STAN PRAWNY NA 12 KWIETNIA 2019 Procedura wydawania orzeczeń o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego. Część I Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. z 2017 r. poz. 1616), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743). Orzeczenie o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego jest jednym z rodzajów orzeczeń wydawanych przez publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Począwszy od wejścia w życie Ustawy Prawo oświatowe (dalej Prawo oświatowe), orzeczenia te nie mogą być wydawane przez niepubliczne poradnie, natomiast już wydane przez nie orzeczenia zachowały ważność na okres, na jaki zostały wydane. Zasady przejściowe w tym zakresie określone zostały w art. 312 Ustawy Przepisy wprowadzające ustawę Prawo oświatowe. Orzeczenia te pełnią zasadniczą rolę na początku procesu edukacyjnego dzieci, które ze względu na stan zdrowia mają problem z uczęszczaniem do przedszkola. W części pierwszej artykułu omówione zostaną najważniejsze regulacje prawne dotyczące orzecznictwa w zakresie potrzeb indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego na tle prawa oświatowego, a także trybu przygotowania i złożenia wniosku o wydanie orzeczenia. Orzeczenie o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego a Prawo oświatowe Orzeczenia w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego umożliwiają odbycie rocznego przygotowania przedszkolnego tym dzieciom, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola, innej formy wychowania przedszkolnego lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej (zgodnie z art. 127 ust. 2 Prawa oświatowego). Co do zasady dziecko w wieku sześciu lat jest zobowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego, a rozpoczęcie tego obowiązku rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy sześć lat (art. 31 ust. 4 i 5 Prawa oświatowego). W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej siedmiu lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy dziewięć lat. W takim przypadku realizacja obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego. Dyrektor przedszkola (a w przypadku innej formy wychowania przedszkolnego prowadzonej przez gminę oraz szkoły podstawowej, w której są zorganizowane oddziały przedszkolne), a także dyrektor szkoły podstawowej organizuje indywidualne obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne w porozumieniu z organem prowadzącym (art. 127 ust. 17 Prawa oświatowego). Przy czym szczegółowe zasady dotyczące sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci zostały określone w wydanym na podstawie art. 127 ust. 20 Prawa oświatowego – Rozporządzeniu w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży. Rozporządzenie to wskazuje, że indywidualne przygotowanie przedszkolne organizuje się na czas określony wskazany w orzeczeniu o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego – wydanym, zgodnie z art. 127 ust. 10 Prawa oświatowego, przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno--pedagogicznej. Należy zwrócić uwagę, że indywidualne przygotowanie przedszkolne powinno być organizowane w sposób zapewniający wykonanie zaleceń określonych w orzeczeniu. Z kolei orzeczenie jest podstawą realizowania indywidualnego rocznego przygotowania przedszkolnego, przy czym dyrektor przedszkola powinien ustalić, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, zakres i czas prowadzenia zajęć. Dyrektor przedszkola powinien również zasięgnąć opinii rodziców dziecka w zakresie czasu prowadzenia zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego. Zajęcia te prowadzone są z dzieckiem przez jednego nauczyciela lub dwóch nauczycieli (odpowiednio przedszkola, szkoły podstawowej lub prowadzących zajęcia w innej formie wychowania przedszkolnego), którym dyrektor powierzy prowadzenie tych zajęć. W uzasadnionych przypadkach dyrektor może powierzyć prowadzenie zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego nauczycielowi zatrudnionemu w innym przedszkolu, innej formie wychowania przedszkolnego lub szkole. Zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego powinny być prowadzone przez nauczyciela lub nauczycieli w indywidualnym i bezpośrednim kontakcie z dzieckiem. Tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego realizowanych z dzieckiem powinien wynosić od czterech do sześciu godzin i powinien być realizowany w ciągu