STAN PRAWNY NA 30 KWIETNIA 2019 Ustalenie kworum rady klasyfikacyjnej Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 25 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy Prawo oświatowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 761), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1457 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.) • Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 174). 25 kwietnia 2019 r. przyjęto Ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty i ustawy Prawo oświatowe, której zadaniem było wykluczenie możliwości nieklasyfikowania uczniów w przypadku, gdyby strajk nauczycieli uległ przedłużeniu. Uzasadnienie konieczności zmian Dotychczasowe przepisy nie przewidywały żadnych rozwiązań na wypadek, gdyby nauczyciele poszczególnych zajęć edukacyjnych, nauczyciele, którym powierzono funkcję wychowawców oddziałów szkolnych, osoby prowadzące praktyczną naukę zawodu i rady pedagogiczne nie wykonały należących do nich obowiązków, czyli nie przeprowadziły klasyfikacji uczniów. Ustawa uzupełniła zatem dotychczasowe regulacje przez wskazanie, że w przypadku niedopełnienia ww. obowiązków, regulowanych w rozdziałach 3a i 3b Ustawy o systemie oświaty lub aktach wykonawczych wydanych na podstawie tejże Ustawy, zadania te będzie obowiązany zastępczo wykonać dyrektor szkoły. Natomiast w sytuacji, gdyby dyrektor szkoły lub upoważniony przez niego nauczyciel nie wykonał tych zadań i kompetencji, mają one przejść na nauczyciela wyznaczonego przez organ prowadzący szkołę. Zmiana została wprowadzona również w Ustawie Prawo oświatowe. Polega na dodaniu nowego przepisu art. 73a, zgodnie z którym dyrektor szkoły jest organem odpowiedzialnym za dokonanie klasyfikacji i promocji uczniów w sytuacji, gdy rada pedagogiczna nie podjęła uchwały w tej sprawie. Natomiast w przypadku, gdyby również dyrektor szkoły nie dokonał klasyfikacji i promocji uczniów, rozstrzygnięcie w tej sprawie podejmie nauczyciel wyznaczony przez organ prowadzący szkołę. Zawieszenie strajku nauczycieli spowodowało, że regulacje tej nowelizacji najprawdopodobniej nie zostaną zastosowane. Warto jednak zwrócić uwagę na stanowisko Małopolskiej Kurator Oświaty (źródło: wpolityce.pl), która stwierdziła, że „dyrektor szkoły musi prawidłowo ustalić, kto w czasie odbywania rady pedagogicznej jest jej członkiem i na tej podstawie ustalić liczbę będącą punktem odniesienia do obliczenia wymaganego quorum. Po drugie, nawet w razie podjęcia uchwały dotkniętej tego typu uchybieniem proceduralnym, Ustawa Prawo oświatowe nie przewiduje procedury jej unieważnienia. Jedyną drogą, przewidzianą w Prawie oświatowym, w razie podjęcia uchwały rady pedagogicznej niezgodnie z prawem, jest możliwość jej uchylenia przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny (kuratora oświaty). W ewentualnym postępowaniu w sprawie uchylenia uchwały, której zarzuca się niezgodność z prawem, kurator bada każdą sprawę indywidualnie, waży doniosłość wskazywanych uchybień i ocenia, czy dana uchwała powinna być uchylona. Kurator oświaty stoi w tym zakresie na straży prawa oświatowego, które nie tylko reguluje szereg kwestii proceduralnych, ale przede wszystkim ma służyć realizacji konstytucyjnego prawa każdego Ucznia do nauki”. Podobne stanowisko zostało wyrażone w piśmie rozesłanym do dyrektorów szkół. Czytamy w nim, że „na zebranie klasyfikacyjnej rady pedagogicznej winni stawić się nauczyciele, którzy nie przystąpili do strajku. (Może być to także jeden dyrektor, który jest członkiem rady i jej przewodniczącym, wówczas protokół z posiedzenia winien sporządzić inny niestrajkujący pracownik szkoły, nawet niepedagogiczny). Zgodnie z art. 21 ust. 1 Ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych «Kierownik zakładu pracy nie może być w czasie strajku ograniczony w pełnieniu obowiązków i w wykonywaniu uprawnień w odniesieniu do pracowników niebiorących udziału w strajku oraz w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony mienia zakładu i nieprzerwanej pracy tych obiektów, urządzeń i instalacji, których unieruchomienie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego lub przywrócenia normalnej działalności zakładu». (…) Rada pedagogiczna podejmuje uchwałę w sprawie klasyfikacji i promocji uczniów. Uchwały rady pedagogicznej są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków zgodnie z art. 73 ust. 1 Ustawy prawo oświatowe. W sytuacji usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczycieli, quorum stanowią wszyscy obecni na zebraniu (w skrajnym przypadku, jeżeli jest to tylko dyrektor, to także ma on prawo podjąć tę uchwałę)”. Ten sposób liczenia kworum klasyfikacyjnych rad pedagogicznych nie ma jednak oparcia w obowiązujących przepisach. Klasyfikacja Zgodnie z art. 44 ust. 3 Ustawy o systemie oświaty klasyfikacja roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia z zajęć edukacyjnych i zachowania ucznia w danym roku szkolnym oraz ustaleniu rocznych ocen klasyfikacyjnych z tych