STAN PRAWNY NA 10 MAJA 2019 Finansowanie szkoleń po zmianach w przepisach Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2232 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 marca 2002 r. w sprawie sposobu podziału środków na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli pomiędzy budżety poszczególnych wojewodów, form doskonalenia zawodowego dofinansowywanych ze środków wyodrębnionych w budżetach organów prowadzących szkoły, wojewodów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz szczegółowych kryteriów i trybu przyznawania tych środków (Dz.U. z 2002 r. Nr 46 poz. 430 ze zm.) – nieobowiązujące, • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 stycznia 2019 r. w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli (Dz.U. z 2019 r. poz. 136), • Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.). Konieczność wyodrębnienia środków na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli wynika z treści art. 70a Karty nauczyciela, który nakazuje ich wyodrębnienie w wysokości 0,8 proc. z puli rocznych środków planowanych na wynagrodzenia osobowe nauczycieli. Podziału kwoty na dofinansowanie doskonalenia zawodowego dokonuje się po zasięgnięciu opinii zakładowych organizacji związkowych będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych, zrzeszających nauczycieli. Do końca 2018 r. ogólne rodzaje form doskonalenia nauczycieli były określane przez Rozporządzenie w sprawie sposobu podziału środków na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli pomiędzy budżety poszczególnych wojewodów, form doskonalenia zawodowego dofinansowywanych ze środków wyodrębnionych w budżetach organów prowadzących szkoły, wojewodów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz szczegółowych kryteriów i trybu przyznawania tych środków. Wskazywało ono w § 2 ust. 1, że ze środków na doskonalenie zawodowe dofinansowuje się m.in.: 1) organizację i prowadzenie doradztwa metodycznego dla nauczycieli, 2) organizację i prowadzenie: a) wspomagania szkół i placówek, b) sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze; 3) organizację i prowadzenie szkoleń, warsztatów metodycznych i przedmiotowych, seminariów, konferencji szkoleniowych oraz innych form doskonalenia zawodowego dla nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, 4) przygotowanie materiałów szkoleniowych i informacyjnych. Z treści tego przepisu wynikało zatem wyraźnie, że ze środków na doskonalenie zawodowe nauczycieli można finansować również szkolenia, czyli formę kształcenia, która jest bardzo często wykorzystywana przez nauczycieli i której finansowanie nie budziło wątpliwości dyrektorów. 24 stycznia 2019 r. weszło w życie nowe Rozporządzenie w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli. Stanowi ono wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 70a ust. 9 KN, według którego minister właściwy ds. oświaty i wychowania określić miał formy doskonalenia zawodowego nauczycieli i rodzaje wydatków związanych z jego organizacją i prowadzeniem, które mogą być dofinansowywane ze środków organów prowadzących szkoły i budżetu ministra, oraz kryteria i tryb ich przyznawania, przy uwzględnieniu kompetencji organów prowadzących, kuratorów oświaty oraz dyrektorów szkół i placówek. Zakres przedmiotowy Rozporządzenia – zgodnie z treścią § 1 pkt 1 – obejmuje m.in. formy doskonalenia zawodowego nauczycieli dofinansowywane ze środków, o których mowa w art. 70a ust. 1 i 7 KN. Nowy akt zastąpił przytoczone Rozporządzenie w sprawie sposobu podziału środków na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli (…), wprowadzając tym samym w katalogu określającym dopuszczalne formy doskonalenia zawodowego pewne zmiany, mogące rodzić trudności interpretacyjne. Na podstawie § 2 ust. 1 tego aktu ze środków na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli dofinansowuje się: 1) udział nauczycieli w seminariach, konferencjach, wykładach, warsztatach, szkoleniach, studiach podyplomowych oraz innych formach doskonalenia zawodowego nauczycieli prowadzonych odpowiednio przez placówki doskonalenia nauczycieli, uczelnie oraz inne podmioty, których zadania statutowe obejmują doskonalenie zawodowe nauczycieli, 2) udział nauczycieli w formach kształcenia nauczycieli prowadzonych przez uczelnie i placówki doskonalenia nauczycieli, 3) wspomaganie szkół i placówek oraz sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli, prowadzone przez placówki doskonalenia nauczycieli, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne, i biblioteki pedagogiczne. Należy tu w szczególności zwrócić