rodzice mają w tym wypadku prawo doboru szkoły, która w ich ocenie najlepiej będzie realizować prawo ucznia do nauki. Zwrócić tu należy uwagę także na art. 127 ust. 15 upo., według którego w przypadku, gdy powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie prowadzi szkoły specjalnej odpowiedniej ze względu na rodzaj niepełnosprawności, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę, który dysponuje wolnymi miejscami. Z ww. przepisu wynika, że zadanie w postaci obowiązku zorganizowania kształcenia w szkole specjalnej ma tak wysoki priorytet w prawie oświatowym, że obowiązujące regulacje nakazują współpracę między jednostkami samorządu terytorialnego w celu jego zrealizowania. Z przywołanej regulacji wynika jeszcze jedna istotna zasada – starosta najbliższego powiatu prowadzącego szkołę specjalną, który dysponuje wolnymi miejscami, nie może odmówić przyjęcia dziecka do szkoły. Rodzice, których dziecko uzyskało orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, mają prawo wystąpienia w każdym czasie do starosty z wnioskiem o przyjęcie dziecka do szkoły specjalnej. Starosta ma natomiast obowiązek zorganizowania takiego kształcenia nawet wówczas, gdy dana jednostka samorządu nie prowadzi takiej szkoły. Przechodzenie ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze szkoły ogólnodostępnej do szkoły specjalnej nie zależy zatem od decyzji dyrektora, ponieważ wiążący jest tutaj wniosek rodziców. Procedura przyjęcia do szkoły specjalnej: • wydanie przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, • rodzice dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego decydują się na przeniesienie do szkoły specjalnej i składają wniosek do właściwego starosty, • zadaniem starosty jest udostępnienie miejsca w szkole, która zrealizuje postanowienia orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego: o w pierwszej kolejności starosta stara się przygotować miejsce w szkole prowadzonej przez jednostkę samorządu, której mieszkańcami są rodzice i dziecko posiadające orzeczenie, o jeżeli powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie prowadzi szkoły specjalnej odpowiedniej ze względu na rodzaj niepełnosprawności dziecka, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę, która dysponuje wolnymi miejscami; starosta najbliższego powiatu nie może odmówić przyjęcia dziecka do szkoły.