Metody nauki czytania i pisania w przedszkolu Joanna Szymczak Metoda nowozelandzka Metoda nowozelandzka Naturalna nauka języka Metoda nowozelandzka to, najprościej wyjaśniając, edukacja poprzez język. Inicjatorką programu naturalnego czytania w Nowej Zelandii była Wendy Pye – stąd też częsta nazwa: program nowozelandzki. Metoda ta opiera się na nauce słuchania, mówienia, czytania i pisania, realizowanej przez zabawę i twórcze działanie dziecka. Wprawdzie bazuje ona na globalnym odczytywaniu wyrazów, ale nieistotne jest w niej opanowanie czytania, tylko czytanie ze zrozumieniem. Jej nadrzędnym celem jest pobudzenie dziecięcej ciekawości do mówienia, czytania i pisania symboli graficznych. W metodzie nowozelandzkiej przede wszystkim prezentuje się dziecku tekst – zrozumiały, krótki i prosty – wraz z odpowiednio dobraną ilustracją. Z myślą o naturalnej nauce języka przygotowano serię książeczek zatytułowaną „Słoneczna Biblioteka”, które mają ułatwić dziecku naukę czytania ze zrozumieniem i rozbudzić jego zainteresowanie słowem czytanym, pisanym, mówionym. Każda książeczka zawiera trzy krótkie historyjki o odpowiednio dobranych obrazkach i zróżnicowanych językowo tekstach. Nauka czytania i pisania metodą nowozelandzką odbywa się w następujących po sobie etapach:  zapoznanie dziecka z całością: tekstem, zdaniem, wyrazem,  zapoznanie dziecka ze szczegółami: budową zdania, literami,  przechodzenie do budowania całości na podstawie zdobytej wiedzy. Teresa Młodzińska w artykule Czytanie a naturalna nauka języka („Wychowanie w Przedszkolu”, 1995, nr 1, s. 30–34) wyróżnia w procesie nauki czytania i pisania występujące równolegle następujące rodzaje czytania i pisania:  czytanie dzieciom,  czytanie wspólne i indywidualne,  czytanie zespołowe,  pisanie wspólne i samodzielne,  pisanie dla dzieci. Należy pamiętać o przygotowaniu w sali odpowiednich edukacyjnych kącików tematycznych, które będą służyły organizowaniu dziecięcej aktywności. Trzeba w nich zgromadzić materiały i pomoce przydatne do analizy i syntezy słuchowej czy wzrokowej. Nie można zapomnieć także o przyborach do rysowania i pisania, gdyż kreślenie znaków graficznych pod wpływem czytania stanowi dla dziecka swoistą formę przekazywania informacji, wyrażania myśli – po prostu komunikacji. Rola nauczyciela na tym etapie polega na stałym pokazywaniu prawidłowej drogi kreślenia litery, zgodnie z kierunkiem zapisu. Należy jednak pamiętać, aby nie poprawiać błędnego zapisu dziecka, jeśli takowy się pojawi, lecz pokazywać poprawny wzór. Oprócz tego trzeba własną postawą inspirować, zachęcać, motywować do działania i wzmacniać pozytywnie. Naturalna nauka języka jest możliwa do realizacji w warunkach przedszkolnych wówczas, gdy pracuje się z dzieckiem indywidualnie lub w małych zespołach. Ważne jest także, aby pamiętać o tym, że praca z uczniem nie powinna być ograniczona ramami czasowymi ani przestrzennymi. Z praktyki pedagogicznej To, jak szybko dziecko opanuje umiejętność czytania i pisania, zależy w ogromnej mierze od poziomu rozwoju procesów analizy i syntezy słuchowej, wzrokowej oraz procesów spostrzegawczości i wyobrażeń słuchowo-wzrokowych. Najlepszą metodą ich kształtowania jest zabawa – niezastąpiony, wszechstronny trening. Gry i zabawy dydaktyczne typu: wyliczanki, gry w słowa, zabawy w głuchy telefon, inscenizacje, odgrywanie ról, gry i zabawy z prawidłami to wspaniałe połączenie zabawy i nauki. Ich dobór nie może być jednak przypadkowy. Tak jak cały proces nauki czytania, musi być bardzo dokładnie przemyślany i dostosowany do zainteresowań, a przede wszystkim predyspozycji rozwojowych dziecka, gdyż tylko wtedy spełni swoją funkcję. Nie można pomijać też zabaw i ćwiczeń graficznych, grafomotorycznych i ogólnie aktywności plastyczno-technicznych, ponieważ dzieci bardzo lubią rysować, malować (także palcami), wycinać i lepić. Poniżej przedstawiamy propozycje zabaw, które można wykorzystać podczas nauki czytania i pisania w przedszkolu, ale nie tylko. Zabawy w kącikach Kącik alfabetyczny:  przyporządkowanie ilustracji kolorowych balonów do nazw