uwagę na treść pkt 1 przywołanej regulacji, stosownie do którego można sfinansować udział nauczycieli w szkoleniach prowadzonych przez placówki doskonalenia nauczycieli, uczelnie oraz inne podmioty, jeżeli zadania statutowe tych podmiotów obejmują doskonalenie zawodowe nauczycieli. Czy zatem finansowanie szkoleń prowadzonych przez powszechne na rynku firmy szkoleniowe jest dopuszczalne, skoro przywołana regulacja wyraźnie mówi o „zadaniach statutowych” podmiotu prowadzącego szkolenie, a tymczasem firmy szkoleniowe prowadzone są np. w formie spółki komandytowej, która nie posiada statutu, a jedynie umowę spółki? Czy można uznać, że taka umowa jest odpowiednikiem statutu? Jeżeli przyjąć odmienną interpretację, to można by dojść do wniosku, że nauczyciele nie mogliby korzystać z usług firm szkoleniowych, co wydaje się interpretacją z gruntu niepoprawną. Niezbędne jest więc ustalenie, co oznacza określenie „zadania statutowe” użyte w przepisie § 2 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli. Należy zauważyć, że bardzo wiele różnych podmiotów, tak publicznych (jednostki samorządu terytorialnego, urzędy), jak i prywatnych (fundacja, stowarzyszenie, spółka akcyjna), zobowiązanych jest posiadać statut, przy czym wymagania względem formy oraz treści poszczególnych statutów określane są w różny sposób przez przepisy właściwe dla działania tych instytucji. W każdym z tych przypadków statut jest aktem o charakterze ustrojowym. Nie sposób jednak uznać, że podmioty posiadające taki akt o charakterze ustrojowym są na gruncie obecnego stanu prawnego uprawnione w sposób wyłączny do pobierania środków na doskonalenia zawodowe nauczycieli, wypłacanych w związku z przeprowadzonymi szkoleniami. Firmy szkoleniowe, w zależności od przyjętej formy organizacyjnej, niekoniecznie statut posiadają, bo nie wymaga tego od nich Kodeks spółek handlowych. Przykładowo art. 130 k.s.h. wskazuje, że statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien zawierać: 1) firmę i siedzibę spółki, 2) przedmiot działalności spółki, 3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, 4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość, 5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela, 6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów, 7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń, 8) organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewidują ustanowienie rady nadzorczej. Z kolei art. 304 k.s.h. wskazuje, że statut spółki akcyjnej powinien określać: 1) firmę i siedzibę spółki, 2) przedmiot działalności spółki, 3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, 4) wysokość kapitału zakładowego oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego, 5) wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela, 6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów, 7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) założycieli, 8) liczbę członków zarządu i rady nadzorczej albo co najmniej minimalną lub maksymalną liczbę członków tych organów oraz podmiot uprawniony do ustalenia składu zarządu lub rady nadzorczej, 9) pismo do ogłoszeń, jeżeli spółka zamierza dokonywać ogłoszeń również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym. Zatem spółki te posiadają akt ustrojowy nazwany statutem, ale już w przypadku spółki komandytowej takim aktem ustrojowym jest umowa spółki, która zgodnie z art. 105 k.s.h. powinna zawierać: 1) firmę i siedzibę spółki, 2) przedmiot działalności spółki, 3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, 4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość, 5) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową). Nie sposób stwierdzić, że w zależności od przyjętej formy prawnej część przedsiębiorców mogłaby prowadzić szkolenia dla nauczycieli finansowane ze środków na doskonalenie wyodrębnionych w budżetach organów prowadzących, a część nie mogłoby tego robić. Obowiązujące przepisy nie wymagają od nich przyjęcia „statutu” jako aktu ustrojowego, a więc uznać należy, że określenie „zadania statutowe” użyte w § 2 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli oznacza zadania określone w akcie ustrojowym danego podmiotu. Aktem tym jest statut, ale może być nim też umowa spółki, jeżeli przepisy prawa powszechnie obowiązującego tak stanowią. To z kolei prowadzi do wniosku, że – pomimo wprowadzenia do nowego Rozporządzenia określenia „zadania statutowe” – uprawnienia firm szkoleniowych do prowadzenia tychże szkoleń nie uległy zmianie i nadal mogą one być finansowane ze środków na doskonalenie zawodowe nauczycieli.