Metody nauki czytania i pisania w przedszkolu Joanna Szymczak Glottodydaktyczna metoda prof. Bronisława Rocławskiego Glottodydaktyczna metoda prof. Bronisława Rocławskiego Profesor Bronisław Rocławski, autor metody glottodydaktycznej, stoi na stanowisku, że dziecko osiągnie sukces w nauce czytania i pisania, jeśli będzie tym procesem zainteresowane, zmotywowane do działania i aktywności przez nauczyciela oraz gdy zadania, jakie pojawią się na jego drodze do celu, będą na miarę jego indywidualnych możliwości. Czy jest to w ogóle możliwe? Zapewne tak, ale to dopiero początek, ponieważ ww. elementy nie pojawią się ot, tak sobie. Maluch sam nie zainteresuje się nauką czytania, a nauczyciel nie zmotywuje go do wykonywania zadań, jeśli go najpierw dobrze nie pozna. Tak naprawdę czynników wzajemnie z siebie wynikających i od siebie zależnych jest w procesie edukacji bardzo wiele. Bronisław Rocławski, opisując metodę glottodydaktyczną, wiele uwagi poświęcił wszechstronnej obserwacji dziecka, która jest rzeczą niezbędną do uzyskania o nim szczegółowych informacji. Jak twierdzi autor, tylko wnikliwe poznanie ucznia gwarantuje nam jego udaną edukację. Ważna jest też współpraca z rodzicami, gdyż ich spostrzeżenia na temat dziecka stanowią znakomity i cenny materiał diagnostyczny. Naukę czytania w przedszkolu można rozpocząć, gdy dziecko osiągnie określony poziom rozwoju percepcji, zasobu słownictwa oraz słuchu fonematycznego i pamięci. Wówczas można wprowadzać zabawy i ćwiczenia doskonalące kompetencje językowe podopiecznych. Odpowiednio dobrane i dostosowane do indywidualnych predyspozycji dziecka, zapewnią optymalne efekty. Opanowanie umiejętności syntezy i analizy fonemowej jest niezbędne do rozpoczęcia nauki czytania metodą ślizgania się z litery na literę lub po sylabach. Daje ona możliwość szybkiego, a zarazem płynnego czytania. Wykorzystuje się do tego odpowiednie plansze i klocki LOGO. Wartość zwłaszcza klocków LOGO w metodzie glottodydaktycznej jest nieoceniona. Służą one do nauki czytania i pisania, wymowy, ortografii, a także matematyki. Ponadto uświadamiają dzieciom występowanie jednej litery w czterech wariantach: małej pisanej, wielkiej pisanej, małej drukowanej, wielkiej drukowanej. Jednocześnie z nauką czytania wprowadza się naukę pisania, po czym przechodzi do pisania liter bez liniatury. Należy zwracać uwagę na prawidłowe kreślenie i łączenie liter i ich grupowanie według podobieństwa pisania i sposobu łączenia. Kiedy to wszystko zostanie już opanowane, dzieci otrzymują elementarz, z pomocą którego doskonalą umiejętność czytania ze zrozumieniem. W metodzie glottodydaktycznej dziecko przyswaja kolejne umiejętności w swoim czasie i tempie, bez pośpiechu, ponaglania i generalizowania. Zadaniem nauczyciela jest umiejętne różnicowanie zajęć i ćwiczeń oraz uwzględnianie indywidualnych możliwości podopiecznych. Inna ważna zasada, charakterystyczna dla metody glottodydaktycznej, to maksymalne wydłużenie czasu na przygotowanie malucha do czytania i pisania oraz skrócenie do minimum czasu opanowywania przez niego płynnego pisania i sprawnego czytania ze zrozumieniem. Z praktyki pedagogicznej Zabawy glottodydaktyczne świetnie sprawdzają się w przedszkolnych realiach. Wykonywane przez dzieci ćwiczenia i zadania nie tylko dobrze przygotowują je do nauki czytania i pisania, ale też spełniają