co najmniej dwóch dni. Dyrektor przedszkola może jednak ustalić tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego wyższy niż maksymalny wymiar określony powyżej – za zgodą organu prowadzącego. Z drugiej strony, w przypadkach uzasadnionych stanem zdrowia dziecka, dyrektor przedszkola może ustalić (na wniosek rodziców dziecka) tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego przygotowania przedszkolnego niższy niż minimalny wymiar określony powyżej – wówczas należy jednak uwzględnić konieczność realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego przez dziecko. Rozporządzenie wskazuje, że w indywidualnym przygotowaniu przedszkolnym należy realizować programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę programową wychowania przedszkolnego, dostosowane do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka. Natomiast dyrektor przedszkola, na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego, po zasięgnięciu opinii rodziców dziecka może zezwolić na odstąpienie od realizacji niektórych treści wynikających z podstawy programowej wychowania przedszkolnego, stosownie do możliwości psychofizycznych dziecka oraz warunków w miejscu, w którym są organizowane zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego. Przepisy przewidują, że w celu zapewnienia pełnego osobowego rozwoju dziecka ze środowiskiem przedszkolnym oraz ułatwienia powrotu dziecka do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego nauczyciele prowadzący zajęcia indywidualnego przygotowania przedszkolnego powinni obserwować funkcjonowanie dziecka w zakresie możliwości uczestniczenia dziecka w życiu przedszkolnym. Dyrektor przedszkola, uwzględniając aktualny stan zdrowia dziecka oraz wnioski nauczycieli z powyższej obserwacji, w uzgodnieniu z rodzicami dziecka, może podjąć decyzję umożliwiającą kontakt dziecka objętego indywidualnym przygotowaniem przedszkolnym z dziećmi w oddziale przedszkolnym. W przypadku dzieci objętych indywidualnym przygotowaniem przedszkolnym, których stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego – dyrektor przedszkola, w ramach powyższych działań, może organizować różne formy uczestniczenia dziecka w życiu przedszkolnym, a w szczególności powinien umożliwić dziecku udział w zajęciach rozwijających zainteresowania i uzdolnienia, uroczystościach i imprezach przedszkolnych oraz wybranych zajęciach wychowania przedszkolnego. Przepisy przewidują również możliwość zawieszenia organizacji indywidualnego przygotowania przedszkolnego w przypadku dzieci, których stan zdrowia znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola. Może do tego dojść na wniosek rodziców dziecka i na podstawie załączonego do wniosku zaświadczenia lekarskiego, z którego wynika, że stan zdrowia dziecka uległ czasowej poprawie i umożliwia mu uczęszczanie do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego. W takiej sytuacji dyrektor przedszkola zawiesza organizację indywidualnego przygotowania przedszkolnego na okres wskazany w zaświadczeniu lekarskim. Natomiast na wniosek rodziców dziecka i na podstawie dołączonego do wniosku zaświadczenia lekarskiego, z którego wynika, że stan zdrowia dziecka umożliwia uczęszczanie do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innej formy wychowania przedszkolnego, dyrektor zaprzestaje organizacji indywidualnego przygotowania przedszkolnego, o czym powinien powiadomić poradnię, w której działał zespół wydający orzeczenie, i organ prowadzący przedszkole, inną formę wychowania przedszkolnego lub szkołę. Podstawowe regulacje prawne dotyczące wydawania orzeczeń o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego określone zostały w: • art. 127 ust. 10 Prawa oświatowego, który zawiera upoważnienie dla zespołów orzekających, działających w publicznych poradniach, • art. 127 ust. 18 Prawa oświatowego, który zawiera upoważnienie do wydania obecnie obowiązującego Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno- -pedagogicznych, • Rozporządzeniu w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych wydanym na podstawie art. 127 ust. 18 Prawa oświatowego. Określenie właściwości poradni Zgodnie z określoną w przepisach Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno- -pedagogicznych ogólną właściwością poradni działające w nich zespoły orzekające są upoważnione do wydawania orzeczeń dla dzieci i uczniów uczęszczających do przedszkoli, szkół