STAN PRAWNY NA 2 LIPCA 2019 Awans wewnętrzny w przedszkolu Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1148), • Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1260 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 2018 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 936 ze zm.). Zgodnie z art. 7 Ustawy Prawo oświatowe status prawny pracowników niebędących nauczycielami, zatrudnionych w przedszkolach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, określają przepisy o pracownikach samorządowych. Pracownicy administracji i obsługi zatrudnieni w przedszkolach gminnych mają zatem status pracownika samorządowego, a co za tym idzie – zasady ich awansowania wynikają z przepisów Ustawy o pracownikach samorządowych i z przepisów aktu wykonawczego do tej Ustawy, czyli Rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Podstawa zatrudnienia Podstawowym przepisem dotyczącym zatrudniania w charakterze pracownika samorządowego jest art. 11 Ustawy, zgodnie z którym nabór kandydatów na wolne stanowiska urzędnicze, w tym na kierownicze stanowiska urzędnicze, jest otwarty i konkurencyjny. Jak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w Wyroku z dnia 15 maja 2018 r. (IV SA/Gl 1133/17), nabór kandydatów na wolne stanowisko urzędnicze jest otwarty, co oznacza, że przybiera postać sformalizowanego postępowania rekrutacyjnego, a każdy spełniający warunki przewidziane ogłoszeniem o naborze może zgłosić swoją kandydaturę. Otwartość naboru zostaje zachowana, jeśli spełniony jest wymóg jawności i przejrzystości postępowania konkursowego. Jawność naboru jest zagwarantowana poprzez obowiązek upowszechnienia informacji o wolnym stanowisku urzędniczym w Biuletynie Informacji Publicznej i na tablicy informacyjnej urzędu, w którym prowadzony jest nabór. Nabór kandydatów na wolne stanowisko urzędnicze następuje zatem w drodze konkursu. Zgodnie z art. 13 Ustawy o pracownikach samorządowych ogłoszenie o wolnym stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, oraz o naborze kandydatów na to stanowisko umieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej i na tablicy informacyjnej w jednostce, w której jest prowadzony nabór. Ogłoszenie o naborze powinno zawierać: 1) nazwę i adres przedszkola, 2) określenie stanowiska, 3) określenie wymagań związanych ze stanowiskiem, zgodnie z opisem danego stanowiska, ze wskazaniem, które z nich są niezbędne, a które dodatkowe, 4) wskazanie zakresu zadań wykonywanych na stanowisku, 5) informację o warunkach pracy na danym stanowisku, 6) informację, czy w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w jednostce, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, wynosi co najmniej 6 proc., 7) wskazanie wymaganych dokumentów, 8) określenie terminu i miejsca składania dokumentów. Wszystkie te wymogi muszą zostać spełnione w przypadku dokonywania naboru na wolne stanowisko urzędnicze w przedszkolu. Konkursu nie organizuje się więc w przypadku naboru na stanowiska niebędące urzędniczymi lub w przypadku naboru na stanowisko, które nie jest wolne w rozumieniu Ustawy. To z kolei, jak Ustawa o pracownikach samorządowych definiuje stanowiska wolne, ma istotne znaczenie, ponieważ nie w każdym przypadku organizowanie konkursu na stanowisko urzędnicze będzie konieczne. Rodzaje stanowisk Przede wszystkim zauważyć trzeba, że Ustawa o pracownikach samorządowych wymienia dwa rodzaje stanowisk: stanowiska urzędnicze (w tym kierownicze stanowiska urzędnicze) oraz stanowiska pomocnicze i obsługi. O tym, do jakiego rodzaju stanowiska zaliczymy dane miejsce pracy w przedszkolu, decydują przepisy Rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych. Załącznik do tego Rozporządzenia do stanowisk pomocniczych i obsługi zalicza m.in.: • kierownika gospodarczego, • sekretarza, • dietetyka, • pomoc nauczyciela, • opiekuna dzieci w czasie przewozu do i z przedszkola, • sekretarkę. Te stanowiska nie są zatem objęte koniecznością organizowania konkursu. Do stanowisk urzędniczych, w tym kierowniczych stanowisk urzędniczych, Rozporządzenie zalicza m.in.: • głównego księgowego, • zastępcę głównego księgowego, • administratora bezpieczeństwa informacji, • referenta. Nabór a przeniesienie Nabór na te stanowiska jest otwarty i konkurencyjny, ale nie zawsze oznacza to obowiązek zorganizowania konkursu – ten jest bowiem organizowany wyłącznie na wolne stanowiska urzędnicze. Tymczasem według art. 12 ust. 1 Ustawy o pracownikach samorządowych wolnym stanowiskiem urzędniczym, w tym wolnym kierowniczym stanowiskiem urzędniczym, jest stanowisko, na które: • zgodnie z przepisami Ustawy albo w drodze porozumienia nie został przeniesiony pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, posiadający kwalifikacje wymagane na danym stanowisku lub • nie został przeprowadzony na to stanowisko nabór, lub • na którym mimo przeprowadzonego naboru nie został zatrudniony pracownik. Dopuszczalne jest więc obsadzenie stanowiska urzędniczego z pominięciem procedury naboru poprzez przeniesienie osoby, która jest już pracownikiem samorządowym. Ustawa o pracownikach samorządowych przewiduje kilka praktycznych możliwości przeniesienia pracownika: • art. 20 – przewiduje możliwość przeniesienia pracownika na wyższe stanowisko, jeżeli pracownik ten wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje swoje obowiązki, • art. 21 – powierzenie wykonywania innej pracy; zgodnie z tym przepisem jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, pracownikowi samorządowemu można powierzyć, na okres do trzech miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami; w okresie tym przysługuje pracownikowi wynagrodzenie stosowne do wykonywanej pracy, lecz nie niższe od dotychczasowego, • art. 22 – przeniesienie do pracy w innej jednostce; zgodnie z tą regulacją pracownika samorządowego zatrudnionego na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, można na jego wniosek lub za jego zgodą przenieść do pracy w innej jednostce, o której mowa w art. 2, w tej samej lub innej miejscowości w każdym czasie, jeżeli nie narusza to ważnego interesu jednostki, która dotychczas zatrudniała pracownika samorządowego, oraz przemawiają za tym ważne potrzeby po stronie jednostki przejmującej. Tak więc awans wewnętrzny jest instytucją, która daje możliwość przeniesienia pracownika samorządowego na wyższe stanowisko bez konieczności przeprowadzania naboru w drodze konkursu. Zgodnie z przyjętymi zwyczajami pozwala to wykorzystać potencjał kadrowy jednostek samorządowych oraz zwiększyć efektywność zarządzania zasobami ludzkimi. Gdyby taka regulacja nie istniała, każdy przypadek zatrudnienia wymagałby zewnętrznego naboru, co zostało uznane przez ustawodawcę za przesadne budowanie konkurencyjności w kontekście samorządu terytorialnego, gdzie pozytywnym aspektem jest stabilność kadry. Nabór nie jest konieczny tym bardziej, gdy pracownik samorządowy jest ponownie zatrudniany na dotychczasowym stanowisku. Możliwość przeniesienia na wyższe stanowisko nie oznacza jednak dowolności w tym zakresie. Po wejściu w życie Ustawy o pracownikach samorządowych wątpliwości budziła kwestia możliwości przenoszenia pracowników w ramach różnych grup stanowisk, czyli przenoszenie ze stanowiska pomocniczego i obsługi na stanowisko urzędnicze, w tym kierownicze stanowisko urzędnicze. Przepisy wprost nie zabraniały takiego rozwiązania, zatem było ono w praktyce stosowane, jednak budziło wątpliwości, bowiem awansowanie pracownika danej jednostki ze stanowiska pomocniczego i obsługi na stanowisko urzędnicze czy też kierownicze stanowisko urzędnicze mogło zostać potraktowane jako pogwałcenie zasady przeprowadzania konkursu. Pracownik zatrudniony na stanowisku pomocniczym i obsługi, który zostałby w trybie awansu wewnętrznego przeniesiony na stanowisko urzędnicze, nigdy w danej jednostce nie podlegałby procedurze konkursowej, więc zasada otwartości i konkurencyjności naboru nie byłaby zachowana. Jeżeli natomiast awans miałby następować tylko w ramach tej samej grupy stanowisk, czyli np. tylko urzędniczych, wówczas awansowany pracownik przynajmniej jeden raz przechodziłby procedurę konkursową – przy rekrutacji na dotychczas zajmowane stanowisko. Wątpliwości te stały się powodem, dla którego do art. 20 Ustawy o pracownikach samorządowych dodano ust. 2, stosownie do którego awans wewnętrzny może zostać dokonany jedynie w ramach tej samej grupy stanowisk, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1 i 3. Aktualna rzeczywistość prawna Obecnie awans wewnętrzny może być prowadzony tylko w ramach stanowisk urzędniczych lub tylko w ramach stanowisk pomocniczych i obsługi. Nie jest dopuszczalne awansowanie pracownika samorządowego ze stanowiska pomocniczego i obsługi na stanowisko urzędnicze, w tym kierownicze stanowisko urzędnicze. Patrząc na stanowiska obecne w samorządowych przedszkolach – nie jest dopuszczalne awansowanie sekretarki na stanowisko referenta. Podobnie na stanowisko referenta nie może awansować sekretarz. Z kolei dopuszczalne jest awansowanie zastępcy głównego księgowego na stanowisko głównego księgowego. Zasad tych oczywiście należy w przedszkolu przestrzegać. W małych jednostkach obsada stanowisk niepedagogicznych będzie skromna, co rodzić może pokusę dokonania awansu wewnętrznego. Miałoby to swoje plusy, bo awansujemy osobę, której kompetencje są znane, a zatem dyrektor ma pełną wiedzę, czy dany kandydat zasługuje na wyższe stanowisko. Niemniej złamanie zasady awansowania wewnętrznego w ramach grupy stanowisk jest złamaniem Ustawy o pracownikach samorządowych.