STAN PRAWNY NA 9 SIERPNIA 2019 Uprawnienia pracownika w razie śmierci dziecka Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.), • Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2224 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1632). Artykuł 1801 Kodeksu pracy reguluje prawo do urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia martwego dziecka lub jego zgonu. W myśl § 1 tej regulacji w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodnia życia, pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu. Zgodnie z § 2 w przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Warto przytoczyć tu fragment Komentarza do Kodeksu pracy: „Ponieważ celem urlopu macierzyńskiego jest nie tylko zapewnienie dziecku odpowiedniej opieki w jego pierwszych tygodniach życia, ale także regeneracja fizycznych i psychicznych sił kobiety, ustawodawca przewidział, że także gdy kobieta po porodzie nie będzie opiekowała się dzieckiem z uwagi na to, że urodziło się martwe lub nastąpił jego późniejszy zgon, musi ona mieć zapewniony odpowiedni okres na powrót do pełni sił. Ów minimalny okres został określony na 8 tygodni po porodzie” . Jak wskazano w art. 180 § 1 pkt 1 k.p., pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. Wymiar urlopu ulega zatem skróceniu do 8 tygodni po porodzie, ale wyłącznie wówczas, gdy zgon dziecka nastąpi przed upływem 8 tygodni życia. W przypadku, gdy zgon nastąpi dokładnie w 8. tygodniu życia dziecka, wymiar urlopu ulegnie pewnemu przedłużeniu, bowiem opisywana regulacja zakłada, że zawsze urlop wynosi nie mniej niż 7 dni od dnia zgonu dziecka. Uprawnienie to zachowane jest również w przypadku zgonu dziecka w czasie trwania urlopu macierzyńskiego po upływie 8. tygodnia życia, a przed końcem urlopu macierzyńskiego. W takiej sytuacji pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Prawo do urlopu można zatem podzielić, biorąc pod uwagę czas, w którym nastąpił zgon dziecka: • jeżeli do śmierci dziecka doszło w ciągu pierwszych 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni; urlop ten zaczyna swój bieg od dnia porodu, ale nie może być krótszy niż 7 dni od dnia zgonu; jeżeli zatem śmierć nastąpi w ostatnim dniu 8-tygodniowego terminu, licząc od porodu, to nadal pracownicy przysługuje dodatkowe 7 dni urlopu, • w przypadku, gdy do śmierci dziecka doszło po upływie 8. tygodnia jego życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze 7 dni, licząc od dnia zgonu dziecka; jeżeli zatem zgon nastąpił przykładowo w ostatnim dniu 10. tygodnia życia dziecka, to do tej daty należy doliczyć 7 dni urlopu. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, a zatem w wymiarze: • 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie, • 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie, • 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie, • 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Urlopy okolicznościowe Odrębną regulacją przyznającą uprawnienia w przypadku zgonu dziecka jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. W § 15 pkt 1 tego aktu wskazano, że pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący 2 dni – w razie urodzenia się jego dziecka albo zgonu jego dziecka. Zwolnienie to przysługuje wyłącznie pracownikowi niekorzystającemu z urlopu macierzyńskiego i za czas tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Potrzebne dokumenty Dowodem do wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres udzielonego urlopu macierzyńskiego jest odpis skrócony aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona za zgodność z oryginałem przez płatnika zasiłku. W razie urodzenia martwego dziecka w odpisie skróconym aktu urodzenia zamieszczana jest adnotacja, że dziecko urodziło się martwe. Zatem w celu wypłaty zasiłku macierzyńskiego pracodawca powinien otrzymać taki właśnie dokument. Zasady wydawania przywołanych dokumentów określa Prawo o aktach stanu cywilnego. Zgodnie z art. 52 i nast. tego aktu jeżeli dziecko urodziło się martwe, sporządza się akt urodzenia z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe. Akt urodzenia sporządza się na podstawie karty urodzenia albo karty martwego urodzenia przekazanej przez podmiot wykonujący działalność leczniczą oraz protokołu zgłoszenia urodzenia albo zgłoszenia urodzenia w formie dokumentu elektronicznego. Karta martwego urodzenia zawiera dane wymagane w karcie urodzenia oraz informację, że dziecko urodziło się martwe. Karta zawiera zatem: • nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia oraz numer PESEL matki dziecka, jeżeli został nadany, • miejsce, datę i godzinę urodzenia dziecka, • płeć. Kartę martwego urodzenia przekazuje się kierownikowi urzędu stanu cywilnego w terminie jednego dnia od dnia jej sporządzenia. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie płci dziecka, karty martwego urodzenia nie przekazuje się. Karta urodzenia i karta martwego urodzenia są przekazywane kierownikowi urzędu stanu cywilnego w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Zgłoszenia urodzenia dziecka dokonuje się w terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia, a w przypadku, gdy dziecko urodziło się martwe – w terminie 3 dni od dnia sporządzenia karty martwego urodzenia. Zgłoszenia urodzenia dokonują matka lub ojciec dziecka posiadający pełną zdolność do czynności prawnych. Jeżeli nie dokonano zgłoszenia urodzenia w terminie 21 dni od dnia sporządzenia karty urodzenia lub w terminie 3 dni od dnia sporządzenia karty martwego urodzenia, kierownik urzędu stanu cywilnego sporządza z urzędu akt urodzenia na podstawie karty urodzenia albo karty martwego urodzenia, z adnotacją o sporządzeniu aktu z urzędu, oraz informuje rodziców dziecka o jego sporządzeniu. Zasiłek pogrzebowy Prawo do zasiłku pogrzebowego przysługuje na podstawie art. 77 i nast. Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Wysokość zasiłku, jak wskazano w art. 80 ww. Ustawy, przysługuje w wysokości 4000 zł. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci dziecka. Wniosek o zasiłek pogrzebowy składa się na druku ZUS Z-12: • osobiście, • przez osobę upoważnioną, • pocztą, • elektronicznie przez PUE ZUS. W przypadku, gdy wniosek zostanie złożony elektronicznie przez PUE ZUS, pozostałe dokumenty należy złożyć w ZUS-ie osobiście, przez osobę upoważnioną lub wysłać pocztą. Do złożenia wniosku i odbioru zasiłku pogrzebowego można również upoważnić zakład pogrzebowy, który zorganizował pogrzeb. Wówczas ZUS przekaże zasiłek pogrzebowy bezpośrednio na konto zakładu pogrzebowego. Do wymaganych dokumentów należą: • wniosek o zasiłek pogrzebowy, • skrócony odpis aktu zgonu albo odpis zupełny aktu urodzenia dziecka wraz z adnotacją, że dziecko urodziło się martwe lub odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, które urodziło się martwe, • oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, • dokument tożsamości, • dokument, który potwierdza pokrewieństwo z osobą zmarłą – dowód osobisty, • zaświadczenie płatnika składek (pracodawcy) o podleganiu ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym. Zasiłek pogrzebowy wypłacany jest niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu 30 dni od dnia otrzymania wniosku.