kolorów (z tyłu nazwy próbka koloru),  zabawy z literkami, książeczkami, wyrazami. Kącik pisania:  pisanie po śladzie lub samodzielnie wyrazów,  rysowanie szlaczków,  tworzenie jak największej liczby wyrazów z innego wyrazu (np. ze słowa „autobus”, „lokomotywa”),  układanie własnego imienia z liter. Kącik książki:  wyszukiwanie we fragmentach książek wyrazów zawierających daną literę,  ćwiczenia w czytaniu odpowiednio dobranej literatury. Kącik teatralny:  odgrywanie scenek – poruszanie się zgodnie z poleceniami typu: jesteś żabą, wężem, kotem,  recytacja wierszy. Kącik plastyczny:  wykonywanie ilustracji do usłyszanego lub samodzielnie przeczytanego fragmentu tekstu literackiego,  ozdabianie literek,  wydzieranka literowa – wycinanie lub wydzieranie literek z kolorowego papieru,  projektowanie swojej księgi kolorów. Kącik matematyczny:  liczenie balonów na ilustracjach i wpisywanie (rysowanie) wyników obliczeń,  wyszukiwanie różnic na obrazkach,  łączenie jednakowych przedmiotów w zbiory, przeliczanie elementów. Propozycje zabaw Zabawa w kody – odkodowanie znaków Nauczyciel umawia się z dzieckiem, że np. trójkąt to podskok, koło – klaśnięcie, kwadrat – tupnięcie nogą, a kreska – wymach ramion w górę. Rysuje ciąg ww. znaków w dowolnej kolejności, a dzieci, wykonując sekwencję ruchów, odgadują, co się kryje pod danym znakiem. Zabawa na orientację Zabawa polega na odczytywaniu wyrazów, orientowaniu się na płaszczyźnie kartki lub dużym formacie papieru: górny, dolny róg, strona prawa, lewa, nad, pod, obok. Dzieci kolejno odczytują określone wyrazy umieszczone w różnych polach na planszy. Zabawa w pociąg Nauczyciel przygotowuje pociąg z wagonikami wykonanymi z kopert oznaczonych samogłoskami i obrazki z różnymi obiektami. Dzieci wybierają dowolny obrazek, wyodrębniają pierwszą głoskę w nazwie obrazka i wkładają do odpowiedniego wagonika. Zabawa w łańcuszek wyrazowy Nauczyciel mówi pierwszy wyraz, następnie jedno z dzieci podaje wyraz na taką samą głoskę, na jaką kończyło się słowo nauczyciela. Kolejne dzieci podają wyrazy na ostatnią głoskę w wyrazie podanym przez poprzednika. Memory obrazkowe Nauczyciel rozkłada dużą liczbę obrazków odwróconych ilustracją do stołu. Każde dziecko kolejno odkrywa po dwa obrazki. Jeśli okaże się, że oba obrazki rozpoczynają się tą samą głoską, to przedszkolak zabiera parę i odkrywa kolejne dwa obrazki. Jeśli para ilustracji rozpoczyna się na inną głoskę, maluch odwraca je z powrotem obrazkami do dołu, a grę kontynuuje inne dziecko. Wygrywa ten, kto zbierze najwięcej par. Zabawa z piłką Dziecko siedzi na dywanie, nauczyciel rzuca do niego piłkę i mówi sylabę, a ono dopowiada swoją sylabę, tworząc wyraz. Następnie dziecko mówi inną sylabę, rzuca piłkę do kolegi, a on dopowiada kolejną sylabę, tworząc nowy wyraz. Zabawy językowe Do tej grupy zaliczają się wszelkie zabawy w odczytywanie rebusów, rozwiązywanie krzyżówek, tworzenie nowych wyrazów poprzez przestawianie liter, wykonywanie ilustracji po obejrzeniu bajki. Zabawa w zbiory Dzieci wyszukują w zbiorach liter, wyrazów, symboli, przedmiotów takie same elementy, czyli jeden z elementów musi powtórzyć się kilka razy. Zabawy ruchowe, sportowe W tej grupie aktywności mieszczą się rzuty piłką, woreczkiem do celu, którym może być pudełko, kosz na śmieci, szmatka rozłożona na podłodze, przerzucanie woreczka (piłki) z ręki do ręki, toczenie piłki za pomocą kijka po linii narysowanej na podłodze lub między przeszkodami zrobionymi z pachołków, krzeseł, garnków itp., przekładanie woreczka, piłki pod kolanem z ręki do ręki. Zabawa na orientację Nauczyciel układa kilka przedmiotów na stole, dzieci przyglądają się im przez chwilę, po czym odwracają się, a nauczyciel zmienia kolejność przedmiotów. Zadaniem dzieci jest odgadnąć, co się zmieniło w tym układzie. Zabawa w rysowanie obrazka Zadanie polega na wykonaniu ilustracji do przeczytanego tekstu. Każde dziecko otrzymuje kartkę z informacją, aby zilustrować następujące zdanie: „Dorotka ma dwa baloniki”, „Tomek dostał klocki i piłkę”, „To moja mama i tata”, „Ola trzyma lalkę”.