Wakacyjne skarby – o nienudnych wakacjach Opracowała: Anna Uhlik, pedagog, specjalność edukacja elementarna i terapia pedagogiczna, magister zarządzania – rozwój potencjału społecznego, nauczyciel w szkole podstawowej, nauczyciel przedszkolny, terapeuta pedagogiczny Nadeszły chwile letniego odpoczynku. Moment, który zarówno dzieciom, jak i dorosłym kojarzy się z radością, wspólnie spędzonym czasem i licznymi przygodami. Czas, kiedy nic nie trzeba, a wszystko można. Dzieci chodź na chwilę zmieniają otoczenie, a świat wokół przeobraża się dla nich w tajemniczą i nieznaną przestrzeń. Przyrównać to można do podania dziecku białej kartki, na której może stworzyć dowolny, wymyślony przez siebie obraz. Przy tej ciepłej i słonecznej aurze nie ma czasu na nudę! Jej miejsce zajmują kreatywność i pomysłowość. Wszystko może być początkiem zabawy, a rzeczy wokół nas same z siebie stają się interesujące i ciekawe. W natłoku wrażeń warto jednak zadbać o celebrowanie tych ciepłych chwil i gromadzenie wspomnień, które rozgrzeją wychowanków w chłodne zimowe wieczory. Testowanie umiejętności Nowe sytuacje i miejsca, z którymi przychodzi zmierzyć się wychowankom podczas ich podróży, generują wiele drobnych wyzwań. To moment, w którym dzieci na nieznanym sobie gruncie muszą przetestować nabytą w ciągu roku szkolnego wiedzę. Sprostanie temu wyzwaniu jest dla nich bardzo istotne, gdyż sprzyja rozwijaniu ich umiejętności i kompetencji. W ten sposób dziecko dojrzewa i zaczyna się usamodzielniać. Aby ta rozwojowa sytuacja mogła przebiegać bez zakłóceń, dorośli otaczający opieką najmłodszych muszą zrezygnować z całkowitego wyręczania ich w codziennych zadaniach. Dzieciom trzeba pozwolić na próby samodzielnego poradzenia sobie z nową sytuacją. Ten mały test powinien odbywać się w bezpiecznych okolicznościach i głównie na ich zapewnieniu powinni skupić się opiekunowie. Praktyczne sprawdzenie własnych umiejętności przez dziecko będzie możliwe dzięki: • stworzeniu przez opiekunów bezpiecznych warunków rozwoju dzieci, • zastosowaniu przez dorosłych postawy obserwatora. Wychowankowie bardzo łatwo korygują swoje pomyłki i błędy, które stanowią nieodłączny element nauki. Dzięki temu poznają siebie, otoczenie oraz życie. Przedszkolaki zamknięte w bańce nadmiernej opieki nie mają takiej możliwości. Zaczynają wtedy odtwarzać schematy, które im narzucono lub robią to, czego się od nich oczekuje, blokując przy tym swój rozwój autonomiczności i samostanowienia. Co stanowi dobry obszar takiego testu samodzielności? Jakie wyzwania postawić przed najmłodszymi? W przypadku dzieci przedszkolnych możliwości jest bardzo dużo, a ich zasób powiększa się wraz z wiekiem wychowanka. Mogą być to m.in.: poproszenie w restauracji o przyniesienie napoju lub grzeczne zwrócenie się o dodatkową łyżeczkę, spakowanie suchego prowiantu na drogę, zakup znaczka pocztowego, oddanie klucza w recepcji lokalu na wakacjach itd. Są to rzeczy proste, lecz w przypadku dziecięcego rozwoju znaczą bardzo wiele. Odpowiednio nadzorowane, krok po kroku owocują nabyciem nowych umiejętności, pozwalając dzieciom na przełamywanie swoich barier. Zabawa – Album Umiejętności Warto docenić pojawienie się nowych umiejętności i utrwalić wspomnienie o nich np. za pomocą zdjęcia. Bardzo często to właśnie wakacje są czasem, kiedy dziecko zaczyna jeździć na rowerze, uczy się pływać, wita się i żegna w obcym języku. Aby w pełni docenić te chwile, dobrze jest wraz z nim stworzyć własny, wakacyjny Album Umiejętności. Na każdej ze stron powinno znaleźć się zdjęcie jakiegoś wakacyjnego osiągnięcia zdobytego w domu lub przedszkolu. W albumie umieszczamy też pamiątki z różnych letnich atrakcji: bilety, mapy, naklejki czy pieczątki. Taka fotogaleria zostanie z młodym człowiekiem już na zawsze i w przyszłości będzie dla niego nie tylko wzruszającą pamiątką, ale też czynnikiem motywującym