STAN PRAWNY NA 29 MARCA Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka – sytuacje sporne Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2203 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r. poz. 1635), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743). Artykuł 127 ust. 5 Ustawy Prawo oświatowe umożliwia prowadzenie wczesnego wspomagania w przedszkolach publicznych i niepublicznych, w tym specjalnych, innych formach wychowania przedszkolnego, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych oraz poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, które spełniają warunki określone w przepisach wydanych na podstawie ust. 19 pkt 1, czyli w Rozporządzeniu w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci. W przedszkolach mogą być również tworzone zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania psychoruchowego i jego społecznego rozwoju. Pomagają one mu od chwili wykrycia niepełnosprawności do momentu podjęcia nauki w szkole. Zasady organizowania wczesnego wspomagania Zgodnie z § 2 przywołanego Rozporządzenia wczesne wspomaganie może być organizowane w przedszkolach publicznych i niepublicznych, jeżeli: • zatrudniają one kadrę posiadającą kwalifikacje do prowadzenia zajęć w ramach wczesnego wspomagania, określone w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, • dysponują pomieszczeniami do prowadzenia zajęć w ramach wczesnego wspomagania indywidualnie i w grupie, wyposażonymi w sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci. Na podstawie § 15 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli kwalifikacje do prowadzenia zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka posiada osoba, która: 1) ukończyła jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia, studia wyższe na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub 2) ukończyła studia wyższe w zakresie fizjoterapii, rehabilitacji ruchowej lub terapii pedagogicznej oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub 3) ukończyła jednolite studia magisterskie na kierunku psychologia, studia wyższe na kierunku pedagogika lub pedagogika specjalna, a ponadto ukończyła studia podyplomowe w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, terapii pedagogicznej, terapii rodzin lub innego rodzaju terapii właściwej dla pobudzania psychoruchowego i społecznego rozwoju dziecka oraz posiada przygotowanie pedagogiczne, lub 4) ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela logopedy. Zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w przedszkolu jest powoływany przez dyrektora. W skład zespołu wchodzą osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju psychoruchowym: 1) pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka, 2) psycholog, 3) logopeda. Wczesne wspomaganie organizuje się dla dzieci z opinią o potrzebie wczesnego wspomagania, wydaną na podstawie § 21 Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych. W opinii tej zespół orzekający działający w poradni określa: 1) diagnozę poziomu funkcjonowania dziecka, w tym informację o potencjale rozwojowym i mocnych stronach dziecka oraz występujących w środowisku barierach i ograniczeniach utrudniających jego funkcjonowanie, 2) okres, w jakim zachodzi potrzeba wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, 3) zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych dziecka, z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych oraz potencjału rozwojowego dziecka, w tym sprzyjające wzmacnianiu jego aktywności i uczestnictwa w życiu społecznym, 4) zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz w ramach pomocy i wsparcia udzielanych dziecku i rodzinie, w szczególności pomocy psychologiczno-pedagogicznej, wraz ze wskazaniem form tej pomocy, 5) zalecane sposoby oceny efektów działań podjętych w celu realizacji zaleceń, o których mowa w pkt 3 i 4. Dotacje Dotacje na przedszkola publiczne są przyznawane na podstawie art. 16 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Zgodnie z tą regulacją dotacja ta jest równa podstawowej kwocie dotacji dla przedszkoli, z tym że na ucznia niepełnosprawnego nie może być niższa niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy. Dotacja dla przedszkoli niepublicznych wynika z kolei z art. 17 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, przy czym wysokość tej dotacji jest równa podstawowej kwocie dotacji dla przedszkoli, a na ucznia niepełnosprawnego nie może być niższa niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy, wyłącznie w przypadku, gdy przedszkole niepubliczne spełnia warunki określone dla przedszkoli publicznych, a