i ośrodków, mających siedzibę na terenie działania danej poradni. Natomiast w przypadku dzieci, które jeszcze nie rozpoczęły spełniania obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i nie korzystają z wychowania przedszkolnego, orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego wydają zespoły działające w poradniach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania tych dzieci. Również w przypadku dzieci i młodzieży nieuczęszczających do przedszkola, szkoły lub ośrodka orzeczenia wydają zespoły działające w poradniach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. W przypadku dzieci niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących i z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, orzeczenia są wydawane przez zespoły działające w poradniach wskazanych przez kuratora oświaty, za zgodą organów prowadzących te poradnie. Wniosek o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego Orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego są wydawane na wniosek rodzica dziecka. Wniosek powinien być skierowany do zespołu orzekającego działającego przy właściwej poradni, przy czym może mieć on formę papierową lub elektroniczną. Rozporządzenie w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych wskazuje, że wniosek o wydanie orzeczenia powinien zawierać: • imię (imiona) i nazwisko dziecka, • datę i miejsce urodzenia dziecka, • numer PESEL dziecka, a w przypadku braku numeru PESEL serię i numer dokumentu potwierdzającego jego tożsamość, • adres zamieszkania dziecka, • w przypadku dziecka uczęszczającego do przedszkola, szkoły lub ośrodka: o nazwę i adres przedszkola, szkoły lub ośrodka, o oznaczenie oddziału w szkole, do którego dziecko uczęszcza; • imiona i nazwiska rodziców dziecka, adres ich zamieszkania oraz adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania, • określenie przyczyny i celu, dla których jest niezbędne uzyskanie orzeczenia, • informację o poprzednio wydanych dla dziecka orzeczeniach lub opiniach, jeżeli takie zostały wydane, wraz ze wskazaniem nazwy poradni, w której działał zespół, który wydał orzeczenie lub opinię, a w przypadku opinii wydanych przez zespół opiniujący działający w niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej nazwę niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, • informację o stosowanych metodach komunikowania się, w przypadku gdy dziecko lub uczeń wymaga wspomagających lub alternatywnych metod komunikacji (AAC) lub nie posługuje się językiem polskim w stopniu komunikatywnym, • adres poczty elektronicznej i numer telefonu wnioskodawcy, jeżeli takie posiada, • podpis wnioskodawcy. Wniosek o wydanie orzeczenia powinien również zawierać: • oświadczenie wnioskodawcy o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych w celu wydania orzeczenia, • oświadczenie wnioskodawcy o wyrażeniu albo niewyrażeniu zgody na udział w posiedzeniach zespołu, na wniosek przewodniczącego, z głosem doradczym: o nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów, prowadzących zajęcia z dzieckiem w przedszkolu, szkole, ośrodku lub placówce, o asystenta nauczyciela lub osoby niebędącej nauczycielem, lub asystenta wychowawcy świetlicy (przy czym należy pamiętać, że stanowisko to ulegnie ostatecznej likwidacji 31 sierpnia 2020 r.), o pomocy nauczyciela, o asystenta edukacji romskiej; • wniosek lub oświadczenie wnioskodawcy o wyrażeniu albo niewyrażeniu zgody na udział w posiedzeniach zespołu z głosem doradczym innych osób, w szczególności psychologa, pedagoga, logopedy, lekarza lub specjalisty innego niż wchodzący co do zasady w skład zespołu, • oświadczenie wnioskodawcy, że jest on rodzicem sprawującym władzę rodzicielską nad dzieckiem, prawnym opiekunem dziecka albo osobą (podmiotem) sprawującym pieczę zastępczą nad dzieckiem, jeżeli dotyczy, • oświadczenie wnioskodawcy o wyrażeniu albo niewyrażeniu zgody na doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Do wniosku wnioskodawca powinien dołączyć dokumentację uzasadniającą wniosek, w szczególności wydane przez specjalistów opinie, zaświadczenia oraz wyniki obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich, dokumentację medyczną dotyczącą leczenia specjalistycznego oraz poprzednio wydane orzeczenia lub opinie, jeżeli takie zostały wydane. Jeżeli złożenie wniosku o wydanie orzeczenia było poprzedzone obserwacjami lub badaniami diagnostycznymi dziecka