STAN PRAWNY NA 2 PAŹDZIERNIKA 2020 Nagroda dyrektora przedszkola Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo--płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą. Ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 28 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215) • Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.). Październik, a przede wszystkim Dzień Edukacji Narodowej, to tradycyjnie czas przyznawa-nia nagród dyrektora. Sprawa teoretycznie prosta, w praktyce budzi jednak kilka wątpliwości, które warto rozwiać przed podjęciem decyzji o ich przyznaniu. Fundusz nagród dla nauczycieli Pieniądze na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, w tym na nagrody dyrektora przedszkola, pochodzą ze specjalnego funduszu, utworzonego w budżecie organu prowadzącego. Jego wysokość powinna wynosić co najmniej 1 proc. pla-nowanych rocznych wynagrodzeń osobowych (art. 49 ust. 1 KN). Przepis ten wskazuje jedy-nie minimalną wysokość środków, które mogą zostać przeznaczone na wspomniane nagrody, co w teorii oznacza, że organ prowadzący może w budżecie przeznaczyć na nie większą kwotę – nie jest to jednak jego obowiązkiem. Nagrody dyrektora, wypłacane z powyższego funduszu, składają się na wynagrodzenie nau-czyciela w rozumieniu art. 30 ust. 1 KN. Zgodnie bowiem z pkt 4 wynagrodzenie nauczyciela składa się m.in. z nagród. Tym samym podlegają one bilansowaniu w średnim wynagrodzeniu nauczycieli, o którym mowa w art. 30 ust. 3 KN, przez co są skutecznym narzędziem dla or-ganów prowadzących w kwestii polityki płacowej. Określenie zasad przyznawania nagrody dyrektora przedszkola Na podstawie art. 49 ust. 2 KN kryteria i tryb przyznawania nagród dla nauczycieli (w tym nagrody dyrektora) określa organ prowadzący; są one przyznawane za osiągnięcia w zakresie pracy: • dydaktycznej, • wychowawczej, • opiekuńczej, w tym realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa ucz-niom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole, oraz realizacji innych zadań statutowych przedszkola. Ustalając kryteria i tryb przyznawania nagród organu prowadzącego i dyrektora przedszkola, organ prowadzący powinien uwzględ-nić w szczególności: • sposób podziału środków na nagrody organu prowadzącego i dyrektorów szkół (przedszkoli), • tryb zgłaszania kandydatów do nagród oraz • zasadę, że nagroda może być przyznana nauczycielowi po przepracowaniu w szkole (przedszkolu) co najmniej roku. Biorąc pod uwagę powyższe kryteria, widzimy, że przepisy KN nie wskazują zbyt wielu szczegółowych informacji dotyczących zasad i trybu przyznawania nagród dyrektora i w tym względzie należy opierać się na wydanych przez organ prowadzący uchwałach. Na marginesie należy zauważyć, że częstą praktyką ze strony organów prowadzących jest określanie kryteriów i trybu przyznawania ww. nagród w regulaminie wynagradzania nauczy-cieli, o którym mowa jest w art. 30 ust. 6 KN. Tymczasem z orzecznictwa sądowego wynika, że kwestie dotyczące sprecyzowania kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli ze specjalnego funduszu nagród powinny być przedmiotem odrębnej uchwały (art. 49 ust. 2 KN). Wskazany przepis nie nakłada obowiązku corocznego podejmowania takiej uchwały, a ponadto sam tryb jej uchwalenia jest inny niż wymagany przy podjęciu uchwały w sprawie regulaminu wynagradzania nauczycieli. Nie jest bowiem konieczne uzgodnienie jej projektu ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli, a jedynie zaopiniowanie uchwały przez związki zawodowe na podstawie art. 19 ust. 2 Ustawy o związkach zawodowych (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 marca 2008 r., I OSK 19/08). Tymczasem regulamin wynagradzania nauczycieli podlega konsultacji związkowej na podstawie art. 30 ust. 6a KN. Praktyka taka nie przesądza jednak o nieważności tych regulacji, które odnoszą się do nagród dyrektora przedszkola, a zostały określone w regulaminie wynagradzania nau-czycieli, wydanym na podstawie art. 30 ust. 6 KN. Staż pracy wymagany