STAN PRAWNY NA 2 SIERPNIA 2019 Prosty sposób ustalenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz wielu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.). Prawo nauczyciela do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wynika z art. 66 ust. 2 KN. Zgodnie z tą regulacją w razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego przeszkolenia wojskowego – nauczycielowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu, nie więcej jednak niż za 8 tygodni w odniesieniu do nauczycieli, o których mowa w art. 64 ust. 1, czyli nauczycieli jednostek feryjnych, a nie więcej niż za 35 dni roboczych w odniesieniu do nauczycieli, o których mowa w art. 64 ust. 2a i 3, czyli nauczycieli jednostek nieferyjnych oraz dyrektora i wicedyrektora szkoły, i nauczyciela pełniącego inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczyciela, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze. Regulacje dotyczące nauczycielskiego urlopu nie są stosowane w szkołach niepublicznych. W tych jednostkach wymiar urlopu nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę określony jest w art. 154 Kodeksu pracy (dalej: k.p.) i wynosi: • 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, • 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Natomiast w art. 171 § 1 k.p. wskazano, że ekwiwalent przysługuje w razie niewykorzystania urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Jak obliczyć ekwiwalent? Żeby ustalić, jaki wymiar ekwiwalentu przysługuje w danym przypadku, należy sprawdzić, do jakiego wymiaru urlopu ma prawo nauczyciel oraz z ilu dni przysługującego mu urlopu skorzystał. Z uwagi na fakt, że ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu przysługuje w wymiarze nie większym niż za 8 tygodni w odniesieniu do nauczycieli jednostek feryjnych, oznacza to, że w tych jednostkach ekwiwalent nie przysługuje wówczas, gdy nauczyciel wykorzystał w danym roku 8 tygodni urlopu, czyli 56 dni kalendarzowych. Jeżeli natomiast rozwiązanie, wygaśnięcie stosunku pracy, służba wojskowa itd. przypadły w momencie, gdy nauczyciel nie wykorzystał jeszcze w danym roku 56 dni urlopu, wówczas przysługiwać mu będzie (z puli 8 tygodni) ekwiwalent za pozostałe do wykorzystania dni urlopu. Podobna zasada obowiązuje w przypadku nauczycieli szkół feryjnych samorządowych, jednak z zastrzeżeniem, że ekwiwalent przysługuje w przypadku niewykorzystania 20 lub 26 dni urlopu, w zależności od tego, jakie uprawnienia urlopowe ma dany nauczyciel. Przy obliczaniu wysokości przysługującego urlopu trzeba pamiętać o zasadzie wynikającej z art. 1553 § 1 k.p., zgodnie z którą niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Ponadto, według art. 1552a § 2 k.p., niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca. Nauczyciel zatrudniony na czas nieokreślony ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. W przypadku, gdy stosunek pracy takiego nauczyciela ulegnie rozwiązaniu w trakcie roku szkolnego, zastosowanie znajduje regulacja art. 1551 § 1 k.p. Aby ustalić, ile dni urlopu przysługuje za jeden miesiąc pracy nauczyciela, należy roczny wymiar urlopu, czyli 56 dni, podzielić przez 12 miesięcy, co daje 4,6 dnia urlopu za jeden miesiąc. Przyjmijmy zatem, że nauczyciel pracował do końca czerwca, czyli przez 6 miesięcy w roku kalendarzowym. Należy 4,6 pomnożyć przez 6, co daje łącznie 27,6 dni urlopu. Po zaokrągleniu w górę otrzymujemy 28 dni urlopu należnego w roku, w którym nauczyciel rozwiązał stosunek pracy. Ponieważ stosunek pracy zakończył się w czerwcu, nauczyciel nie skorzystał z urlopu w trakcie ferii letnich. Skorzystał natomiast z urlopu w trakcie ferii zimowych w wymiarze 14 dni. Oznacza to, że otrzymaną wcześniej pulę przysługujących 28 dni urlopu należy pomniejszyć o 14 dni wykorzystanych w trakcie ferii zimowych, co daje ostatecznie 14 dni, za które przysługuje nauczycielowi ekwiwalent. Jeżeli jednak ten sam nauczyciel zakończył pracę z końcem marca (trzy przepracowane miesiące), wówczas sytuacja wygląda następująco: 4,6 x 3 = 13,8 ≈ 14 Należny urlop wynosi zatem po zaokrągleniu 14 dni. Skoro jednak nauczyciel skorzystał z urlopu w trakcie ferii zimowych (14 dni), ekwiwalent mu nie przysługuje. Wymiar urlopu należnego nauczycielowi zatrudnionemu na czas nieokreślony, którego stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu w czasie roku szkolnego, przedstawia poniższa tabela. Jeżeli liczba należnych dni urlopu jest mniejsza od liczby dni urlopu, z którego nauczyciel faktycznie w danym roku skorzystał, to ekwiwalent nie będzie przysługiwał. Zatrudnienie do końca Należne dni urlopu stycznia 5 lutego 10 marca 14 kwietnia 19 maja 23 czerwca 28 lipca 33 sierpnia 37 W myśl art. 64 ust. 5 KN (zdanie pierwsze) nauczyciel zatrudniony przez cały okres trwania zajęć w danym roku szkolnym w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, czyli przez okres 10 miesięcy, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze i na zasadach określonych w ust. 1, czyli ma prawo do ekwiwalentu za urlop w pełnym wymiarze do 8 tygodni. Natomiast zgodnie ze zdaniem drugim tej regulacji nauczyciel zatrudniony przez okres krótszy niż 10 miesięcy w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do określonego w umowie okresu prowadzenia zajęć. Taki nauczyciel za każdy miesiąc prowadzenia zajęć w danym roku szkolnym nabywa prawo do 5,6 dni urlopu wypoczynkowego (roczny wymiar urlopu, czyli 56 dni, podzielony przez liczbę miesięcy). Wymiar urlopu nauczyciela zatrudnionego przez okres krótszy niż 10 miesięcy w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, przedstawia poniższa tabela. Zatrudnienie do końca Należne dni urlopu stycznia 6 lutego 12 marca 17 kwietnia 23 maja 28 czerwca 34 lipca 40 sierpnia 45 Prawo do urlopu Należy zauważyć, że na podstawie art. 65 KN nauczyciel zatrudniony w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie szkolne, uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów – w każdym następnym roku kalendarzowym. Przepis ten dotyczy w szczególności nauczycieli, których umowa trwa do dni poprzedzających ferie zimowe. Przywołana regulacja bowiem wyraźnie stanowi, że prawo do urlopu uzyskuje się w ostatnim dniu poprzedzającym ferie. Ponieważ ferie zaczynają się w poniedziałek danego roku, istotne jest, aby umowa trwała do niedzieli poprzedzającej dzień rozpoczęcia ferii. Jeżeli natomiast umowa zakończy się w tygodniu poprzedzającym tydzień rozpoczęcia ferii, to nauczyciel nie nabędzie prawa do urlopu, a co za tym idzie – nie nabędzie również prawa do ekwiwalentu za ten urlop.