STAN PRAWNY NA 16 KWIETNIA 2019 Omówienie Ustawy o opiece zdrowotnej nad uczniami Opracował: Marcin Majchrzak, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.) • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 86 ze zm.), • Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz.U. z 2012 r. poz. 739), • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1510 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o opiece zdrowotnej nad uczniami (czeka na publikację). 12 kwietnia 2019 r. uchwalona została nowa Ustawa o opiece zdrowotnej nad uczniami. Jej celem ma być zapewnienie równego dostępu do opieki zdrowotnej w szkole bez względu na miejsce zamieszkania ucznia i typ szkoły. Nowa ustawa ma wejść w życie po upływie trzech miesięcy od dnia jej ogłoszenia. Zakres uchwalonej ustawy W obecnym stanie prawnym przepisy dotyczące zapewniania uczniom opieki zdrowotnej w szkołach nie są zbyt szczegółowe. Wśród najważniejszych regulacji należy wskazać art. 103 ust. 1 pkt 4 Ustawy Prawo oświatowe, nakładający na wybrane typy szkół obowiązek zapewnienia uczniom możliwości korzystania z gabinetu profilaktyki zdrowotnej. Przy czym gabinet ten powinien: • spełniać szczegółowe wymagania, o których mowa w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, • posiadać wyposażenie, o którym mowa w Rozporządzeniu w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej – zał. nr 4. Ponadto, 1 września 2019 r. wejdzie w życie nowy obowiązek organu prowadzącego, dotyczący przekazywania informacji o podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie leczenia stomatologicznego dla dzieci i młodzieży, finansowanych ze środków publicznych (art. 10 ust. 1 pkt 7 Ustawy Prawo oświatowe). W związku z powyższym uchwalona Ustawa o opiece zdrowotnej nad uczniami ma w sposób kompleksowy uregulować kwestie związane z zapewnieniem uczniom opieki zdrowotnej w szkole, co w ocenie twórców nowelizacji miałoby zwiększyć efektywność świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych udzielanych w ramach tej opieki. Ustawa będzie określać: 1) zakres i cele opieki zdrowotnej nad uczniami, 2) podmioty sprawujące opiekę zdrowotną nad uczniami, 3) podmioty zapewniające warunki organizacyjne opieki zdrowotnej nad uczniami, 4) organizację opieki zdrowotnej nad uczniami oraz zadania podmiotów, o których mowa w pkt 2 i 3, 5) zasady integrowania opieki zdrowotnej nad uczniami, 6) organizację opieki w szkole nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi, 7) monitorowanie opieki zdrowotnej nad uczniami, 8) finansowanie zadań z zakresu opieki zdrowotnej nad uczniami, 9) dokumentowanie i sprawozdawanie realizacji zadań z zakresu opieki zdrowotnej nad uczniami. Przy czym Ustawa nie będzie dotyczyć słuchaczy szkół dla dorosłych, branżowych szkół II stopnia i szkół policealnych oraz uczniów szkół artystycznych realizujących wyłącznie kształcenie artystyczne. Ustawa przewiduje, że opieka nad uczniami w szkole obejmowałaby profilaktyczną opiekę zdrowotną, promocję zdrowia oraz opiekę stomatologiczną. Profilaktyczna opieka zdrowotna będzie sprawowana nad uczniami do ukończenia 19. roku życia, a w przypadku uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – do ukończenia szkoły ponadpodstawowej. Opieka stomatologiczna będzie sprawowana nad uczniami do ukończenia 19. roku życia. Profilaktyczna opieka zdrowotna będzie sprawowana przez pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolne, natomiast opiekę stomatologiczną będzie sprawował lekarz dentysta. Oczywiście opieka zdrowotna nad uczniami będzie sprawowana we współpracy z rodzicami oraz pełnoletnimi uczniami. Natomiast jako podmioty działające na rzecz zapewnienia warunków organizacyjnych opieki zdrowotnej nad uczniami nowa Ustawa wskazuje dyrektora szkoły oraz organ prowadzący szkołę. Miejsce sprawowania opieki Ustawa wskazuje, że pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna będą sprawować profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w gabinecie profilaktyki zdrowotnej zlokalizowanym w szkole, a w przypadku braku gabinetu profilaktyki zdrowotnej w szkole – w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Natomiast lekarz dentysta sprawowałby opiekę stomatologiczną nad uczniami w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Miejscem tym będzie gabinet stomatologiczny zlokalizowany w szkole, gabinet stomatologiczny poza szkołą albo dentobus, prowadzone przez podmiot wykonujący działalność leczniczą współpracujący ze szkołą. Rodzice oraz pełnoletni uczniowie będą mieli prawo wyboru innego lekarza dentysty. Zakres udzielanych świadczeń Zakres świadczeń opieki zdrowotnej wykonywanych przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną, w tym u uczniów przewlekle chorych lub niepełnosprawnych, będzie określany na podstawie przepisów Rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej Oznacza to, że – podobnie jak obecnie – świadczenia te będą obejmować: • wykonywanie i interpretowanie testów przesiewowych, • kierowanie postępowaniem poprzesiewowym oraz sprawowanie opieki nad uczniami z dodatnimi wynikami testów, • czynne poradnictwo dla uczniów z problemami zdrowotnymi, • sprawowanie opieki nad uczniami z chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnością, w