STAN PRAWNY NA 5 LIPCA 2019 Urlop dla poratowania zdrowia Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2203 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1175), • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1510 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1367), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia (Dz.U. z 2018 r. poz. 190). Tryb udzielania urlopu dla poratowania zdrowia Urlopu dla poratowania zdrowia udziela się w dwóch różnych trybach. Należy zauważyć, że dyrektor szkoły tylko w jednym z nich ma możliwość zakwestionowania orzeczenia o konieczności udzielenia urlopu zdrowotnego. Zgodnie z treścią art. 73 Karty nauczyciela (dalej: KN) nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, po przepracowaniu nieprzerwanie co najmniej siedmiu lat w szkole w wymiarze nie niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia: • w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia: o choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub o choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę, lub • na leczenie uzdrowiskowe bądź rehabilitację uzdrowiskową – w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. Ustawodawca określił, że okres siedmioletniej pracy w szkole uważa się za nieprzerwany, jeżeli nauczyciel podjął zatrudnienie w szkole nie później niż w ciągu trzech miesięcy po ustaniu poprzedniego stosunku pracy w tej samej lub innej szkole. W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel zachowuje prawo do comiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za wysługę lat oraz prawo do innych świadczeń pracowniczych. W przypadku udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze dłuższym niż 30 dni, nauczyciel podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. O potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy mogą odgrywać istotną rolę, orzeka lekarz posiadający uprawnienia do wykonywania badań, o których mowa w art. 229 § 1, 2 i 5 Kodeksu pracy, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 229 § 8 ww. Kodeksu, wykonujący działalność w jednostce służby medycyny pracy, z którą szkoła zawarła umowę na wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne. Zgodnie z opinią Konsultanta Krajowego w dziedzinie medycyny pracy, relacje zachodzące między stanem zdrowia a warunkami pracy nie dotyczą tylko chorób zawodowych, lecz także chorób o przyczynach wieloczynnikowych, wśród których są również czynniki środowiska pracy i pod ich wpływem choroby podlegają niekorzystnym modyfikacjom. Procedura udzielania urlopu dla poratowania zdrowia Nauczyciel składa do dyrektora szkoły pisemny wniosek o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia, obligując tym samym dyrektora do wydania skierowania na badanie do lekarza medycyny pracy. Nim jednak dyrektor wystawi ten dokument, musi zbadać, czy nauczyciel spełnia warunki formalne określone w KN do skorzystania z urlopu zdrowotnego. Jeśli nauczyciel spełnia warunki, dyrektor w terminie nie dłuższym niż siedem dni roboczych od dnia złożenia wniosku wydaje skierowanie na badanie lekarskie przeprowadzane przez uprawnionego lekarza, który orzeka o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia na podstawie: • wyników przeprowadzonego przez siebie badania lekarskiego, • wyników badań dodatkowych lub konsultacji specjalistycznych, których przeprowadzenie uzna za niezbędne, • dokumentacji medycznej z przebiegu dotychczasowego leczenia. Następnie uprawniony lekarz wydaje orzeczenie lekarskie o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia, określające czas potrzebny na przeprowadzenie zalecanego leczenia. Zarówno nauczycielowi, jak i dyrektorowi szkoły przysługuje odwołanie od wydanego orzeczenia lekarskiego do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela lub ze względu na siedzibę szkoły. W przypadku, gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez uprawnionego lekarza zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, odwołanie od tego orzeczenia wnosi się do instytutu badawczego w dziedzinie medycyny pracy najbliższego ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela lub ze względu na siedzibę szkoły. Ważne ! Odwołanie wraz z uzasadnieniem wnosi się na piśmie w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem uprawnionego lekarza wydającego to orzeczenie, który przekazuje odwołanie wraz z kopią dokumentacji badań podmiotowi właściwemu do rozpatrzenia odwołania w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania odwołania. Podmiot właściwy do rozpatrzenia odwołania, w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania, wydaje orzeczenie lekarskie po przeprowadzeniu badań lekarskich. Orzeczenie to jest ostateczne, a koszty wszystkich badań ponosi szkoła. Ważne! Jeśli dyrektor odwoła się od orzeczenia o potrzebie udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia, nauczyciel nadal kontynuuje pracę. Orzeczenie lekarskie zalecające urlop nie jest bowiem dowodem usprawiedliwiającym nieobecność nauczyciela w pracy. W sytuacji, gdy nauczyciel nie może z różnych przyczyn stawić się do pracy po dostarczeniu do szkoły wniosku o urlop zdrowotny wraz z orzeczeniem lekarskim, ma prawo skorzystać z urlopu bezpłatnego, zwolnienia