Opublikowano: 29 października 2015

Przedszkole niepubliczne a rozwód rodziców

Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 583 ze zm.).

Rozwód rodziców może powodować istotne zmiany w wykonywaniu władzy rodzicielskiej wobec dziecka. Zgodnie z zasadą wynikającą z art. 93 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Jeżeli nie została ona w jakikolwiek sposób ograniczona, to każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Pamiętać jednak należy o istotnej zasadzie wynikającej z art. 97 § 2 ww. aktu prawnego, stosownie do którego o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, a w razie braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Oczywiście ważne jest tutaj ustalenie, co należy do spraw „istotnych”, przy czym istniejące orzecznictwo wskazuje, że przez sprawy te należy rozumieć m.in. wybór przedszkola. Wybór ten powinien zatem zostać dokonany przez rodziców wspólnie.

Oczywiście kontakty z przedszkolem nie ograniczają się tylko do jego wyboru, wykonywanie władzy rodzicielskiej ma bowiem daleko szerszy zakres. Dlatego też istotne jest omówienie zasad, do jakich powinni stosować się pracownicy placówki w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że wykonywanie władzy rodzicielskiej będzie zakłócone, jak np. w przypadku rozwodu rodziców.

Rozwód a wykonywanie władzy rodzicielskiej

Na wstępie należy zauważyć, że sam rozwód nie oznacza jeszcze, że władza rodzicielska ojca lub matki została w jakikolwiek sposób ograniczona. Zgodnie bowiem z art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia”.

W wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów m.in. art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zawartych w Uchwale z dnia 18 marca 1968 r. (III CZP 70/66), Sąd Najwyższy stwierdził, że pozostawienie pełni władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzionym małżonkom możliwe jest wówczas, gdy „stosunek wzajemny małżonków oraz inne okoliczności, a przede wszystkim ich dotychczasowy stosunek do dzieci oraz wzajemne kontakty w tym zakresie, zapewniają szanse zgodnego wykonywania przez oboje rodziców władzy rodzicielskiej wspólnie, w sposób odpowiadający dobru dziecka i interesowi społecznemu (art. 95 § 3 ww. Kodeksu)”. Powierzenie władzy rodzicielskiej obojgu małżonkom jest możliwe wówczas, gdy spełnione są trzy przesłanki:

1. małżonkowie złożą zgodny wniosek,
2. małżonkowie przedstawiają sądowi porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem,
3. zasadne jest oczekiwanie, że małżonkowie będą współdziałać w sprawach dziecka.

Pozostawienie pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom pomimo orzeczonego rozwodu nie jest zatem niemożliwe.

Trudno oczywiście wymagać od przedszkola i jego osoby prowadzącej czy też pracowników, aby ustalali zakres władzy rodzicielskiej przysługującej obojgu rodzicom, jeżeli nie istnieją sygnały wskazujące na to, że jedno z nich ma tę władzę ograniczoną. Oczywiście ograniczenie władzy rodzicielskiej może mieć wpływ na zakres kontaktów z dzieckiem, mogący rzutować na obowiązki rodzica, w tym związane z opieką przedszkolną. Przywołana regulacja wskazuje jednak, że sam fakt przeprowadzenia rozwodu nie przesądza jeszcze o tym, że jedno z rodziców nie ma prawa do takich kontaktów z dzieckiem jak przed rozwodem. Z tego też powodu osoba prowadząca przedszkole niepubliczne nie ma obowiązku dociekania z własnej inicjatywy, czy sąd w orzeczeniu dotyczącym rozwodu ograniczył władzę rodzicielską matce lub ojcu.