zajęć i rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania. Na podstawie art. 44g ww. Ustawy o systemie oświaty przed rocznym klasyfikacyjnym zebraniem rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca oddziału informują ucznia i jego rodziców o przewidywanych dla niego rocznych ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych zachowania w terminie i formie określonych w statucie szkoły. Jeżeli statut zakładał przekazanie informacji o przewidywanych dla uczniów ocenach klasyfikacyjnych w terminie przypadającym jeszcze przed rozpoczęciem strajku nauczycieli, to uczniowie informacją taką dysponowali. Była to jednak wyłącznie informacja o ocenach przewidywanych, a nie o ocenach będących efektem klasyfikacji . Samo ustalenie ocen nie kończy procedury klasyfikacji uczniów. Art. 70 ust. 1 pkt 2 Ustawy Prawo oświatowe wśród kompetencji stanowiących rady pedagogicznej wymienia podejmowanie uchwał w sprawie wyników klasyfikacji i promocji uczniów. W związku z tym zebrania rady, na podstawie art. 69 ust. 5 ww. Ustawy, są organizowane po zakończeniu rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Gdyby strajk się przedłużył, to zebrania rad klasyfikacyjnych mogłyby się nie odbyć. Nadmienić należy, że zgodnie z art. 73 ust. 1 ww. Ustawy uchwały rady pedagogicznej są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jej członków. Aby zatem zebranie klasyfikacyjne mogło się odbyć, minimum połowa nauczycieli danej szkoły musiałaby przerwać strajk. W przeciwnym wypadku nie powstanie kworum wystarczające do podjęcia uchwały przez radę pedagogiczną. Sposób liczenia kworum zaprezentowany przez Małopolskiego Kuratora Oświaty nie może więc zostać uznany za prawidłowy. Jeżeli uchwały rady są podejmowane w obecności co najmniej połowy jej członków, to w pierwszej kolejności należy ustalić, kto jest członkiem rady w rozumieniu Prawa oświatowego, którego art. 69 ust. 3 stanowi, że w skład rady pedagogicznej wchodzą: dyrektor szkoły lub placówki i wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole lub placówce oraz pracownicy innych zakładów pracy pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu lub prowadzący pracę wychowawczą z młodocianymi pracownikami w placówkach zbiorowego zakwaterowania, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajęcie. W skład rady wchodzi zatem dyrektor i nauczyciele zatrudnieni w szkole. Uchwały są podejmowane w obecności co najmniej połowy członków rady i nie ma tu znaczenia przyczyna nieobecności na posiedzeniu, może to być zatem również strajk. Nieobecność nieusprawiedliwiona nie powoduje jednak, że kworum stanowią wszyscy obecni na zebraniu nauczyciele lub tylko dyrektor. Udział w strajku nie powoduje także, że strajkujący nauczyciel przestaje być członkiem rady pedagogicznej. Przeciwna interpretacja prowadzić mogłaby do sytuacji absurdalnej. Jeżeli bowiem tylko dyrektor uczestniczyłby w posiedzeniu rady, to w istocie nie mielibyśmy do czynienia z radą pedagogiczną, lecz z samodzielnym działaniem dyrektora. Podejmowanie uchwał jest kompetencją organów kolegialnych, czyli składających się z określonej liczby członków. Ustalenie kworum jest natomiast potrzebne do tego, aby zostały zachowane demokratyczne zasady głosowania w takim organie. Rada nie ma natomiast możliwości podjęcia innych działań jak głosowanie, a uchwały nie powinien podejmować organ jednoosobowo, gdyż wówczas trudno mówić o głosowaniu. Uznać należy, że podjęcie uchwały przez samego dyrektora, proponowane przez Małopolską Kurator Oświaty w skrajnych przypadkach, nie byłoby zgodne z prawem. Nie znaczy to oczywiście, że taki wadliwy akt zostałby wyeliminowany z obiegu prawnego. Art. 71 ust. 3 Ustawy Prawo oświatowe stanowi, że to właśnie kurator uchyla uchwałę w razie stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa. Jeżeli kurator uznałby, że istotniejsza jest jednak klasyfikacja uczniów a nie zasady procedowania uchwał przez rady pedagogiczne, wówczas oczywiście mógłby nie uchylić wadliwej uchwały. Trudno wszakże przewidzieć konsekwencje takiego działania, niewątpliwe bowiem jest, że uczeń nie zostałby w ten sposób prawidłowo klasyfikowany, co z kolei powoduje, że dałoby się zakwestionować prawidłowość przystąpienia ucznia np. do matury. Kwietniowa nowelizacja Ustawy o systemie oświaty rozwiązuje tego typu problemy, ponieważ w przyszłości, w razie ewentualnego strajku, nauczyciele stracą część swoich kompetencji w zakresie oceniania. Można się oczywiście zastanowić, czy taka nowelizacja nie stanowi naruszenia prawa do strajku, które w przypadku nauczycieli nie jest kwestionowane. Jeżeli bowiem strajk w przypadku tej grupy zawodowej jest dopuszczalny i legalny po spełnieniu przesłanek z Ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, to biorący w nim udział nie mogą odczuwać jego negatywnych konsekwencji. Tymczasem nowelizacja powoduje, że nauczyciel traci swoje kompetencje – jeżeli nie sklasyfikuje uczniów, to ta czynność zostanie wykonana bez jego udziału.