lekarskiego lub urlopu wypoczynkowego (w placówkach nieferyjnych). Zgodnie z przepisami lekarz, za którego pośrednictwem jest wnoszone odwołanie, ma siedem dni od dnia wniesienia odwołania na przekazanie go do właściwego organu odwoławczego wraz z kopią dokumentacji medycznej badań stanowiących podstawę wydania orzeczenia. Organ odwoławczy wydaje orzeczenie ostateczne w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania na podstawie wyników przeprowadzonego przez siebie badania lekarskiego, wyników dodatkowych badań pomocniczych lub konsultacji specjalistycznych, których wykonanie uzna za niezbędne. Udzielanie urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową Inna procedura obowiązuje w sytuacji, gdy dyrektor udziela urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową. Zgodnie z zapisami Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych leczenie uzdrowiskowe albo rehabilitacja uzdrowiskowa przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Skierowanie wymaga potwierdzenia przez oddział wojewódzki funduszu właściwy ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy, a jeżeli nie można ustalić miejsca jego zamieszkania – oddział wojewódzki funduszu właściwy dla siedziby świadczeniodawcy, który wystawił skierowanie. Do potwierdzenia oraz odmowy potwierdzenia skierowania nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Jeśli nauczyciel uzyskał skierowanie wystawione przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego i potwierdził to w oddziale wojewódzkiego funduszu, dyrektor szkoły udziela mu urlopu na okres ustalony w tym skierowaniu. Urlop dla poratowania zdrowia a stosunek pracy Zgodnie z treścią Uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r. (I PZP 1/13) złożenie przez nauczyciela wniosku o udzielenie urlopu dla poratowania zdrowia lub korzystanie z takiego urlopu nie stanowi przeszkody do rozwiązania z nim stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 2 tej Ustawy. Sąd zwrócił uwagę, że zasadnicze znaczenie ma rozstrzygnięcie, czy art. 20 KN stanowi regulację zupełną w zakresie trybu postępowania przy rozwiązywaniu z nauczycielami stosunków pracy z przyczyn w nim wskazanych. Negatywna odpowiedź na to pytanie przesądzałaby bowiem o stosowaniu w takiej sytuacji artykułu 41 k.p. (na mocy art. 91c ust. 1 KN), co w praktyce oznaczałoby niedopuszczalność wypowiadania nauczycielom stosunków pracy nie tylko w okresie urlopu dla poratowania zdrowia, ale także w okresie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Przy wydawaniu decyzji o urlopie dla poratowania zdrowia dyrektor musi także sprawdzić, czy nauczyciel nabył uprawnienia emerytalne. Zgodnie z art. 73 ust. 2 KN nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Spełnienie przez nauczyciela warunków do przejścia na wcześniejszą emeryturę oznacza, że nauczyciel, pomimo iż nadal pracuje, nie może korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia. Okresu przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nie wlicza się do okresu świadczenia pracy w szczególnych warunkach, a zatem do okresu świadczenia pracy, od którego zależy uprawnienie do wcześniejszej emerytury. Natomiast okres urlopu dla poratowania zdrowia zalicza się do stażu pracy, od którego zależy prawo do nabycia innych uprawnień pracowniczych, np. dodatku za wysługę lat czy nagrody jubileuszowej. W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej. W przypadku stwierdzenia, że nauczyciel podejmuje inny stosunek pracy lub inną działalność zarobkową, dyrektor szkoły odwołuje go z urlopu, określając termin, w którym nauczyciel zobowiązany jest do powrotu do pracy. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie może przekraczać trzech lat, a nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia. Z faktu tego wynika, że nauczyciel nie może przedłużyć urlopu dla poratowania zdrowia w trakcie jego trwania, bowiem uprawnienie do następnego urlopu uzyskuje dopiero po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu. Ważne! Przyjęty w KN okres nieprzekraczający jednorazowo roku oznacza „do jednego roku”, czyli urlop powinien zostać udzielony na okres np. od 4 listopada 2019 r. do 3 listopada 2020 r. Dyrektor szkoły, nie później niż w terminie dwóch tygodni przed zakończeniem urlopu dla poratowania zdrowia, wydaje nauczycielowi skierowanie na badanie kontrolne w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Skrócenie urlopu dla poratowania zdrowia przez nauczyciela Celem tego urlopu jest umożliwienie nauczycielowi przeprowadzenia zaleconego leczenia i dojście do pełni zdrowia. Dlatego też to lekarz wskazuje termin zakończenia urlopu, mając na uwadze stan zdrowia nauczyciela. Jeżeli uzna, że zalecone przez niego leczenie przyniosło rezultaty szybciej, może zmienić termin zakończenia urlopu na wcześniejszy. Co ważne, nie ma przepisów regulujących kwestie skracania terminu urlopu, ale można przyjąć, że lekarz, który wydał stosowne orzeczenie, może zadecydować o jego zakończeniu po wcześniejszym zbadaniu pacjenta. W takim przypadku dyrektor szkoły, nie później niż dwa tygodnie przed zakończeniem urlopu, wydaje nauczycielowi skierowanie do lekarza medycyny pracy w celu stwierdzenia braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.