STAN PRAWNY NA 5 KWIETNIA 2019 Czas pracy nauczyciela Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.). Zgodnie z aktualnymi przepisami czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień, przy założeniu, że nauczyciela obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, tj. pensum, ustalony został w przepisach prawa, które określają wymiar pensum dla nauczycieli zajmujących poszczególne stanowiska w różnych typach szkół i placówek. Praca w wymiarze określonym we wskazanych przepisach w zakresie uprawnień pracowniczych uznawana jest za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. Jak wynika z przywołanej powyżej regulacji – oprócz pensum (czyli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz) – nauczyciel powinien również realizować inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły oraz czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Regulacja ta dotyczy nauczycieli objętych KN. Zapamiętaj! Przepisy KN nie określają dobowego wymiaru czasu pracy nauczyciela. Jednak biorąc pod uwagę, że łączny czas pracy nauczyciela wynosi do 40 godzin tygodniowo w ramach pięciodniowego tygodnia pracy, można przyjąć – dla celów ustalania uprawnień do urlopu wypoczynkowego – że średnio na dobę nauczyciel pracuje osiem godzin. Ewidencja czasu pracy nauczyciela Zgodnie z zapisami art. 42 ust. 7a KN rejestrowane i rozliczane w dziennikach są zajęcia realizowane w ramach pensum, czyli prowadzone bezpośrednio z uczniami. Nie rozlicza się natomiast pozostałych zajęć i czynności, chociaż niektóre z nich, jak chociażby wycieczki szkolne, są odnotowywane w dziennikach lekcyjnych. Ważne! Zgodnie z treścią art. 149 § 1 Kodeksu pracy ewidencję czasu pracy prowadzi się do celów właściwego ustalania wynagrodzenia pracownika. O etatowym wymiarze czasu pracy nauczyciela przesądza pensum, dlatego ewidencjonowanie pozostałego czasu jest bezcelowe. Nie znajduje zatem uzasadnienia wydawanie przez organy prowadzące zarządzeń wewnętrznych, zobowiązujących dyrektorów szkół do prowadzenia kart ewidencji czasu swojej pracy oraz pracy nauczycieli. Zgodnie z orzecznictwem sądów (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie; sygn. akt: III SA/Kr 335/05) „prawodawca odwołuje się do rzetelności i solidności nauczyciela, każąc traktować pracę własną w domu czy w bibliotece, niepoddającą się kontroli zewnętrznej, jako pełnoprawne składniki czasu pracy, za który nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie. Nauczyciele nie są tu wyjątkiem w polskim porządku prawnym, gdyż wiele osób rozliczanych jest według wykonanych zadań, osiągniętych rezultatów, a nie – według ilości czasu przeznaczonego na świadczenie pracy”. Brak zapisów w KN na temat ewidencjonowania czasu pracy koniecznego na zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym należy traktować jako świadomy wybór ustawodawcy, aby nie wprowadzać ewidencji czasu wykonania tej grupy obowiązków. Skoro KN ustala, że zajęcia i czynności realizowane w ramach pensum nauczyciela są rejestrowane i rozliczane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć w okresach tygodniowych, to należy konsekwentnie przyjąć, że gdyby ustawodawca chciał uregulować ewidencjonowanie pozostałych obowiązków, to uregulowałby to wprost w ustawie bądź delegował kompetencję do wydania stosownych przepisów na rzecz innego organu publicznego. Zatem więc art. 42 KN przewiduje, że wykonywanie przez nauczyciela niektórych obowiązków odnotowywane jest w odpowiednich dziennikach, to znaczy że ustawodawca uważa za zbędną ewidencję czasu pracy poświęconego na wykonanie pozostałych obowiązków, co należy interpretować jako zakaz wprowadzania w tym zakresie dodatkowych obowiązków. Ważne! Artykuł 42 KN uregulował wyczerpująco czas pracy i dlatego powszechne zasady ewidencjonowania czasu pracy nie mają zastosowania do nauczycieli. Czas pracy nauczyciela wykonywany w szkole wyznacza jego pensum, więc dodatkowa ewidencja jest bezcelowa. W tym przypadku nie ma więc zastosowania art. 5 k.p., gdyż jego przepisów nie stosuje się do stosunków pracy objętych przepisami odrębnymi.