STAN PRAWNY NA 30 SIERPNIA 2019 Nauczyciel opiekujący się oddziałem przedszkolnym Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz wielu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1587), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.). Nowelizacja Karty nauczyciela z 13 czerwca 2019 r. wprowadziła do niej nową regulację art. 34a, która obowiązywać zacznie od 1 września 2019 r. Zgodnie z jej treścią nauczycielowi, któremu powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy, przysługuje z tego tytułu dodatek funkcyjny, a minimalna kwota tego dodatku wynosi 300 zł. Wprowadzenie tego zapisu wywołało sprzeciwy organizacji związkowych, przede wszystkich Związku Nauczycielstwa Polskiego. ZNP na swojej stronie internetowej (znp.edu.pl), jeszcze w czerwcu, alarmował, że taki zapis pozbawia nauczycieli przedszkoli dodatku za wychowawstwo. Przypominał również, że już podczas prac sejmowych komisji wnosił o objęcie tym dodatkiem także nauczycieli przedszkoli. W tej samej informacji czytamy, że wiceminister edukacji Marzena Machałek „(…) nie pozostawiła najmniejszych wątpliwości co do intencji strony rządowej. Regulacje ustawowe pozbawiające nauczycieli przedszkoli dodatku za wychowawstwo nie ulegną zmianie. Prawdopodobnie dokonane zostaną zmiany na poziomie rozporządzenia regulującego płace nauczycieli, tak by to samorządy (w zależności od możliwości finansowych) mogły decydować o przyznaniu nauczycielom przedszkoli dodatku za wychowawstwo”. Zmiana Rozporządzenia w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy faktycznie nastąpiła i nowelizacja ta wejdzie w życie 1 września, podobnie jak przepisy KN gwarantujące minimum 300 zł dodatku funkcyjnego dla wychowawców klas. Zmiana Rozporządzenia płacowego rozszerza natomiast katalog funkcji, za których sprawowanie przysługuje nauczycielowi dodatek. Do końca roku szkolnego 2018/2019 Rozporządzenie płacowe stanowi w § 5 pkt 2, że do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono sprawowanie funkcji: a) wychowawcy klasy, b) doradcy metodycznego lub nauczyciela konsultanta, c) opiekuna stażu. Od 1 września katalog ten zostaje rozszerzony o dodatkową funkcję: d) nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym. Pojawienie się tego dodatkowego zapisu powoduje istotny dla wychowawców oddziałów przedszkolnych problem. Karta nauczyciela od 1 września przyznaje minimum 300 zł dodatku funkcyjnego wychowawcom klas i taka funkcja występuje niewątpliwie w Rozporządzeniu płacowym. Problem polega na tym, że dodanie funkcji wychowawcy opiekującego się oddziałem przedszkolnym do Rozporządzenia powoduje, że z dniem 1 września pojawia się zupełnie nowa funkcja, dotychczas niewystępująca w obowiązujących przepisach. Najważniejsze jednak jest to, że dosłowne odczytanie przepisów sugeruje, iż wychowawca klasy nie oznacza tego samego, co wychowawca grupy przedszkolnej. Zakładając, że przepisy są precyzyjne, mamy więc rozdzielenie na dwie różne funkcje, a tylko dla jednej z nich została przyznana minimalna wysokość dodatku. Wychowawcy opiekujący się oddziałem przedszkolnym mają zatem możliwość otrzymania dodatku funkcyjnego, ale niekoniecznie w wysokości 300 zł, gwarantowanej wychowawcom klas. Wątpliwości może tutaj wzbudzać faktyczna intencja MEN-u, a aby ją ustalić, można przytoczyć uzasadnienie do nowelizacji Rozporządzenia płacowego. Czytamy w nim, że „(…) w świetle obowiązujących przepisów do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy. Jak