STAN PRAWNY NA 26 LIPCA 2019 Opieka psychiatryczna dla dzieci i młodzieży Opracowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, pedagog, socjoterapeuta, doświadczony kurator społecznego sądu rodzinnego i dla nieletnich Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199 ze zm.), • Projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień. Choroby psychiczne stały się w ostatnim czasie poważnym problemem społecznym. Wśród czynników, które mają wpływ na ich rozwój, obok uwarunkowań biologicznych, wymienia się czynniki społeczne. Trudne dorastanie Okres dorastania nigdy nie był tak trudny jak obecnie. Zmiany obyczajowe, upadek statusu rodziny, dostępność środków psychoaktywnych, znaczne różnice ekonomiczne pomiędzy członkami społeczności szkolnej oraz wysoki poziom stresu – są czynnikami, które powodują wzrost zaburzeń psychicznych wśród dzieci i młodzieży. Problemy, które nie są zdiagnozowane we wczesnej fazie, narastają, przekraczając niejednokrotnie możliwości młodego i wrażliwego organizmu, a w efekcie są często powodem prób samobójczych. Nierzadko dopiero wtedy dziecko trafia pod opiekę specjalistów. Większość dzieci musi być na tym etapie hospitalizowana. Nie spóźnić się z terapią! Często na zbyt późne podjęcie terapii dziecka wpływ ma również społeczny opór przed skorzystaniem z pomocy lekarza psychiatry. Widoczne są coraz większe braki w zakresie opieki psychiatrycznej dzieci, zapobieganie im pozwoliłoby na wczesne eliminowanie niepokojących objawów. Ustawodawca, dostrzegając problem, projektuje nowe rozwiązania prawne. Zmiana modelu opieki ma polegać na wdrożenia koordynacji i zwiększeniu jakości opieki. Przewidywane są trzy poziomy udzielanego wsparcia, w zależności od reprezentowanych przez dziecko zaburzeń: I poziom referencyjności – w ośrodku środowiskowej opieki psychologicznej dla dzieci i młodzieży, II poziom referencyjności – w środowiskowym centrum zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, III poziom referencyjności – w ośrodku wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej. Analizując Projekt Rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, trzeba zauważyć, iż został on zaproponowany przez resort zdrowia i nie nakłada bezpośrednio żadnych obowiązków na poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które podlegają Ministerstwu Edukacji Narodowej. Przede wszystkim diagnozowanie Nowa koncepcja opieki nad dziećmi i młodzieżą zagrożonymi problemami psychicznymi nie precyzuje jednak do końca zakresu nowych obowiązków, które spoczęłyby na pracownikach poradni psychologiczno-pedagogicznych. Wiadomo jednak, że oczekuje się od nich szybkiego wychwycenia niepokojących symptomów, które wskazywałyby na zaburzenia psychiczne u dzieci/młodzieży i przekierowanie ich do odpowiedniego specjalisty. Prawodawca zakłada, że rolą poradni nie będzie jedynie „wypisanie” skierowania, ale przede wszystkim wstępne zdiagnozowanie i umówienie odpowiedniej wizyty we wskazanym ośrodku. Możliwość nawiązania kontaktu z potrzebującym uczniem przez psychologa w poradni psychologiczno-pedagogicznej potwierdza fakt, że zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno- -pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych do zadań placówki należy wspomaganie szkół w zakresie wychowania i profilaktyki. W szczególności zaś diagnozowanie oraz prowadzenie szeroko rozumianej profilaktyki zachowań ryzykownych. Psychoterapeuta kliniczny dzieci i młodzieży Ustawodawca, dostrzegając problem braku specjalistów, którzy mogliby podołać zadaniom związanym z rozpoznaniem potrzeb uczniów z zaburzeniami psychicznymi, jako rozwiązanie proponuje nowy zawód, jakim jest psychoterapeuta kliniczny dzieci i młodzieży. Szkoleniem takich pracowników mają zająć się ośrodki referencyjne, a fundusze na ten cel mają pochodzić z europejskiego programu (POWER). Specjaliści mieliby być zatrudnieni w poradniach i mieć pierwszy kontakt z osobami potrzebującymi pomocy. Pierwszeństwo w rekrutacji ma mieć psycholog i pedagog, który już pracuje w poradni. Niepokój jednak budzi fakt, że pomimo sporych funduszy przeznaczonych na podniesienie kwalifikacji pracowników (40 mln zł) pierwsi psychoterapeuci kliniczni uzyskają odpowiednie kwalifikacje dopiero za cztery lata. Omawiane Rozporządzenie pozostaje obecnie w fazie konsultacji społecznych. Dlatego rozwiązania, które miałyby zostać wprowadzone, mogą jeszcze ulec licznym modyfikacjom.