jeszcze inne funkcje, a mianowicie służą rozwojowi umysłowemu, emocjonalnemu i społecznemu przedszkolaków. Zabawy w kącikach Zabawa przy muzyce Gdy dzieci słyszą wolną muzykę, skaczą i biegają pomiędzy wizytówkami ze swoimi imionami. Gdy muzyka jest szybsza, kładą się na brzuchu lub siadają ze skrzyżowanymi nogami, każde koło swojej wizytówki. Zabawa z sylabami Na dywanie rozłożone są kosze, z których każdy oznaczony jest inną liczbą kółek (narysowanych lub przyklejonych). Dzieci losują obrazki przedstawiające różne obiekty, np. balon, samolot, kot, parasol. Zadanie polega na głośnym wypowiedzeniu nazwy przedmiotu z obrazka, podzieleniu jej na sylaby, policzeniu, z ilu sylab składa się wyraz, i umieszczeniu obrazka w odpowiednim koszu. Zabawa z obrazkami Do zabawy potrzebne są obrazki przedstawiające różne obiekty oraz kartoniki z literami. Każde dziecko wybiera jeden obrazek, określa głoskę w nagłosie i układa obrazek pod kartonikiem z odpowiednią literą. Zabawa w pary Na dywanie rozłożone są obrazki pocięte na dwie części każdy. Gdy gra muzyka, dzieci swobodnie poruszają się między nimi, gdy muzyka cichnie, każdy przedszkolak zabiera jedną część obrazka i szuka do pary osoby z drugą częścią obrazka. Dzieci składają ilustrację w całość, nazywają, a następnie dzielą nazwę przedmiotu przedstawionego na obrazku na sylaby. Zabawa w słowa Dzieci losują obrazki z podpisami podzielonymi na sylaby. Nauczyciel pyta: „Masz słowo czy nie masz słowa?”. Komu sylaby ułożą się w wyraz, wygrywa. Należy także używać słów jednosylabowych. Zabawa w kostkę Na kostce do gry zamiast oczek umieszczone są litery. Dzieci kolejno rzucają kostką i odczytują, jaka litera wypadła, następnie podają dowolny wyraz zaczynający się na tę literę. Potem dzielą wyraz na głoski (lub liczą litery) i układają odpowiednią liczbę klocków. Inny wariant zabawy: nauczyciel rozkłada kartoniki z wyrazami na dywanie. Każde dziecko wybiera sobie dowolny wyraz. Następnie chętny maluch rzuca kostką literową, a pozostałe szukają w wyrazach litery, która wypadła na kostce. Zabawa z wyrazami Na dywanie rozłożone są obrazki. Dzieci nazywają je, wyróżniają pierwszą, ostatnią, środkową głoskę. Następnie wyszukują wśród kartoników z wyrazami do globalnego czytania odpowiednie słowa i układają je przy właściwym obrazku. Zabawa w mieszkania Do zabawy potrzebny będzie glottodywanik – kawałek wykładziny, na którym są napisane lub naklejone litery. Dzieci ustawiają literki w ich mieszkaniach na odpowiednich piętrach. Określają potem, na którym piętrze mieszka literka. Podczas tej zabawy przedszkolaki doskonalą liczenie zarówno w aspekcie kardynalnym, jak i porządkowym, utrwalają też znajomość liczb (cyfr). Zabawa z wizytówkami Na dywanie znajdują się porozrzucane wizytówki z imionami wszystkich dzieci. Każdy przedszkolak wyszukuje swoją wizytówkę wśród innych. W ten sposób można też sprawdzić, kogo nie ma danego dnia w przedszkolu. Zabawa w ksero Dzieci, siedząc w kręgu, przekazują sobie z ręki do ręki kolejne wizytówki. Gdy trafią na swoją, zatrzymują ją, a pozostałe przekazują („kserują”) dalej. Zabawa w literki Każde dziecko trzyma wizytówkę ze swoim imieniem. Zadanie polega na wyszukaniu na wizytówce liter podanych przez nauczyciela. Nauczyciel podaje głośno głoskę, a dzieci wyszukują ją w swoim imieniu na wizytówce, po czym wstają. Przykład: „Proszę, aby wstały dzieci, których imiona rozpoczynają się literą K”, „Proszę, aby wstały dzieci, które mają dwie literki I w swoim imieniu”, „Proszę, aby wstały dzieci, które na końcu imienia mają literę A”. Zabawa w samoloty Wszystkie dzieci udają samoloty stojące na lotnisku. Nauczyciel pokazuje jedną z liter, a te maluchy, które mają ją w swoim imieniu, startują do lotu. Zabawa z kopertami Dzieci otrzymują w kopertach obrazki i rozkładają je przed sobą. Nauczyciel unosi do góry kartonik z literą, a przedszkolaki wskazują obrazek przedstawiający obiekt, którego nazwa rozpoczyna się na określoną głoskę. Następnie wspólnie z nauczycielem dzielą nazwy obrazków na sylaby. Dzieci słuchają uważnie, jak nauczyciel literuje wyrazy, po czym podnoszą kartonik z odpowiednim obrazkiem. Zabawa w taniec Przedszkolaki tańczą swobodnie przy muzyce, a nauczyciel pokazuje im kolejno wizytówki z imionami. Dziecko, które rozpozna swoje imię, podchodzi do nauczyciela. Zabawa w rysowanki Dzieci wspólnie z nauczycielem układają wyrazy z sylab i odczytują powstałe słowa. Wybierają jedno z nich, przyklejają na kartkę i rysują odpowiednią ilustrację. Zabawy z piłką, balonem, woreczkiem Podrzucanie, łapanie, toczenie, rzuty do celu (piłeczek, kulek papierowych), ćwiczenia równoważne, zabawy bieżne, skoczne, z woreczkami, piłkami, obręczami, rozpoznawanie przedmiotów za pomocą zmysłu dotyku. Zabawy w domino głoskowe Dzieci tworzą ciągi wyrazów w taki sposób, aby ostatnia głoska poprzedniego wyrazu była zarazem pierwszą głoską następnego, np. burak – kapelusz – sznur – rower – radio – oset – telefon – nogi – igła – astry. Jeżeli słowo zakończy się głoską Y, zabawa się kończy. Należy zwracać uwagę na głoskę, którą kończą się słowa – jeśli pojawi się np. słowo „samochód”, to następne słowo powinno zaczynać się na głoskę T, ponieważ w słowie „samochód” słychać T, a nie D. Zabawa z figurami Każde dziecko otrzymuje wzór całej figury, następnie wyszukuje wśród elementów rozłożonych na dywanie te, które stanowią części składowe wzoru, po czym układa z nich główną figurę. Zabawa w historyjki Zabawa polega na ułożeniu w odpowiedniej kolejności trzyelementowych historyjek obrazkowych, a następnie słownym przedstawieniu ich treści. Należy rozpoczynać od prostych historyjek, związanych z czynnościami dnia codziennego, jednocześnie kształtując u podopiecznych myślenie przyczynowo- -skutkowe (układanie obrazków według kolejności występowania po sobie: co było najpierw, co potem, a co na końcu). Podsumowanie Na zakończenie warto jeszcze raz podkreślić, że to od nauczyciela zależy, w jaki sposób wykorzysta zabawy glottodydaktyczne, jak zmodyfikuje i dopasuje je do warunków rzeczywistości przedszkolnej oraz potrzeb podopiecznych i czy przyniosą one zamierzone efekty. Trzeba jednak pamiętać o kilku ważnych aspektach:  często zmieniać rodzaj zabaw i dostosowywać czas ich trwania do zainteresowań i możliwości dzieci,  zawsze okazywać podopiecznym wyrozumiałość, cierpliwość i pozwolić popełniać błędy – to na nich przecież dziecko się uczy,  chwalić za postępy – nawet te robione malutkimi kroczkami,  doceniać wysiłek dziecka – również wtedy, gdy nie odniesie ono sukcesu,  i najważniejsze – okazywać radość i czerpać przyjemność ze wspólnej zabawy z dziećmi; niech będzie ona zawsze inspiracją do tworzenia nowych, lepszych, ciekawszych zajęć.