STAN PRAWNY NA 23 KWIETNIA 2021 Zatrudnianie nauczycieli w niepublicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych Opracował i zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2029 ze zm.), • Ustawa z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2245 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1309), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1280), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289). Zgodnie z art. 10a Karty nauczyciela (dalej KN) w placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego nauczycieli zatrudnia się na podstawie umowy o pracę, zgodnie z Kodeksem pracy. Natomiast w przypadku nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo powierzenie prowadzenia tych zajęć może nastąpić również na innej podstawie niż umowa o pracę, jeżeli w treści łączącego strony stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Zatrudniając nauczyciela w wymiarze nie wyższym niż 4 godziny tygodniowo, dyrektor musi sprawdzić, czy nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne oraz czy nie był skazany on prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo, w tym przestępstwo skarbowe. W celu potwierdzenia, iż nauczyciel nie był skazany prawomocnym wyrokiem, przed nawiązaniem stosunku pracy jest obowiązany przedstawić dyrektorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego, z wyjątkiem przypadku gdy z nauczycielem jest nawiązywany kolejny stosunek pracy w tej samej placówce w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia poprzedniego stosunku pracy. Zasady zatrudniania w praktyce W opinii MEN uregulowanie sposobu zatrudniania nauczycieli w poradniach psychologiczno pedagogicznych dokonane zostało w celu zapewnienia odpowiedniej jakości procesu nauczania, bezpieczeństwa uczniów i wychowanków, a także w trosce o zapewnienie nauczycielom tych jednostek możliwości korzystania z uprawnień pracowniczych. Do prowadzenia zajęć nierzadko nawiązywane były z nauczycielami umowy cywilnoprawne, których istota z jednej strony nie jest dostosowana do charakteru pracy nauczyciela, z drugiej zaś ogranicza możliwość korzystania przez nauczycieli z uprawnień pracowniczych. Należy zauważyć, że to charakter pracy nauczyciela przesądza, że zatrudnienie nauczycieli nosi cechy stosunku pracy i powinno być dokonywane na podstawie umowy o pracę. W świetle obowiązujących przepisów właściwa organizacja pracy poradni wiąże się z koniecznością zatrudniania nauczycieli mających wymagane kwalifikacje, a nie z zakupem usług edukacyjnych od zewnętrznych podmiotów. Rozwiązanie takie nie gwarantuje bowiem dyrektorowi poradni możliwości odpowiedniego nadzorowania osób świadczących takie usługi, jak również nie zapewnia bezpieczeństwa dzieciom pozostającym pod opieką osób realizujących daną usługę. Przewidziane dla nauczycieli w KN wymogi dotyczące niekaralności nie znajdują zastosowania w przypadku zawarcia z nauczycielem umowy cywilnoprawnej czy też zakupu usługi edukacyjnej od zewnętrznej firmy. Dla zapewnienia w niesamorządowych poradniach psychologiczno-pedagogicznych odpowiedniej jakości prowadzonych zajęć oraz bezpieczeństwa dzieci niezbędne jest zatrudnianie nauczycieli posiadających wymagane kwalifikacje, analogicznie jak to ma miejsce w poradniach samorządowych. Jednocześnie należy podkreślić, że przepis art. 10a KN ma zastosowanie wyłącznie do zatrudniania nauczycieli. Nie dotyczy on natomiast innych stanowisk pracy. Przepis ten nie znajdzie zatem zastosowania: • do zatrudniania osób niebędących nauczycielami, posiadających przygotowanie uznane przez dyrektora poradni za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć (art. 15 ust. 1, 2 i 6 Prawa oświatowego), • w przypadkach, w których obowiązujące przepisy nie wymagają zatrudnienia nauczyciela posiadającego wymagane kwalifikacje, na stanowiskach nie wymagających kwalifikacji pedagogicznych. Jednocześnie należy podkreślić, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 i 5 Prawa oświatowego organ prowadzący poradnię odpowiada za jej działalność. Do jego zadań należy w szczególności zapewnienie warunków działania poradni, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, a także wyposażenie poradni w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do pełnej realizacji zadań statutowych. Zatrudnianie nauczycieli pracujących do czterech godzin tygodniowo Zgodnie z art. 10a ust. 2 KN został wprowadzony wyjątek od zasady zawierania umowy o pracę, a dotyczy on nauczycieli prowadzących zajęcia bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w wymiarze nie wyższym niż cztery godziny tygodniowo. Warunkiem jednak jest takie określenie treści łączącego strony stosunku prawnego, by nie przeważały cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, tj. wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez dyrektora placówki i pod jego kierownictwem. Zawarcie innej umowy niż umowa o pracę wymagać będzie przedłożenia przez osobę, która będzie prowadzić zajęcia, tak jak już wspomniano, zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego. Należy jednak zauważyć, że przepisy pomijają obowiązek weryfikacji takiej osoby w Centralnym Rejestrze Orzeczeń Dyscyplinarnych, a tym samym nie wykluczają podjęcia takiej współpracy z nauczycielami, którzy zostali ukarani karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie trzech lat od ukarania lub karą wydalenia z zawodu nauczyciela. Katalog umów z Kodeksu pracy Zgodnie z treścią art. 25 § 1 Kodeksu pracy umowę o pracę z nauczycielem można zawrzeć na: • okres