do dalszego stawiania czoła życiowym wyzwaniom. Świat jest wielki i piękny! W dzisiejszych czasach podróż jest dużo łatwiejsza. W świecie globalnej wioski dzieci mają szansę doświadczyć i poznać różne miejsca, zarówno w Polsce, Europie, jak i na całym świecie. Nie zawsze jednak podróże wpływają na ich młode umysły w pozytywny sposób. Dla maluchów zwykle największą atrakcją są hotelowy basen i cała masa wodnych atrakcji, które się z nim wiążą. Ruch to podstawowy element rozwoju przedszkolaka i dobrze, że dziecko z chęcią oddaje się sportowym zabawom, lecz można doświadczać go w bardziej kreatywny sposób niż przesiadywanie w strefie AQUA. Warto stwarzać dzieciom możliwość poznania głównych miejsc rozpoznawczych w krajach, w których się znajdują. Podanie informacji o zabytkach i popularnych symbolach w odpowiedni sposób może być ciekawe również dla przedszkolaków. Nie jest to dla nich nowa nauka, gdyż w ciągu roku, w przedszkolnej sali, również często poruszają tego typu kwestie i dzieje się to z ich wielkim zaangażowaniem. Świat jest wielki i piękny, lecz z perspektywy basenu wygląda wszędzie podobnie. Dbajmy zatem o rozwój naszych dzieci i budujmy w nich ciekawość świata, innych krajów, kultur i tradycji. Dyrektorze, by wzmacniać ten efekt, zaproponuj: • Przedszkolne Dni Różnych Krajów, • Obiadki Tematyczne, • Czas Gier i Zabaw z Daleka, • spotkania tematyczne dla rodziców propagujące uczenie się poprzez doświadczanie. Zabawa Zaprośmy dzieci do stworzenia Konturowej Mapy Świata/Europy/Polski, na której przedszkolak będzie zaznaczał miejsca, które już odwiedził. Może zamalować je kredkami lub przyklejać do nich znaczniki w formie naklejek. Oprócz zabawy i zaangażowania wynikającego z uzupełniania takiej mapy, dziecko opatrzy się z geopolitycznym wyglądem naszego kraju i kontynentu, co wpłynie na budowanie w dziecku świadomości osadzenia swojego kraju w przestrzeni całej kuli ziemskiej oraz podstawowe rozeznanie w zakresie położenia poszczególnych krajów. Skarb zakopany nad morzem i znaleziony w górach Dzieci uwielbiają zbierać i gromadzić różnego typu pamiątki. W niezwykły sposób doceniają magię najprostszych przedmiotów: kamyka, muszli czy ziarenka piasku. Takie elementy przyrody mają dla nich dużą wartość. Wychowankowie traktują je jak małe skarby i nie pozwalają wyrzucić rodzicom uzbieranych przez siebie szyszek, patyków czy liści. Podczas przedszkolnych spacerów można dostrzec, jak liść czy kasztany chowane są do kieszeni w ich kurteczkach. Dostrzegania piękna w małych, codziennych rzeczach i doceniania otaczającej nas przyrody mógłby się od nich nauczyć niejeden dorosły. Warto zatem posłuchać własnych pociech i podążyć za ich tokiem myślenia. Uważnie oglądając świat, możemy dowiedzieć się więcej o sobie. Rzeczy, które pomagają w obserwacji świata, powinny znaleźć się w każdym przedszkolu! Należą do nich: • lupy, • lornetki, • aparat fotograficzny. Zabawa – Skrzynka Pełna Drogocennych Wspomnień Pomysł związany z kolekcjonowaniem znalezisk kontynuujmy w zabawie polegającej na stworzeniu Skrzynki Pełnej Drogocennych Wspomnień. W tym oto niezwykłym pudełeczku gromadzić możemy różne drobiazgi, które nawiązują do odwiedzanego przez wychowanków miejsca. W pirackiej skrzyni mogłyby się znaleźć: piasek, muszle, bursztyny, słoiczek z morską wodą, a nawet piórko mewy lub rybitwy. To, co włożymy do naszego pojemnika, ograniczone jest tylko przez naszą własną wyobraźnię. Zabawy w zbieranie można urozmaicać poprzez umieszczanie w pudełku tylko jednego przedmiotu i zachęcanie dzieci do odgadnięcia, co takiego się w nim znajduje. Dzieci przy udzielaniu odpowiedzi powinny sugerować się tylko i wyłącznie usłyszanym podczas potrząsania pudełkiem dźwiękiem. Innym razem możemy zaproponować wychowankom nazywanie skrzynek własnym tytułem. Tak oto powstałe „imię” dla pudełka, wspólnie z jego