do przyznania nagrody Pewne wątpliwości wzbudza jedno z niewielu kryteriów wskazanych przez ustawodawcę w KN, które musi być brane pod uwagę przy tworzeniu przez organy prowadzące uchwał ustalających kryteria i tryb przyznawania nagród. Chodzi tu o wymóg przepracowania przez nauczyciela w przedszkolu co najmniej roku przed przyznaniem mu nagrody dyrektora – nie wiadomo, czy wymóg ten dotyczy konieczności przepracowania tego okresu tylko w tym konkretnym przedszkolu, czy też można do niego zaliczyć również okresy pracy w innych przedszkolach. Co do zasady przyjmuje się, że chodzi tu o ogólny staż pracy nauczyciela, a nie jedynie o okres pracy w przedszkolu, w którym jest on aktualnie zatrudniony. Kryteria przyznawania nagrody Pewnym problemem dla dyrektorów przedszkoli może być też fakt, że to nie oni określają kryteria, którymi należy kierować się przy przyznawaniu nagrody dyrektora. Natomiast często zdarza się, że kryteria określane przez organy prowadzące są sprzeczne z przepisami. W rezultacie uchwały są następnie kwestionowane przez organy nadzoru (wojewodów), a dyrektorom brak jest należytej podstawy do przyznania nagrody. W rozstrzygnięciach nad-zorczych wojewodowie wskazują bowiem, że ustawowe upoważnienie organu prowadzącego do ustalenia kryteriów przyznawania nagród dla nauczycieli obejmuje kompetencję do wy-znaczenia mierników służących za podstawę oceny pracy nauczyciela, które związane są tylko z jego pracą dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą. Natomiast organy prowadzące często nie formułują w uchwałach kryteriów przyznawania nagród, lecz wskazują jedynie, że przyznanie danej nagrody jest uzależnione od bliżej nieokreślonych osiągnięć w pracy na trzech wymienionych już płaszczyznach (np. Rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Dolnoślą-skiego z dnia 24 maja 2016 r., NK-N.4131.54.7.2016.MC). Ustalone przez organ prowadzący kryteria powinny być na tyle jednoznaczne, by pozwalały dyrektorowi przedszkola na realne określenie, czy dany nauczyciel powinien otrzymać nagrodę dyrektora. Innym błędem zdarzającym się przy określaniu kryteriów przyznawania nagród dyrektora jest określenie ich w niepełnym zakresie. Z Rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody Lubelskiego z 28 grudnia 2015 r. (PN-II.4131.583.2015) wynika, że prawidłowe wykonanie upoważnienia ustawy (art. 49 ust. 2 KN) wymaga określenia przez organ prowadzący kryteriów przyznawa-nia nagród nauczycielom z uwzględnieniem zarówno ich osiągnięć w zakresie pracy dydak-tycznej, wychowawczej i opiekuńczej, jak i realizacji zadań związanych z zapewnieniem bez-pieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez przedszkole oraz realizacji innych zadań statutowych przedszkola. Tylko w takiej sytuacji delegacja ustawowa jest spełniona. W innym wypadku uchwała jest ułomna. Wadliwość ta prowadzi do istotnego naruszenia prawa. Oznacza bowiem, że przez okres obowiązywania uchwały potencjalni adresaci (dyrek-torzy przedszkoli przyznający nagrody dyrektorów) nie znają wszystkich przesłanek warun-kujących przyznanie nagrody. Natomiast postanowienia uchwały mają wyczerpująco określać wszystkie kwestie przekazane w upoważnieniu prawodawcy. Błędem jest również określanie jako kryterium przyznania nagrody wypełniania przez nau-czyciela obowiązku nałożonego na niego z mocy przepisów prawa, np. doskonalenia zawo-dowego. Zadanie związane z doskonaleniem zawodowym nauczyciela jest jego podstawo-wym obowiązkiem wynikającym z art. 6 KN. Nie powinno zatem przesądzać o przyznaniu nauczycielowi nagrody dyrektora, która należy się za szczególne osiągnięcia w zakresie pracy, a nie jedynie za wypełnianie podstawowych obowiązków nauczycielskich. Obowiązek współdziałania z innymi podmiotami Kwestią wzbudzającą często wątpliwości w zakresie trybu przyznawania nagrody dyrektora jest konieczność współdziałania w tym zakresie z innymi podmiotami, w tym np. ze związ-kami zawodowymi czy radą pedagogiczną. Należy tu wskazać na przepis art. 68 