STAN PRAWNY NA 31 MAJA 2019 Zatrudnianie obcokrajowca Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 września 2018 r. w sprawie nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów za granicą oraz potwierdzania ukończenia studiów na określonym poziomie (Dz.U. z 2018 r. poz. 1881), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli niebędących obywatelami polskimi (Dz.U. z 1992 r. Nr 85 poz. 432), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2273). O tym, czy na stanowiskach nauczycielskich można zatrudniać obcokrajowców, decydują w pierwszej kolejności regulacje nauczycielskiej pragmatyki służbowej – Karty nauczyciela. Zgodnie z art. 9 KN stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która: • posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje, • przestrzega podstawowych zasad moralnych, • spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. Są to podstawowe wymogi stawiane przed nauczycielami i nie ma wśród nich wymogu posiadania polskiego obywatelstwa. Pojawia się on natomiast w przypadku nauczyciela, z którym stosunek pracy nawiązywany jest na podstawie mianowania. Przepisem, który o tym stanowi, jest art. 10 ust. 5 KN, na podstawie którego stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli: • posiadają obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, • mają pełną zdolność do czynności prawnych i korzystają z praw publicznych, • nie toczy się przeciwko nim postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne, • nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, • nie byli prawomocnie ukarani karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 3 (zwolnienie z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela), w okresie trzech lat przed nawiązaniem stosunku pracy, albo karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 pkt 4 ( wydalenie z zawodu nauczyciela), • posiadają kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska, • istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w placówce w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony. Przepisy prawa dotyczące obcokrajowców Wymóg posiadania polskiego obywatelstwa nie istnieje zatem w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Możliwość wykonywania pracy w charakterze nauczyciela przez obcokrajowca potwierdza natomiast Rozporządzenie w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli niebędących obywatelami polskimi. Według tego aktu w przedszkolach mogą być zatrudniani nauczyciele niebędący obywatelami polskimi wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w przedszkolu, przede wszystkim jednak na stanowiskach nauczycieli języków obcych. Jakkolwiek zatem przepis ten wyraźnie preferuje zatrudnianie obcokrajowców na stanowiskach nauczycieli języków obcych, to możliwe jest zatrudnienie obcokrajowca na stanowisku nauczyciela dowolnej specjalności, o ile posiada on wymagane kwalifikacje. Warto tu jednak odnieść się do treści Rozporządzenia w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Zgodnie bowiem z § 1 pkt 2 tego aktu powierzenie cudzoziemcowi wykonywania pracy na terytorium RP bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne w przypadku cudzoziemców będących nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub w Ochotniczych Hufcach Pracy. Rozporządzenie przyznaje więc przywilej powierzenia cudzoziemcowi stanowiska nauczyciela bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę tylko w tym przypadku, gdy cudzoziemiec ten zostanie zatrudniony na stanowisku nauczyciela języków obcych. Nauczyciele innych przedmiotów nie zostali zwolnieni z konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli niebędących obywatelami polskimi stosunek pracy z nauczycielami cudzoziemcami nawiązuje się na podstawie umowy o pracę. Zatrudnienie w przedszkolu nauczyciela niebędącego obywatelem naszego kraju wymaga zgody organu prowadzącego dane przedszkole. Istotny jest tutaj § 4 Rozporządzenia, stosownie do którego przy zatrudnianiu nauczycieli niebędących obywatelami polskimi organ wyrażający zgodę na ich zatrudnienie może odstąpić od wymogów kwalifikacyjnych określonych w przepisach o kwalifikacjach nauczycieli – w zakresie wykształcenia i przygotowania pedagogicznego – tylko wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w przedszkolu. W przypadku cudzoziemca istnieje zatem możliwość odstąpienia od wymogów kwalifikacyjnych określonych w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Jeżeli jednak organ prowadzący nie wyrazi zgody na odstąpienie od tych wymogów, wówczas cudzoziemiec będzie zmuszony udowodnić posiadanie odpowiednich kwalifikacji, w tym choćby ukończenie studiów na odpowiednim poziomie. W tym celu konieczne może być dokonanie nostryfikacji posiadanych dyplomów. Nostryfikacja Zgodnie z art. 327 ust. 4 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce postępowanie nostryfikacyjne wszczyna się na wniosek. Postępowanie prowadzi uczelnia posiadająca kategorię naukową A+, A albo B+ w dyscyplinie, której wniosek dotyczy. Zasady przeprowadzania nostryfikacji określa z kolei Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie nostryfikacji dyplomów ukończenia studiów za granicą oraz potwierdzania ukończenia studiów na określonym poziomie. Na podstawie § 2 ust. 2 tego aktu do wniosku dołącza się: • dyplom ukończenia studiów, • dokumenty umożliwiające ocenę przebiegu studiów, uzyskiwanych efektów uczenia się i czasu trwania studiów, • świadectwo, dyplom lub inny dokument, na podstawie którego osoba nostryfikująca dyplom została przyjęta na studia, • oświadczenie osoby nostryfikującej dyplom o miejscu i dacie urodzenia. Dokumenty te mogą być złożone w postaci kopii poświadczonych za zgodność z oryginałem przez uczelnię nostryfikującą, a datą wszczęcia postępowania nostryfikacyjnego jest dzień doręczenia wniosku uczelni nostryfikującej. Według § 3 Rozporządzenia uczelnia nostryfikująca dokonuje oceny formalnej wniosku. W przypadku stwierdzenia braków formalnych wniosku uczelnia wyznacza termin, nie krótszy niż 14 dni, do jego uzupełnienia, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania. Uczelnia może również, po przeprowadzeniu oceny formalnej wniosku, zażądać od wnioskodawcy przedłożenia tłumaczenia zwykłego na język polski wszystkich złożonych dokumentów. W szczególnie uzasadnionych przypadkach uczelnia nostryfikująca może zażądać od wnioskodawcy przedłożenia tłumaczenia na język polski dokumentów, o których mowa w § 2 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia (czyli dokumentów umożliwiających ocenę przebiegu studiów, uzyskiwanych efektów uczenia się i czasu trwania studiów), sporządzonego i poświadczonego przez tłumacza przysięgłego albo sporządzonego przez zagranicznego tłumacza i poświadczonego przez właściwego konsula RP. Zgodnie z § 5 Rozporządzenia uczelnia nostryfikująca porównuje program studiów, uzyskiwane efekty uczenia się i uprawnienia zawodowe, realizowane praktyki zawodowe oraz czas trwania studiów z podobnymi studiami prowadzonymi w tej uczelni. W przypadku stwierdzenia różnic uczelnia nostryfikująca może zobowiązać osobę nostryfikującą dyplom do złożenia określonych egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych. Rozporządzenie przewiduje zatem możliwość wystąpienia przypadku, gdy w celu dokonania nostryfikacji konieczne będzie uzupełnienie odbytego toku studiów o różnice programowe wynikające z krajowych programów nauczania. W takich wypadkach to uczelnia nostryfikująca określa warunki i terminy przeprowadzenia egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych. Uczelnia nostryfikująca uznaje albo odmawia uznania dyplomu ukończenia studiów za granicą za równoważny odpowiedniemu polskiemu dyplomowi i tytułowi zawodowemu w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku spełniającego wymagania formalne. W przypadku posiadania zaświadczenia wydawanego po przeprowadzeniu postępowania nostryfikacyjnego obcokrajowiec legitymuje się dokumentem, który musi być traktowany przez dyrektora przedszkola w sposób równorzędny z dyplomem wydanym przez krajową uczelnię.