autorem, zapisujemy na jego wieczku. Taka pamiątka z wakacji, czy to spędzanych z rodzicami, czy też w przedszkolu, to prawdziwy skarb. Rozwijanie wyobraźni Gdy już dostrzeżemy potencjał tkwiący w otaczających nas przedmiotach poprzez ich poszukiwanie i zbieranie, nie porzucajmy ich zbyt szybko. Jednym z aspektów letnich inspiracji jest kształtowanie kreatywności dzieci, która sprawia, że dary natury możemy wykorzystać na bardzo wiele sposobów. Wakacje to jedne z nielicznych chwil, gdy kolorowe i nowoczesne zabawki zostają wyparte i zastąpione przez naturę. To fenomen, gdy w obecnych czasach zwykły patyk staje się różdżką czarodzieja, nietuzinkowym piórem lub lunetą. Zabawy na dworze charakteryzuje pewna dowolność, więc z wszystkiego może powstać nawet trwająca cały dzień gra tematyczna. Zabawy te nie muszą być aż tak zorganizowane. Nie dość, że dzieci korzystają z tego, co mają pod ręką, to cały czas nadają im nową kreację. Zabieg nadawania zwykłym elementom przyrody dodatkowych funkcji przez dzieci nie zawsze jest stosowany przez nie świadomie. Dzieje się on automatycznie w trakcie gry i wraz z postępem toczącej się opowieści. Zabawa – 1000 sposobów na kijek Wychowawca proponuje maluchom małe czarowanie. Przygotowuje dla dzieci różnorodne przedmioty i prosi o wymyślenie dla nich nowego zastosowania. W poszukiwaniu przyjaciół Kolejnym wartościowym aspektem czasu wolnego jest tworzenie dzieciom dodatkowej przestrzeni na rozwijanie, budowanie i nawiązywanie nowych relacji. Przedszkolaki zwykle nie lubią spędzać czasu pojedynczo lub w samotności. Ciągle szukają kontaktu z innymi ludźmi – zwłaszcza z ich rówieśnikami. Wspólne zabawy na podwórku czy spotkania z dawno niewidzianym kuzynostwem sprawiają, że w grupie dzieci przeżywają wiele emocjonujących chwil. Dotykają ich emocje zarówno pozytywne, jak i negatywne, a dzięki wspólnym tworzeniu przygód dzieci uczą się wzajemnie rozumieć swoje emocje oraz rozwiązywać kłótnie na drodze kompromisu. Rozwija to ich zasoby społeczne i uczy współdziałania w grupie. Daje to również szansę na kształtowanie empatii i szacunku do drugiej osoby oraz wymaga od nich wyjścia poza swój własny, dziecięcy egocentryzm. Oczywiście, u dzieci młodszych wynika on z wieku i stanowi naturalny elementem rozwoju, niemniej wskazywanie i dostrzeganie drugiego człowieka jest elementem, który warto wprowadzać do zabaw bez względu na wiek dziecka. Dyrektorze, stwarzaj w przedszkolu szansę na: • wspólną zabawę dzieci – również pomiędzy grupami, • podejmowanie grupowych decyzji, • wspólne poszukiwanie drogi wyjścia z konfliktu, • pełnienie różnych funkcji w grupie, • działania wpierające innych ludzi (zwłaszcza chorych, starszych i słabszych). Zabawa – Portretowo Ćwiczenie to uczy obserwacji i skupienia na relacji z drugą osobą. Każde z dzieci otrzymuje duże opakowanie po pizzy, a następnie przygląda się siedzącej na przeciwko osobie i maluje ją najpiękniej, jak potrafi. Gotowe kartonowe portrety dzieci wręczają sobie wzajemnie. Może się jednak zdarzyć, że ktoś nie będzie zadowolony z takiego prezentu, a upominek, który otrzymał, nie spodoba mu się – taka sytuacja, choć czasem trudna, uczy doceniania starań drugiej osoby, a nie wyłącznie pięknych efektów jej działań. Jak pokazują powyższe przykłady, wakacje mogą być niezwykle kreatywne. Są one przestrzenią do wielokierunkowego rozwoju dziecka: uczą, rozwijają i kształcą. Dzieje się to nie tylko fizycznie, poprzez rozwój analizatora wzroku czy słuchu, ale też społecznie i emocjonalnie. Można powiedzieć, że ten czas działa na dzieci bardzo kompleksowo i jest naturalną ścieżką rozwoju, która najpełniej buduje całą osobowość malucha. Dlatego warto go szczególnie wykorzystać i postarać się, aby nasi wychowankowie korzystali z możliwości, jakie oferuje im realny świat. Zwłaszcza w dobie wszechogarniającej komputeryzacji społeczeństwa.