dodatkowo wygra konkurs ofert organizowany przez gminę. W pozostałych przypadkach dotacja wynosi 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli. Obok dotacji ogólnej przedszkolu przysługuje również dotacja na ucznia objętego wczesnym wspomaganiem rozwoju, przyznawana na podstawie art. 15 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Zgodnie z tą regulacją przedszkola, prowadzone przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne, które zgodnie z art. 127 ust. 5 Ustawy Prawo oświatowe prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują na każde dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju, niezależnie od dotacji, o których mowa w art. 16 i 17, dotację z budżetu gminy w wysokości równej kwocie przewidzianej na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy. Prowadzenie wczesnego wspomagania daje zatem prawo do dwóch typów dotacji: ogólnej (na dzieci nieobjęte wczesnym wspomaganiem rozwoju) oraz dodatkowej (na dzieci objęte wspomaganiem). Sytuacje sporne W związku z powyższym warto zastanowić się, czy przedszkole może uzyskać dotację na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem, ale nieobjęte wychowaniem przedszkolnym – czyli dziecko, które do przedszkola nie uczęszcza jako wychowanek, ale w tym przedszkolu korzysta z wczesnego wspomagania. Pytanie to jest zasadne z uwagi na treść art. 31 Ustawy Prawo oświatowe, z którego wynika wiek, w jakim dziecko może korzystać z wychowania przedszkolnego. Zgodnie z tym artykułem wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy trzy lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy siedem lat. Według ust. 3 tej regulacji w szczególnie uzasadnionych przypadkach wychowaniem przedszkolnym może także zostać objęte dziecko, które ukończyło dwa i pół roku. Nie ma zatem możliwości, nawet w szczególnie uzasadnionych przypadkach, objęcia wychowaniem przedszkolnym dziecka, które nie ukończyło dwa i pół roku. Przepisy nie określają również dolnej granicy wieku, w którym dziecko może skorzystać z wczesnego wspomagania. Należy także zauważyć, że zgodnie z § 6 Rozporządzenia w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci zajęcia w ramach wczesnego wspomagania organizuje się w wymiarze od czterech do ośmiu godzin w miesiącu, a miesięczny wymiar godzin zajęć w ramach wczesnego wspomagania ustala dyrektor przedszkola, w zależności od potrzeb i możliwości psychofizycznych dziecka określonych przez zespół. Zgodnie natomiast z § 7 ust. 1 Rozporządzenia zajęcia w ramach wczesnego wspomagania, w szczególności z dziećmi, które nie ukończyły trzeciego roku życia, mogą być prowadzone też w domu rodzinnym. Rozporządzenie wyraźnie zatem wskazuje, że zajęcia mogą się odbywać z dziećmi poniżej trzeciego roku życia, ale nie wskazuje, od jakiego wieku są one dopuszczalne. W tym zakresie rozwiązania te różnią się od regulacji Prawa oświatowego, które wskazują na dolną granicę wieku dziecka korzystającego z wychowania przedszkolnego, a to z kolei prowadzi do wniosku, że zajęcia w ramach wczesnego wspomagania mogą być prowadzone niezależnie od wychowania przedszkolnego. Dziecko niebędące wychowankiem przedszkola może więc w tym przedszkolu korzystać z wczesnego wspomagania rozwoju. Za taką możliwością przemawia treść przytoczonego § 7 Rozporządzenia, według którego zajęcia w ramach wczesnego wspomagania, w szczególności z dziećmi, które nie ukończyły trzeciego roku życia, mogą być prowadzone także w domu rodzinnym. Zajęcia te nie mają związku z zajęciami prowadzonymi w przedszkolu w ramach wychowania przedszkolnego. Ponieważ dotacja na wczesne wspomaganie rozwoju jest przyznawana przedszkolu niezależnie do ogólnej dotacji przysługującej na ucznia i nie ma związku z korzystaniem przez dziecko z wychowania przedszkolnego, uznać należy, że o ile wychowaniem przedszkolnym nie mogą zostać objęte dzieci młodsze niż dwa i pół roku, to przedszkole może organizować wczesne wspomaganie rozwoju dla dzieci młodszych niż ta dolna granica wieku. Powinno ono jednak uzyskać na takie dzieci dotację na wczesne wspomaganie rozwoju, pomimo tego, że nie mogą one korzystać z wychowania przedszkolnego. Podsumowując – organ dotujący w postaci właściwej gminy nie powinien żądać zwrotu dotacji udzielonej na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju, jeżeli będzie ono młodsze w momencie udzielenia dotacji niż dwa i pół roku. To, czy dotacja powinna zostać udzielona, zależy zatem wyłącznie od tego, czy dziecko posiada właściwą opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej i czy zajęcia w ramach wczesnego wspomagania były przez nie realizowane.