wynika z orzecznictwa sądów pracy w sprawach dotyczących uprawnień do dodatku funkcyjnego, upowszechniła się interpretacja, że dodatek ten przysługuje także nauczycielowi przedszkola opiekującemu się oddziałem przedszkolnym. Jak wynika z dostępnych analiz, większość jednostek samorządu terytorialnego, kierując się orzecznictwem sądowym, wypłacała dodatki nauczycielom, którym powierzono opiekę nad oddziałem przedszkolnym. W celu zachowania ukształtowanej praktyki oraz w związku z postulatami zgłaszanymi podczas prac nad projektem Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, uszczegółowiono przepisy Rozporządzenia dotyczące dodatku funkcyjnego i jednoznacznie określono, że dodatek funkcyjny przysługuje również nauczycielom, którym powierzono opiekę nad oddziałem przedszkolnym. Organy prowadzące przedszkola, będące jednostkami samorządu terytorialnego, określą wysokość dodatku z tego tytułu w trybie określonym w art. 30 ust. 6 Ustawy Karta nauczyciela, tj. w drodze regulaminu wynagradzania”. Uzasadnienie nie odnosi się zatem do minimalnej wysokości dodatku funkcyjnego, tylko kładzie nacisk na to, że wprowadzona zmiana gwarantuje przyznanie dodatku funkcyjnego nauczycielom opiekującym się oddziałem przedszkolnym. Nie oznacza to jednak, że będzie to dodatek w wysokości 300 zł. Do czasu nowelizacji Rozporządzenie płacowe wymieniało jedynie funkcję wychowawcy klasy i przez lata jego funkcjonowania ugruntowało się, że wychowawca klasy to również wychowawca w przedszkolnym oddziale. Jeżeli jednak teraz pojawia się dodatkowa funkcja nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym, to całe dotychczasowe orzecznictwo w tej sprawie przestaje mieć jakiekolwiek znaczenie i staje się nieaktualne. Wywnioskować z tego można, że od września dodatek funkcyjny przysługuje zarówno nauczycielom opiekującym się oddziałem przedszkolnym, jak i wychowawcom klas w szkołach, ale wyłącznie w szkołach wychowawcy mają zagwarantowaną minimalną wysokość tego dodatku na 300 zł. Warto tu zauważyć, że takie właśnie zdanie wyraził minister Dariusz Piontkowski. Portal samorządowy na swojej stronie internetowej (portalsamorzadowy.pl) przytacza wywiad z ministrem, w którym na pytanie, czy w publikowanym Rozporządzeniu pojawiła się kwota 300 zł, czego domagały się związki zawodowe, w tym m.in. KSOiW NSZZ „Solidarność”, minister odpowiedział: „(…) nie mogliśmy tego zrobić, ponieważ dodatek za wychowawstwo w klasie w wysokości minimum 300 zł został ustanowiony na poziomie ustawowym i nie ma tam delegacji, która pozwoliłaby podobne rozwiązanie zastosować do innych dodatków w Rozporządzeniu – tłumaczył minister Piontkowski. – Idąc więc za głosem związków zawodowych, przynajmniej rozwiązaliśmy kwestię tego, czy dodatek za wychowawstwo oddziału przedszkolnego się należy, czy nie. Minister podkreślił, że wprowadzając taką zmianę do Rozporządzenia, ministerstwo jednoznacznie wskazało, iż taki dodatek nauczycielom w przedszkolach się należy. Ma to istotne znaczenie, ponieważ z danych, jakimi dysponuje ministerstwo, wynika, że ok. 30 proc. samorządów w ogóle nie wypłacała tego dodatku. Wskazał przy tym, że ta kwestia będzie musiała być rozwiązana przy okazji zmian w systemie wynagrodzeń”. Przytoczony wywiad wyjaśnia zatem intencje MEN-u podczas wprowadzania zmian w Rozporządzeniu płacowym – zagwarantowanie dodatku funkcyjnego dla wychowawców w przedszkolach, ale w wysokości ustalonej przez samorząd dowolnie, a nie w gwarantowanej