STAN PRAWNY NA 9 SIERPNIA 2019 Kierunki polityki oświatowej państwa na rok szkolny 2019/2020 Opracował: Wojciech Wasielewski, pracownik kuratorium oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1457 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia (Dz.U z 2018 r. poz. 467), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1646). Minister edukacji narodowej, na podstawie art. 60 ust. 3 pkt 1 Ustawy Prawo oświatowe, ustalił podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020. Z kierunków tych wynikają zadania dla organów nadzoru pedagogicznego, placówek doskonalenia nauczycieli oraz szkół i placówek publicznych. Dyrektorzy przedszkoli publicznych powinni wykorzystywać je do planowania własnego nadzoru i organizacji pracy przedszkola. W tym zakresie kontynuowane są dotychczasowe rozstrzygnięcia, które precyzowały, że nadzór pedagogiczny planuje się również zgodnie z potrzebami przedszkola. W roku szkolnym 2019/2020 dyrektor nadal planuje nadzór pedagogiczny, w tym ewaluacje wewnętrzne, uwzględniając wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego w poprzednim roku szkolnym. W nadchodzącym roku szkolnym podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa będą: 1. Profilaktyka uzależnień w szkołach i placówkach oświatowych. 2. Wychowanie do wartości przez kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych. 3. Wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych. 4. Rozwijanie kompetencji matematycznych uczniów. 5. Rozwijanie kreatywności, przedsiębiorczości i kompetencji cyfrowych uczniów, w tym bezpieczne i celowe wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego. 6. Tworzenie oferty programowej w kształceniu zawodowym. Wdrażanie nowych podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego. Profilaktyka uzależnień w szkołach i placówkach oświatowych Przedszkole nie ma obowiązku opracowywania programu wychowawczo-profilaktycznego, o którym mowa w art. 26 ust. 1. Ustawy Prawo oświatowe, natomiast podstawa programowa wychowania przedszkolnego wskazuje cel wychowania przedszkolnego, zadania profilaktyczno-wychowawcze przedszkola, oddziału przedszkolnego zorganizowanego w szkole podstawowej i innej formie wychowania przedszkolnego. Warto więc zwrócić uwagę na zapis podstawy programowej wskazujący na potrzebę systematycznego uzupełniania, za zgodą rodziców, realizowanych treści wychowawczych o nowe zagadnienia, wynikające z pojawienia się w otoczeniu dziecka zmian i zjawisk istotnych dla jego bezpieczeństwa i harmonijnego rozwoju. W tym kontekście należałoby więc rozważyć, wspólnie z rodzicami, potrzebę umieszczenia w programie przedszkolnym elementów profilaktyki uzależnień. Przy czym wychowanie przedszkolne powinno raczej skupiać się na kształtowaniu postaw zabezpieczających dzieci przed ewentualnymi zagrożeniami. Ponadto zadaniem przedszkola jest m.in. przygotowywanie dzieci do rozumienia emocji, uczuć własnych i innych ludzi oraz dbanie o zdrowie psychiczne, co realizowane jest z wykorzystaniem naturalnych sytuacji pojawiających się w przedszkolu oraz sytuacji zadaniowych, uwzględniających treści adekwatne do intelektualnych możliwości i oczekiwań rozwojowych dzieci. Wychowanie do wartości przez kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych Kształtowanie postaw patriotycznych służy identyfikacji narodowej i kulturowej. Jest jednym z najważniejszych zadań i obowiązków szkoły. Zgodnie ze wstępem do Ustawy Prawo oświatowe: „Kształcenie i wychowanie służą rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości Ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”. Z kolei art. 5 cytowanej Ustawy wskazuje, że „(…) nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską, z poszanowaniem godności osobistej ucznia”, a podstawa programowa wskazuje, że kształcenie i wychowanie powinny sprzyjać rozwijaniu postaw obywatelskich, patriotycznych i społecznych uczniów. Zadaniem przedszkola jest więc wzmacnianie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i regionalnej oraz przywiązania do historii i tradycji narodowych. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego precyzuje, że dziecko w procesie wychowania powinno nazywać i rozpoznawać wartości związane z umiejętnościami i zachowaniami społecznymi, np. szacunek do dzieci i dorosłych, szacunek do ojczyzny, życzliwość okazywana dzieciom i dorosłym (obowiązkowość, przyjaźń, radość). Wdrażanie nowej podstawy programowej Podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego to, zgodnie z art. 4 pkt 24 Ustawy Prawo oświatowe, obowiązkowe zestawy celów kształcenia i treści nauczania, w tym umiejętności, opisane w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego. Funkcję takich celów spełniają również zadania wychowawczo-profilaktyczne szkoły, uwzględniane odpowiednio w programach wychowania przedszkolnego, programach nauczania i podczas realizacji zajęć z wychowawcą, oraz zadania umożliwiające ustalenie kryteriów ocen szkolnych i wymagań egzaminacyjnych, a także warunki i sposób realizacji tych podstaw programowych. Wdrażając nową podstawę programową, należy zwrócić uwagę na odmienne regulacje w zakresie przygotowania dzieci do osiągania dojrzałości szkolnej, szczególnie w zakresie poznawania liter i liczenia. Zmiana dotyczy konieczności uwzględnienia potrzeb i możliwości dzieci, np.: 1. Nauczyciele wykorzystują każdą naturalnie pojawiającą się sytuację edukacyjną prowadzącą do osiągnięcia dojrzałości szkolnej. Sytuacje edukacyjne wywołane np. oczekiwanym poznaniem liter – skutkują zabawami w ich rozpoznawaniu. Jeżeli dzieci w sposób naturalny są zainteresowane zabawami wspomagającymi ćwiczenie czynności złożonych – liczenie, czytanie, a nawet pisanie – nauczyciel przygotowuje je do ich wykonywania zgodnie z fizjologią i naturą pojawiania się tychże procesów. 2. Przedszkole jest miejscem, w którym poprzez zabawę dziecko poznaje alfabet liter drukowanych. Zabawa rozwija w dziecku umiejętności poznawcze w tym zakresie i jest najlepszym rozwiązaniem metodycznym, które sprzyja ich rozwojowi. Zabawy przygotowujące do nauki pisania liter prowadzić powinny jedynie do optymalizacji napięcia mięśniowego, ćwiczeń planowania ruchu przy kreśleniu znaków o charakterze literopodobnym, ćwiczeń czytania liniatury, wodzenia po śladzie i zapisu wybranego znaku graficznego. W trakcie wychowania przedszkolnego dziecko nie uczy się czynności złożonych z udziałem całej grupy, lecz przygotowuje się do nauki czytania i pisania oraz uczestniczy w procesie alfabetyzacji. W nowej podstawie programowej wychowania przedszkolnego nie ma już szczegółowego podziału na kilkanaście obszarów, a zamiast celów wychowania przedszkolnego mamy wyszczególnione zadania przedszkola i innych form wychowania przedszkolnego. Nowe obszary, które upraszczają korzystanie z dokumentu, to: rozwój fizyczny, społeczny, emocjonalny, poznawczy. Podstawa programowa dla edukacji przedszkolnej zawiera opisy realizacji zadań w postaci celów osiągniętych przez dzieci na zakończenie wychowania przedszkolnego. Rozwijanie kompetencji matematycznych uczniów Kluczowe kompetencje matematyczne obejmują umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji. Istotne są tu zarówno proces i czynność, jak i wiedza, przy czym podstawę stanowi należyte opanowanie umiejętności liczenia. Kompetencje matematyczne obejmują, w różnym stopniu, zdolność i chęć wykorzystywania matematycznych sposobów myślenia (myślenie logiczne i przestrzenne) oraz prezentacji (wzory, modele, konstrukty, wykresy, tabele). Zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego dziecko podejmuje następujące aktywności matematyczne: • klasyfikuje przedmioty według: wielkości, kształtu, koloru, przeznaczenia; układa przedmioty w: grupy, szeregi, rytmy; odtwarza układy przedmiotów i tworzy własne, nadając im znaczenie; rozróżnia podstawowe figury geometryczne: koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt, • eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru długości przedmiotów, wykorzystując przy tym np. dłoń, stopę, but, • określa kierunki i ustala położenie przedmiotów w stosunku do własnej osoby, a także w stosunku do innych przedmiotów, rozróżnia stronę lewą i prawą, • przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności, posługuje się liczebnikami głównymi i porządkowymi, rozpoznaje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10, eksperymentuje z tworzeniem kolejnych liczb, wykonuje dodawanie i odejmowanie w sytuacji użytkowej, liczy obiekty, odróżnia liczenie błędne od poprawnego. Rozwijanie kreatywności, przedsiębiorczości i kompetencji cyfrowych uczniów, w tym bezpieczne i celowe wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego Zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego rozwijanie kreatywności i przedsiębiorczości jest jednym z głównych zadań przedszkola, które powinno: • wspierać wielokierunkową aktywność dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju, • tworzyć warunki umożliwiające dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa, • wspierać aktywności dziecka, podnosząc poziom integracji sensorycznej i umiejętność korzystania z rozwijających się procesów poznawczych. W zakresie kompetencji cyfrowych podstawa programowa wskazuje na potrzebę kształtowania samodzielnej aktywności poznawczej, w tym korzystania z nowoczesnej technologii.