próbny, • czas nieokreślony, • czas określony. Umowę o pracę na okres próbny, nieprzekraczający trzech miesięcy, zawiera się w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy. Należy zauważyć, że ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe: • jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy, • po upływie co najmniej trzech lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę, jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania tego samego rodzaju pracy; w tym przypadku dopuszczalne jest jednokrotne ponowne zawarcie umowy na okres próbny. W placówkach niepublicznych można stosować wszystkie powyższe umowy, niezależnie od posiadanego przez nauczyciela stopnia awansu zawodowego. Niezbędne elementy umowy o pracę Każda umowa, zgodnie z art. 29 §1 Kodeksu pracy, musi określać: • rodzaj pracy, • miejsce wykonywania pracy, • wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, • wymiar czasu pracy, • termin rozpoczęcia pracy. Ponadto pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o: • obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy, • częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę, • wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego, • obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę, • układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy – dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy. Umowa na czas określony Nauczycieli można zatrudnić także na podstawie umowy o pracę na czas określony, niezależnie od posiadanego stopnia awansu zawodowego. Stosując umowy o pracę na czas określony, należy jednak pamiętać, że w świetle zapisów art. 251 Kodeksu pracy czas trwania umowy o pracę lub łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 33 miesięcy i jednocześnie można zawrzeć jedynie 3 umowy o pracę na czas określony. Uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po dniu, w którym miało nastąpić jej rozwiązanie, nowej umowy o pracę na czas określony. Możliwe stosowanie umów o pracę na czas określony bez limitów Kodeks pracy (art. 251 § 4) przewiduje możliwość zawarcia większej liczby umów o pracę na czas nieokreślony niż 3 oraz zatrudnianie pracowników przez okres dłuższy niż 33 miesiące na podstawie umowy o pracę na czas określony. Jest to możliwe w przypadku zawarcia umowy o pracę na czas określony: • w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, • w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym, • w celu wykonywania pracy przez okres kadencji, • w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie – jeżeli zawarcie umowy w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy. Ważne! Zawarcie umowy o pracę na czas określony, która ma nie podlegać limitom, z obiektywnych przyczyn leżących po stronie pracodawcy, musi zostać zgłoszone we właściwym okręgowym inspektoracie pracy w formie pisemnej lub elektronicznej wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie pięciu dni roboczych od dnia jej zawarcia (art. 251 § 5 Kodeksu pracy). Umowa o pracę na czas nieokreślony Nauczycieli można zatrudnić także na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Ten rodzaj umowy o pracę daje największą trwałość stosunku pracy, zaś jej rozwiązanie za wypowiedzeniem wymaga wskazania realnej, konkretnej i zrozumiałej dla nauczyciela przyczyny, która dodatkowo podlega kontroli sądu pracy (w przypadku wniesienia odwołania od wypowiedzenia). Nauczyciele będą mogli zdobywać stopnie awansu zawodowego Nauczyciele, którzy dotychczas prowadzili zajęcia w ramach umów cywilnoprawnych lub działalności gospodarczej w placówkach niepublicznych, byli pozbawieni możliwości realizacji stażu i zdobycia stopnia awansu zawodowego. Od 1 września 2018 r., dzięki obowiązkowej umowie o pracę, nauczyciele zyskali możliwość ubiegania się o kolejny stopień awansu zawodowego, o ile będą zatrudnieni w wymiarze co najmniej połowy etatu. Karta nauczyciela – inaczej niż w placówkach publicznych – nie narzuca jednak minimalnego czasu trwania umowy o pracę dla nauczyciela rozpoczynającego pracę w placówce (nauczyciela stażysty). Aby jednak mógł on zrealizować staż na stopień nauczyciela kontraktowego, musi być zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami nauczyciel stażysta nie ma bowiem możliwości kontynuacji stażu po przerwie ani w innej placówce. Obowiązkowe czynności dyrektora przed nawiązaniem stosunku pracy Każdy nauczyciel (niezależnie od wymiaru czasu pracy, w jakim ma być zatrudniony) musi spełniać cztery warunki, tj. nie może: • toczyć się przeciwko niemu postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne, • być skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, • widnieć w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, • być prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczyciela w okresie trzech lat od ukarania, w okresie trzech lat przed nawiązaniem stosunku pracy, albo karą dyscyplinarną wydalenia z zawodu nauczyciela (art. 91b ust. 2b Karty nauczyciela). Dyrektor poradni w celu potwierdzenia spełniania powyższych warunków: • zobowiązuje nauczyciela przed nawiązaniem stosunku pracy do przedłożenia informacji z Krajowego Rejestru Karnego, chyba że z nauczycielem jest nawiązywany kolejny stosunek pracy w tej samej poradni w ciągu trzech miesięcy od dnia rozwiązania albo wygaśnięcia w związku z zakończeniem stanu nieczynnego poprzedniego stosunku pracy (art. 10 ust. 8a KN), • musi przed nawiązaniem stosunku pracy pozyskać informację z Centralnego Rejestru Orzeczeń Dyscyplinarnych oraz Rejestru Sprawców na Tle Seksualnym.