STAN PRAWNY NA 26 LIPCA 2019 Arkusz organizacji pracy w przedszkolach niepublicznych Opracował: Michał Łyszczarz Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148), • Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2245 ze zm.), • Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263 ze zm.), • Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2232 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2017 r. poz. 649 ze zm.). Każdego roku dyrektorzy gminnych przedszkoli opracowują arkusz organizacji pracy przedszkola, na podstawie którego dokonują zmian kadrowych w zarządzanych przez siebie placówkach. Wraz z zakończeniem roku kadrowego, od 1 września każdego roku kalendarzowego i z początkiem roku szkolnego opracowywane są aneksy do arkuszy, które nazywane są właściwym arkuszem organizacji, bowiem dopiero arkusz uzupełniony o aneksy rzeczywiście odzwierciedla organizację przedszkola w danym roku. Obowiązek tworzenia arkuszy organizacji w przedszkolach samorządowych wynika wprost z obowiązujących przepisów, w szczególności z art. 110 Prawa oświatowego oraz Rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, jednak w przypadku przedszkoli niepublicznych prawo nie nakazuje tworzenia takiego arkusza. Należy przy tym zaznaczyć, że brak wyraźnego obowiązku nie jest równoznaczny z zakazem tworzenia arkusza, co więcej jest on dokumentem, który istotnie pomaga w zarządzaniu jednostką oświatową. Sam ustawodawca uznał, że arkusz jest na tyle istotnym w pracy przedszkola dokumentem, że obecnie obowiązek jego utworzenia występuje nie tylko w publicznych przedszkolach samorządowych, ale również w niesamorządowych. Obowiązek tworzenia arkusza Do końca 2018 r. art. 110 ust. 2 Ustawy Prawo oświatowe stanowił, że arkusz organizacji opracowuje dyrektor przedszkola, po zasięgnięciu opinii zakładowych organizacji związkowych będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, zrzeszających nauczycieli. Do końca 2018 r. można było także spotkać się ze sprzecznymi poglądami na to, czy arkusze organizacji mają obowiązek przygotować wyłącznie przedszkola samorządowe, czy również przedszkola prowadzone przez inne podmioty niż jednostka samorządu terytorialnego, a więc prowadzone przez osoby fizyczne, fundacje lub stowarzyszenia. Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw wprowadziła do art. 110 Prawa oświatowego zmiany, które zmieniły od 1 stycznia 2019 r. treść cytowanego wyżej art. 110 ust. 2 oraz wprowadziły zupełnie nowy ust. 2a, dotyczący właśnie opracowywania arkusza organizacji w przedszkolach niesamorządowych. Zgodnie zatem z art. 110 ust. 2a w przypadku przedszkoli prowadzonych przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, arkusz organizacji opracowuje dyrektor przedszkola, a następnie przekazuje go do zaopiniowania zakładowym organizacjom związkowym będącym: • jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo • jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu tej Ustawy, zrzeszających nauczycieli, które przedstawiły dyrektorowi przedszkola informację, o której mowa w art. 251 ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych, czyli informację o liczbie członków. Od 1 stycznia 2019 r. wskazuje się więc obecnie, że arkusz organizacji muszą tworzyć dyrektorzy zarówno przedszkoli samorządowych, jak i niesamorządowych. Mogłoby się wydawać, że ten przepis dotyczy wszystkich przedszkoli prowadzonych przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną, co wskazywałoby, że arkusz należy tworzyć obowiązkowo również w przedszkolach niepublicznych. Taka interpretacja jest jednak wątpliwa – trzeba jeszcze wziąć pod uwagę systematykę Prawa oświatowego. Przepis art. 110 znajduje się bowiem w rozdziale 5 Prawa oświatowego, zatytułowanym „organizacja kształcenia, wychowania i opieki w szkołach i placówkach publicznych”. Jeżeli zatem ustawodawca chciałby ustanowić obowiązek tworzenia arkusza organizacji także w przedszkolach niepublicznych, to odpowiedni obowiązek zawarłby w rozdziale 8 Ustawy, zatytułowanym „szkoły i placówki niepubliczne”. Ponieważ tak się nie stało, należy uznać, że Prawo oświatowe w dalszym ciągu nie nakłada na przedszkola niepubliczne obowiązku tworzenia takiego dokumentu. Procedura przygotowania arkusza Przy opracowywaniu dokumentu pomocnego w organizacji placówki to właśnie arkusz może istotnie ułatwić zarządzanie przedszkolem, zwłaszcza wielooddziałowym, bowiem z jego pomocą dużo łatwiej zaplanować przyszłe zdarzenia i obowiązki wynikające z ruchu kadrowego w przedszkolu. Za tworzeniem arkusza organizacji w przedszkolu niepublicznym przemawia też fakt, że jego przygotowanie nie podlega sformalizowanej procedurze opisanej w Prawie oświatowym, zatem jest stosunkowo proste. Z art. 110 ust. 2a Prawa oświatowego wynika, że dyrektor opracowuje arkusz organizacji, a następnie przekazuje go organizacjom związkowym w celu zaopiniowania. Na podstawie art. 110 ust. 3 arkusz jest zatwierdzany przez organ prowadzący, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Opracowany zgodnie z tymi zasadami arkusz należy przesłać organizacjom związkowym reprezentatywnym w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo wchodzącym w skład tych organizacji reprezentatywnych. Według art. 23 tej Ustawy za reprezentatywne organizacje związkowe uznaje się ogólnokrajowe związki zawodowe, ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych i ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje), które spełniają łącznie następujące kryteria: • zrzeszają więcej niż 300 000 członków będących osobami wykonującymi pracę zarobkową, • działają w podmiotach gospodarki narodowej, których podstawowy rodzaj działalności jest określony w więcej niż w połowie sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), o której mowa w przepisach o statystyce publicznej. Obecnie w kraju działają trzy reprezentatywne organizacje związkowe: 1. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”). 2. Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ). 3. Forum Związków Zawodowych (FZZ). Dyrektor przedszkola publicznego ma zatem obowiązek ustalić reprezentatywność organizacji związkowych, co jest o tyle ułatwione, że opinię wydają wyłącznie te organizacje, które spełnią warunki określone w art. 25¹ ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych, dotyczące przedstawiania dyrektorowi przez właściwą zakładową organizację związkową informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji na terenie danej jednostki organizacyjnej. Zauważyć należy, że przepis art. 25¹ ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych wskazuje obowiązek przedstawiania co 6 miesięcy – według stanu na 30 czerwca i 31 grudnia – w terminie do 10. dnia miesiąca następującego po tym okresie, informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków będących pracownikami. Zatem jeżeli dana organizacja związkowa nie ma swojego przedstawiciela w przedszkolu, wówczas nie będzie konieczne zasięganie opinii tego związku zawodowego. Te wszystkie obowiązki związane z opiniowaniem arkusza przez organizacje związkowe nie mają jednak zastosowania w przypadku, gdy dyrektor przedszkola niepublicznego lub organ prowadzący stwierdzą zasadność tworzenia arkusza. Wtedy opracowują oni całkowicie dowolne zasady tworzenia arkusza, które oczywiście mogą uwzględniać udział związków zawodowych w procedurze jego zatwierdzania, ale również mogą takiego warunku nie uwzględniać. Jest to zresztą uzasadnione, bowiem z reguły przedszkola niepubliczne, w których działają organizacje związkowe, stanowią mniejszość. Ustalając zasady tworzenia arkusza, trzeba natomiast wskazać, które elementy powinny ten arkusz stanowić. W tym zakresie można się posiłkować rozwiązaniami zawartymi w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, czyli powinien on zawierać: • liczbę nauczycieli ogółem, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, • imię, nazwisko, stopień awansu zawodowego i kwalifikacje poszczególnych nauczycieli oraz rodzaj prowadzonych przez nich zajęć, w tym liczbę godzin tych zajęć, • liczbę nauczycieli, o których mowa w art. 9d ust. 8 Ustawy Karta nauczyciela (przystępujących do postępowań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych), w podziale na stopnie awansu zawodowego, • liczbę pracowników administracji i obsługi, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, oraz etatów przeliczeniowych, • liczbę pracowników ogółem, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze. Poza tymi podstawowymi informacjami arkusz określa też: • liczbę oddziałów, • liczbę dzieci w poszczególnych oddziałach, • tygodniowy wymiar zajęć religii, zajęć języka mniejszości narodowej, języka mniejszości etnicznej lub języka regionalnego, jeżeli takie zajęcia są w przedszkolu prowadzone, • czas pracy przedszkola oraz poszczególnych oddziałów, • ogólną liczbę godzin pracy finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący przedszkole, w tym liczbę godzin zajęć edukacyjnych i opiekuńczych, zajęć rewalidacyjnych, zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz innych zajęć wspomagających proces kształcenia, realizowanych w szczególności przez pedagoga, psychologa, logopedę i innych nauczycieli. Oczywiście nie wszystkie z tych elementów muszą znaleźć się w arkuszu opracowanym na potrzeby przedszkola niepublicznego. Niemniej warto w nim zaplanować przede wszystkim liczbę uczniów w nadchodzącym roku szkolnym i wynikającą z niej liczbę oddziałów. Od liczby uczniów i oddziałów zależy też liczba nauczycieli niezbędnych do zagwarantowania pracy przedszkola. Oczywiście czas tworzenia arkusza nie musi się pokrywać z terminami obowiązującymi dla przedszkoli samorządowych, gdzie arkusz powstaje w maju. Taki majowy termin ma zarówno wady, jak i zalety – z jednej strony ustalenie liczby pedagogów jeszcze w maju pozwala na wręczenie wypowiedzeń w takim terminie, aby od 1 września przedszkole miało taką obsadę kadrową, która zagwarantuje sprawną pracę przedszkola. Z drugiej jednak strony, w przedszkolu niepublicznym trudniej jest zaplanować liczbę uczniów ze względu na możliwość zapisu dzieci do ostatniej chwili, jak również już po rozpoczęciu nowego roku szkolnego, a to nie ułatwia też określenia wymaganej liczby wakatów. Uwaga! Należy zapamiętać, że od 1 września 2019 r. obowiązywać będzie nowe Rozporządzenie z dnia 28 lutego 2019 r., które zastąpi dotychczasowy akt, czyli Rozporządzenie z dnia 17 marca 2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli Obydwa te akty wprowadzają jednak analogiczne rozwiązania co do treści arkusza organizacji przedszkola. Kto decyduje o przyjęciu arkusza? Arkusz to plan pracy i zatrudnienia, przydatny zarówno dla dyrektora przedszkola, jak i organu prowadzącego przedszkole. O konieczności tworzenia arkusza powinien jednak zadecydować organ prowadzący, ponieważ to on będzie go zatwierdzał. Oczywiście w wielu przedszkolach niepublicznych organ prowadzący pełni również funkcję dyrektora przedszkola, więc arkusz będzie tworzył sam organ prowadzący – w takim przypadku arkusz nie stanowi już formy kontroli nad działalnością dyrektora, którą przyjmuje w przedszkolu samorządowym. Nadal jest jednak źródłem cennych informacji dotyczących pracy przedszkola, pozwalając na zaplanowanie jej w kolejnym roku szkolnym.