STAN PRAWNY NA 23 SIERPNIA 2019 Doradztwo zawodowe w poradniach a nowe Rozporządzenie Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1601 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 lipca 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1322), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1481), • Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 852). Rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno- -pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (dalej: Rozporządzenie zmieniające) wejdzie w życie 1 września 2019 r. Nowelizacja ta wprowadza tylko jedną zmianę do Rozporządzenia w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (dalej: Rozporządzenie), a dokładnie do § 3 pkt 2, zgodnie z którym nauczyciele zatrudnieni w przedszkolach i szkołach, realizują zajęcia i działania w zakresie doradztwa zawodowego. Zmiana Rozporządzenia dotyczy wycofania z niego odniesienia do placówek oświatowo- -wychowawczych, realizujących dotychczas doradztwo zawodowe: • placówek kształcenia ustawicznego, • placówek kształcenia praktycznego, • ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego. Przepis wymienia zatem przedszkola i szkoły jako jednostki, w których prowadzone jest doradztwo zawodowe – nie wymienia natomiast poradni psychologiczno-pedagogicznych, czego skutkiem było powstanie opinii, iż w poradniach zajęć związanych z wyborem zawodu już nie będzie się prowadziło od nowego roku szkolnego. Nie jest to prawdą, gdyż zmieniana regulacja również w obecnej treści nie wymienia poradni. Zgodnie z regulacją § 3 Rozporządzenia nauczyciele, o których mowa w § 1 pkt 2 tegoż, z wyjątkiem nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych, w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, realizują: • zajęcia w ramach zadań związanych z: o prowadzeniem badań i działań diagnostycznych dzieci i młodzieży, w tym badań przesiewowych, diagnozowaniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży w celu określenia ich mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu, w tym barier i ograniczeń utrudniających im funkcjonowanie i uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 Prawa oświatowego oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 Ustawy o systemie oświaty, o udzielaniem uczniom, wychowankom, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 Prawa oświatowego oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 Ustawy o systemie oświaty, o dokonywaniem wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 127 ust. 19 pkt 2 Prawa oświatowego oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 Ustawy o systemie oświaty – w przypadku nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach, szkołach, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, specjalnych ośrodkach wychowawczych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i ośrodkach rewalidacyjno- -wychowawczych, o prowadzeniem działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, w tym działań mających na celu przeciwdziałanie pojawianiu się zachowań ryzykownych związanych z używaniem przez uczniów i wychowanków środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 22 ust. 3 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii; • zajęcia i działania z zakresu doradztwa zawodowego, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 4 Prawa oświatowego – w przypadku nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach, szkołach, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego i ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego, • zajęcia w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 127 ust. 19 pkt 1 Prawa oświatowego – w przypadku nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach, szkołach podstawowych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych i ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, • zajęcia z wychowankami, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 123 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Prawa oświatowego oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 71 ust. 1 pkt 1 Ustawy o systemie oświaty – w przypadku nauczycieli zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, specjalnych ośrodkach wychowawczych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, • zajęcia oraz specjalne działania opiekuńczo-wychowawcze, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 128 ust. 3 Prawa oświatowego oraz w przepisach wydanych na podstawie art. 71c ust. 2 Ustawy systemie oświaty – w przypadku nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach i szkołach specjalnych, zorganizowanych w podmiotach leczniczych i w jednostkach pomocy społecznej. Obecnie przepis ten również nie określa zajęć w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (czyli pensum) dla nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych. Skomplikowane przepisy Zmieniany od września 2019 r. § 3 pkt 2 Rozporządzenia jest jednak obecnie nieco bardziej rozbudowany, ponieważ wymienia zajęcia i działania z zakresu doradztwa zawodowego, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 4 Prawa oświatowego – w przypadku nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach, szkołach, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego i ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego. Przepis ten wymienia zatem obecnie nie tylko szkoły i przedszkola, ale również placówki – nie wymienia jednak poradni. W tym zakresie zmiana Rozporządzenia nie wpływa zatem na działanie poradni, bo i obecnie to Rozporządzenie nie stanowi podstawy prawnej działania poradni w zakresie organizowania doradztwa. Warto tu natomiast dodać, że po zmianach regulacja § 3 pkt 2 Rozporządzenia będzie się odnosić do art. 26a Prawa oświatowego, który również wejdzie w życie 1 września 2019 r. Zgodnie z tą regulacją doradztwo zawodowe jest realizowane na: • zajęciach edukacyjnych wychowania przedszkolnego, • obowiązkowych zajęciach edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego lub kształcenia w zawodzie, • zajęciach z zakresu doradztwa zawodowego, • zajęciach związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, • zajęciach z wychowawcą. Odrębna podstawa prawna dla poradni Dlaczego zatem obecnie, jak i po 1 września przywołane regulacje nie wymieniają poradni wśród podmiotów prowadzących doradztwo zawodowe? Powodem jest to, że poradnie mają własną podstawę prawną do udzielania wsparcia w zakresie wyboru zawodu, całkowicie odrębną od przepisów dotyczących działalności szkół czy przedszkoli. Podstawą tą jest Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych. W pierwszej kolejności należy tu zwrócić uwagę na treść § 15 ust. 1 ww. Rozporządzenia, zgodnie z którym poradnia realizuje zadania przy pomocy specjalistów: psychologów, pedagogów, logopedów i doradców zawodowych. Norma ta wyraźnie zatem wskazuje, że doradcy zawodowi są zatrudnieni w poradniach. Już w § 1 czytamy, że publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym publiczne poradnie specjalistyczne udzielają dzieciom, od momentu urodzenia, i młodzieży pomocy psychologiczno- -pedagogicznej oraz m.in. pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu. Zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 2 pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana bezpośrednio dzieciom i młodzieży oraz rodzicom polega m.in. na udzielaniu wsparcia dzieciom i młodzieży wymagającym pomocy psychologiczno-pedagogicznej lub pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniu kształcenia i kariery zawodowej. Ten charakter wykonywanego zadania niewątpliwie świadczy o tym, że poradnia realizuje doradztwo zawodowe – na podstawie odrębnej podstawy prawnej zawartej w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych. Zgodnie z § 2 pkt 3 tego aktu prawnego do zadań poradni należy realizowanie działań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych. Zadanie to polega w szczególności na udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w planowaniu i realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego. Podsumowanie Biorąc pod uwagę powyższe regulacje, należy uznać, że zadania poradni w zakresie doradztwa zawodowego nie ulegają zmianie w związku z wejściem w życie Rozporządzenia zmieniającego. Warto jednak, aby pracownicy poradni zapoznali się z informacjami, w jakiej formie doradztwo jest prowadzone przez przedszkola i szkoły, gdyż w tym zakresie poradnie pełnią względem nich funkcje wspierająco-pomocnicze.