ustawą minimalnej wysokości. Taka interpretacja, odpowiadająca zdaniu wyrażonemu przez ministra, będzie zapewne obowiązywała w większości samorządów. Nie można zatem liczyć na to, że nauczyciel opiekujący się oddziałem przedszkolnym otrzyma 300 zł dodatku funkcyjnego, lecz w tych samorządach, które nie wypłacały dodatku funkcyjnego dla nauczycieli w przedszkolach, dodatek ten zacznie być wypłacany. Od kiedy? Sytuacja ta rodzi jednak kolejne komplikacje. Jeżeli obowiązujący w gminie regulamin wynagradzania nauczycieli przewiduje dodatek dla wychowawcy klasy i określa jego wysokość, to od 1 września pierwszeństwo ma tu regulacja ustawowa i wychowawca klasy otrzymać powinien 300 zł miesięcznie z tytułu sprawowania tej funkcji. Regulaminy jednak nie określają wysokości dodatku dla nauczycieli opiekujących się oddziałami przedszkolnymi, a zatem od 1 września nie ma możliwości ustalenia, jaki właściwie dodatek powinno się wypłacić. Konieczna staje się więc nowelizacja regulaminu wynagradzania w każdej gminie. Możliwe drogi postępowania przez gminy są dwie: wypłacać w przedszkolach dodatek według starych zasad i przyjąć nowelizację regulaminu w taki sposób, aby nie zachodziła konieczność wyrównań, albo wstrzymać wypłaty dodatku funkcyjnego z nowym rokiem szkolnym i dopiero po zmianie regulaminu wynagradzania wypłacić dodatek funkcyjny wraz z wyrównaniem. Inne zmiany Nowelizacja Rozporządzenia płacowego przyniosła również podwyżki wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli. W uzasadnieniu do nowelizacji czytamy, że nauczyciele są grupą zawodową, która wykonuje pracę o szczególnej roli, dlatego też podejmowane są różnorodne działania mające na celu w szczególności podniesienie prestiżu zawodu nauczyciela. Jednym z takich działań jest podniesienie wysokości wynagrodzeń nauczycieli. Po długotrwałym okresie zamrożenia płac nauczycielskich na poziomie ustalonym we wrześniu 2012 r., począwszy od 2018 r., rozpoczęto sukcesywne wdrażanie planu podwyższenia wynagrodzeń nauczycieli. To jeden z priorytetów w zakresie aktualnej polityki oświatowej państwa. Od kwietnia 2018 r. średnie wynagrodzenia nauczycieli wzrosły o 5,35 proc. (w tym wynagrodzenie zasadnicze oraz dodatki do wynagrodzenia). Od stycznia 2019 r. wynagrodzenia nauczycieli wzrosły o 5 proc. Kolejne 5 proc. podwyżki wynagrodzeń planowane było od stycznia 2020 r. W związku z oczekiwaniami środowisk nauczycielskich w zakresie wysokości wynagrodzeń podjęto decyzję o przyspieszeniu tej podwyżki oraz zwiększeniu jej wysokości o 9,6 proc. w stosunku do wynagrodzeń obowiązujących w styczniu br. Tym samym, w stosunku do marca 2018 r., pensje nauczycieli wzrosną o 21,2 proc. Przepis art. 14 Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw przewiduje, iż w okresie od 1 września 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. średnie wynagrodzenie nauczycieli, ustalone w sposób określony w art. 30 ust. 3 KN, zwiększy się o 9,6 proc. Podwyższenie wynagrodzeń nauczycieli w związku z tą zmianą nastąpi nie później niż do 30 września 2019 r., z wyrównaniem od 1 września 2019 r. W związku z powyższym wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli legitymujących się tytułem zawodowym magistra z przygotowaniem pedagogicznym (którzy stanowią ok. 96 proc. wszystkich nauczycieli) wyniesie odpowiednio dla: • nauczyciela stażysty – 2782 zł, • nauczyciela kontraktowego – 2862 zł, • nauczyciela mianowanego – 3250 zł, • nauczyciela dyplomowanego – 3817 zł.