ust. 5 pkt 2 Ustawy Prawo oświatowe, zgodnie z którym dyrektor przedszkola jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w nim nauczycieli i w związku z tym decyduje o przyznawaniu im nagród. Potwierdzają to również organy nadzoru, w tym np. wojewoda dolnośląski, który w Rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 9 sierpnia 2013 r. (NK-N.4131.165.20.2013.KW) wskazał, że wszystkich czynności z zakresu prawa pracy w szkole (przedszkolu) dokonuje dyrektor. Jest to jego ustawowa prerogatywa i jakiekolwiek zmiany w tym zakresie mogą następować wyłącznie na skutek wyraźnej kompetencji ustawowej. Wprowadzenie obowiązku uzyskania każdorazowo opinii rady pedagogicznej przy przyznawaniu nagrody dla nau-czyciela jest uszczupleniem ustawowych kompetencji dyrektora. Ustawa nie przewiduje bo-wiem współdziałania pracodawcy (dyrektora) w indywidualnych sprawach ustalania składni-ków wynagrodzenia i ich wysokości. Nie ma też podstaw, aby takie współdziałanie wprowa-dzić w drodze aktu prawa miejscowego. Analogicznie w Rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 21 lipca 2015 r. wydanym przez wojewo-dę dolnośląskiego (NK-N.4131.102.9.2015.JW1) wskazano, że wprowadzanie obowiązku współdziałania w zakresie przyznawania indywidualnych składników wynagrodzenia nie znajduje podstaw w obowiązującym prawie, godzi w prerogatywy pracodawcy oraz prawa pracownika. Należy stwierdzić, że niedopuszczalne jest wprowadzanie wymogu zaopiniowa-nia przez zakładowe organizacje związkowe zrzeszające nauczycieli. Tryb przyznawania na-gród musi być zgodny z przepisami prawa, a wprowadzenie opinii organizacji związkowych nie znajduje oparcia w obowiązujących regulacjach. Nagroda dyrektora a obowiązek zatrudnienia nauczyciela na pełen etat Organ prowadzący, określając kryteria przyznawania nagrody dyrektora, nie powinien wykra-czać poza ustawowe upoważnienie zawarte w art. 49 ust. 2 KN. W praktyce jednak zdarza się, że organy prowadzące wprowadzają warunki przyznania nagrody, które upoważnienie to przekraczają. Przykładowo organy prowadzące wskazują, że przyznanie nagrody jest uzależ-nione od zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze godzin. Również w tym przypadku należy zauważyć, że nie jest to postępowanie zgodne z prawem, co podkreślił wojewoda pod-karpacki w Rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 30 kwietnia 2014 r. (P-II.4131.2.63.2014). Wskazał w nim, że ustawodawca nie przewidział możliwości uzależnienia prawa do nagrody od zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze godzin, a jedynie możliwość uzależnienia prawa do nagrody od przepracowania przez nauczyciela w szkole (przedszkolu) co najmniej roku. Tym samym organ prowadzący, określając zasadę, iż nagroda dyrektora może być przy-znana nauczycielowi, który pracował w przedszkolu „w wymiarze zajęć minimum jednego etatu”, dokonał nieuprawnionej modyfikacji przepisu art. 49 ust. 2 KN. Tryb zgłaszania kandydatów do nagrody Również w pozostałym zakresie tryb przyznawania nagrody dyrektora, w tym tryb zgłaszania kandydatów, powinna określać uchwała organu prowadzącego wydana na podstawie art. 49 ust. 2 KN. W związku z tym powinna ona wskazywać, kto jest upoważniony do złożenia wniosku o nagrodę dyrektora. Kompetencja do przyznania nagrody zawsze leżeć będzie w gestii dyrektora przedszkola, jednakże uprawnienie do występowania z wnioskiem o przyznanie tej nagrody może zostać przyznane innym podmiotom, w tym np. organizacjom związkowym, organom przedszkola (w tym zwłaszcza radzie pedagogicznej, radzie przed-szkola czy radzie rodziców) bądź określonej grupie nauczycieli. Uchwała powinna określać także termin, w którym wnioski należy złożyć do dyrektora. Wzór wniosku powinien stanowić załącznik do uchwały wydanej przez organ prowadzący. Tradycyjnie też nauczyciel, któremu przyznawana jest nagroda dyrektora, otrzymuje okolicznościowy dyplom poświadczający ten fakt. Wzór takiego dyplomu powinien być załącznikiem do uchwały organu prowadzącego.