tym realizację świadczeń pielęgnacyjnych oraz (wyłącznie na podstawie zlecenia lekarskiego i w porozumieniu z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, na którego liście świadczeniobiorców znajduje się uczeń) zabiegów i procedur leczniczych koniecznych do wykonania u ucznia w trakcie pobytu w szkole, • udzielanie pomocy przedlekarskiej w przypadku nagłych zachorowań, urazów i zatruć, • doradztwo dla dyrektora szkoły w sprawie warunków bezpieczeństwa uczniów, organizacji posiłków i warunków sanitarnych w szkole, • edukację w zakresie zdrowia jamy ustnej, • prowadzenie u uczniów szkół podstawowych (klasy I–VI) znajdujących się na obszarach, gdzie poziom fluorków w wodzie pitnej nie przekracza wartości 1 mg/l, grupowej profilaktyki fluorkowej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi sześć razy w roku, w odstępach co sześć tygodni, • udział w planowaniu, realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej. Dodatkowo do zadań pielęgniarki będzie należał obowiązek integrowania realizacji opieki stomatologicznej nad uczniami. Integrowanie przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną opieki zdrowotnej będzie miało na celu realne wsparcie rodziców i uczniów w realizacji prawa do świadczeń zdrowotnych. Zakres świadczeń udzielanych przez lekarza dentystę będzie obejmował: • świadczenia ogólnostomatologiczne dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18. roku życia, • profilaktyczne świadczenia stomatologiczne dla dzieci i młodzieży do ukończenia 19. roku życia – określone w przepisach wydanych na podstawie art. 31d Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w części dotyczącej wykazu świadczeń stomatologicznych udzielanych przez lekarza dentystę oraz zakresu współpracy z pielęgniarką albo higienistką szkolną oraz z dyrektorem szkoły w edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia jamy ustnej. W realizacji zadań z zakresu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia Ustawa dopuszcza możliwość realizacji tych zadań przez higienistkę stomatologiczną. Ma to na celu wzmocnienie i zwiększenie działań edukacyjnych, co będzie miało, zdaniem twórców nowej Ustawy, korzystny wpływ na zdrowie uczniów. Do obowiązków dyrektora szkoły będzie należała współpraca z: • podmiotami sprawującymi opiekę zdrowotną nad uczniami, • rodzicami – w przypadku wystąpienia problemów zdrowotnych lub higienicznych, w oparciu o procedury organizacyjne postępowania – w celu zapewnienia warunków organizacyjnych opieki zdrowotnej nad uczniami. Natomiast organ prowadzący szkołę będzie zobowiązany zapewnić uczniom możliwość korzystania z: • gabinetu profilaktyki zdrowotnej, • gabinetu dentystycznego spełniającego wymagania, o których mowa w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Organ prowadzący szkołę będzie zobowiązany do udostępnia nieodpłatnie pielęgniarce środowiska nauczania i wychowania albo higienistce szkolnej, na podstawie umowy, szkolnego gabinetu profilaktyki zdrowotnej. Natomiast w przypadku braku gabinetu dentystycznego w szkole, organ prowadzący szkołę będzie zobowiązany do zawarcia porozumienia z podmiotem wykonującym działalność leczniczą udzielającym świadczeń zdrowotnych z zakresu leczenia stomatologicznego dla dzieci i młodzieży finansowanych ze środków publicznych, w którym określony zostanie sposób organizacji udzielania świadczeń. Integracja opieki zdrowotnej nad uczniami Nowa Ustawa przewiduje nałożenie na pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną obowiązku integrowania opieki zdrowotnej nad uczniami. Integrację ma zapewnić właściwa współpraca z lekarzem dentystą, zespołem podstawowej opieki zdrowotnej, z rodzicami oraz z dyrektorem szkoły, nauczycielami i pedagogiem szkolnym. W Ustawie określono również zakres i zasady współpracy między pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania albo higienistką szkolną a rodzicami lub pełnoletnim uczniem. Opieka nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi Istotną z punktu widzenia szkół kwestią jest sposób opiekowania się uczniami przewlekle chorymi (np. na cukrzycę), w tym możliwość podawania im leków, która dotychczas nie była w praktyce uregulowana przez przepisy prawa. Uchwalona Ustawa stara się wypełnić tę lukę i wskazuje, że w celu zapewnienia właściwej opieki nad uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi w szkole pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna współpracuje z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, rodzicami, pełnoletnimi uczniami oraz dyrektorem i pracownikami szkoły. Współpraca ta miałaby obejmować wspólne określenie sposobu opieki nad uczniem i dostosowanie tego sposobu do stanu zdrowia ucznia w sytuacji konieczności podawania leków oraz wykonywania innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole. Podawanie leków lub wykonywanie innych czynności podczas pobytu ucznia w szkole przez pracowników szkoły będzie mogło odbywać się wyłącznie za ich pisemną zgodą. Do obowiązków dyrektora szkoły będzie natomiast należało zapewnienie pracownikom szkoły szkolenia lub innej formy zdobycia wiedzy na temat sposobu postępowania z uczniami przewlekle chorymi lub niepełnosprawnymi, odpowiednio do potrzeb zdrowotnych ww. uczniów.