prowadzonymi przez pracowników poradni, w której działa zespół, wyniki przeprowadzonych obserwacji i badań przewodniczący zespołu powinien dołączyć do wniosku, informując o tym wnioskodawcę. Do wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego wnioskodawca powinien również dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia dziecka wydane przez lekarza specjalistę lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie dokumentacji medycznej leczenia specjalistycznego. W zaświadczeniu tym lekarz powinien określić: • przewidywany okres, nie krótszy jednak niż 30 dni, w którym stan zdrowia dziecka uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do przedszkola, • rozpoznanie choroby lub innego problemu zdrowotnego wraz z oznaczeniem alfanumerycznym, zgodnym z aktualnie obowiązującą Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD), oraz wynikające z tej choroby lub innego problemu zdrowotnego ograniczenia w funkcjonowaniu dziecka, które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają uczęszczanie do przedszkola. Wniosek w postaci elektronicznej powinien zostać złożony za pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej, przy pomocy platformy ePUAP. Do wniosku elektronicznego wnioskodawca powinien dołączyć elektroniczne kopie: • dokumentacji uzasadniającej wniosek, w szczególności wydanych przez specjalistów opinii, zaświadczeń oraz wyników obserwacji i badań psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich, dokumentacji medycznej dotyczącej leczenia specjalistycznego oraz poprzednio wydanych orzeczeń lub opinii, jeżeli takie zostały wydane, • wspomnianego wyżej zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka wydanego przez lekarza specjalistę lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. WAŻNE! Elektroniczne kopie dokumentów powinny być uwierzytelnione przy użyciu kwalifikowanego podpisu elektronicznego lub podpisu potwierdzonego profilem zaufanym ePUAP. Na żądanie przewodniczącego zespołu orzekającego wnioskodawca jest zobowiązany przedstawić oryginały tych dokumentów. Złożenie wniosku niezgodnie z właściwością Jeśli przepisy o właściwości poradni nie zostaną zachowane, w wyniku czego wnioskodawca złoży wniosek o wydanie orzeczenia do zespołu, który jest niewłaściwy do jego rozpatrzenia, to obowiązkiem przewodniczącego zespołu będzie niezwłoczne przekazanie wniosku do poradni, w której działa zespół właściwy do rozpatrzenia wniosku, oraz zawiadomienie o tym wnioskodawcy. Przepisy o właściwości, jak widać, są wiążące przede wszystkim dla samych zespołów, a nie wnioskodawców, którzy w praktyce mogą złożyć wniosek do dowolnego zespołu, którego przewodniczący będzie następnie zobowiązany do określenia właściwego zespołu do jego rozpatrzenia i przekazania do niego wniosku. Sytuacje uzasadniające zwrot wniosku Natomiast w sytuacji, gdy z treści wniosku o wydanie orzeczenia wynika, że nie dotyczy on wydania orzeczenia bądź został złożony przez osobę nieuprawnioną, przewodniczący zespołu powinien niezwłocznie zwrócić wniosek wraz z wyjaśnieniem przyczyny zwrotu wniosku oraz informacją o możliwym sposobie rozpatrzenia sprawy. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku potrzeby wydania dziecku dwóch rodzajów orzeczeń albo orzeczenia i opinii, albo dwóch rodzajów orzeczeń i opinii, wnioskodawca jest zobowiązany do złożenia tylko jednego wniosku. Jeżeli wnioskodawca złożył wniosek niekompletny, niezawierający wszystkich danych, oświadczeń bądź załączników, przewodniczący zespołu powinien wezwać go do uzupełnienia wniosku lub do przedstawienia brakującej dokumentacji w terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania wezwania. W przypadku gdy brakuje należytej dokumentacji uzasadniającej wniosek lub też załączona dokumentacja jest niewystarczająca do wydania orzeczenia, badania niezbędne do wydania orzeczenia powinni przeprowadzić specjaliści poradni wskazani przez przewodniczącego zespołu, odpowiednio do posiadanej specjalności, z wyłączeniem badań niezbędnych do wydania zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka, o którym mowa w § 6 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. W drugiej części artykułu omówione zostaną regulacje prawne dotyczące trybu rozpatrywania wniosku o wydawanie orzeczenia o potrzebie lub braku potrzeby indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego, a także procedury odwoławczej.