STAN PRAWNY NA 9 SIERPNIA 2019 Informacje związane z planem nadzoru pedagogicznego przedszkola Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611). Do corocznych obowiązków dyrektora, będących przejawem sprawowanego przez niego w przedszkolu nadzoru pedagogicznego, należy m.in opracowanie planu nadzoru pedagogicznego na każdy kolejny rok szkolny. W obecnym stanie prawnym nie funkcjonuje jeden z góry przyjęty wzór takiego planu. Przepisy wskazują wyłącznie podstawowe elementy, które taki plan powinien zawierać. Poniżej przedstawiono najważniejsze informacje dotyczące zasad sporządzania planu nadzoru pedagogicznego, a w załączniku do tekstu znajduje się wzór takiego planu, który może być oczywiście modyfikowany zgodnie z potrzebami danego przedszkola, zachowując przy tym elementy, które powinny znaleźć się w nim obowiązkowo. Plan ten dla przedszkoli niepublicznych jest nieobowiązkowy, lecz nie ma żadnych przeciwwskazań dla wprowadzenia tego typu rozwiązania. Jeżeli dyrektor przedszkola niepublicznego podejmie się takiego zadania, najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie się do wytycznych dla przedszkoli publicznych, określonych prawnie. Podstawowe zasady dotyczące sporządzania planu nadzoru pedagogicznego zostały zawarte w § 23 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego. Nakładają one na dyrektora przedszkola obowiązek opracowania na każdy rok szkolny planu nadzoru pedagogicznego, który następnie powinien zostać przedstawiony na zebraniu rady pedagogicznej w terminie do 15 września roku szkolnego, którego dotyczy plan. Plan nadzoru pedagogicznego powinien uwzględniać wnioski z nadzoru pedagogicznego sprawowanego w przedszkolu w poprzednim roku szkolnym oraz podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa. Do podstawowych kierunków realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020 należą: • profilaktyka uzależnień w szkołach i placówkach oświatowych, • wychowanie do wartości przez kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych, • wdrażanie nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, • rozwijanie kompetencji matematycznych uczniów, • rozwijanie kreatywności, przedsiębiorczości i kompetencji cyfrowych uczniów, w tym bezpieczne i celowe wykorzystywanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego, tworzenie oferty programowej w kształceniu zawodowym. Wdrażanie nowych podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego. Z oczywistych względów nie wszystkie z powyższych kierunków znajdą zastosowanie w przypadku przedszkoli. W przypadku uwzględniania w planie nadzoru wniosków z poprzedniego roku szkolnego nie ma obowiązku odwoływania się do wniosków starszych niż z roku szkolnego 2018/2019. Oczywiście w przypadku powracających zagadnień, które wymagają nadzoru w zbliżającym się roku szkolnym, dyrektor może również odwołać się do doświadczeń z jeszcze wcześniejszych lat szkolnych, lecz nie musi. W praktyce podczas sporządzania planu nadzoru pedagogicznego wykorzystywane są dodatkowo: • koncepcje funkcjonowania i rozwoju przedszkola, • wnioski i skargi wnoszone przez rodziców w minionym roku szkolnym, • raporty z ewaluacji zewnętrznych, • wyniki kontroli przeprowadzonych przez organ nadzoru pedagogicznego. Obowiązkowe elementy planu nadzoru pedagogicznego określone zostały w § 23 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego. Zgodnie z nim plan nadzoru pedagogicznego powinien zawierać w szczególności: • przedmiot ewaluacji wewnętrznej oraz termin jej przeprowadzenia, • tematykę i terminy przeprowadzania kontroli przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola, • zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań, o którym mowa w § 22 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia, • plan obserwacji, o której mowa w § 22 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia, • zakres monitorowania, o którym mowa w § 22 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia. Zgodnie z § 2 pkt 6 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego ewaluacja wewnętrzna oznacza ewaluację przeprowadzaną przez dyrektora przedszkola. Jako ewaluację należy rozumieć proces gromadzenia, analizowania i komunikowania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez przedszkole. Wyniki ewaluacji są wykorzystywane w procesie podejmowania decyzji mających na celu zapewnienie wysokiej jakości organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki oraz ich efektów w przedszkolu (§ 2 pkt 4 Rozporządzenia). Chociaż przepisy nie wskazują na to wprost, punktem odniesienia przy przeprowadzeniu czynności związanych z ewaluacją wewnętrzną mogą być wymagania określone dla przedszkoli w Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Wymaganie Charakterystyka wymagania Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są podporządkowane indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym oraz możliwościom psychofizycznym dzieci. Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone. Wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu tych procesów. Stosowane metody pracy są dostosowane do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej. Nauczyciele pracują zespołowo. Wspólnie planują przebieg procesów edukacyjnych, współpracują przy ich realizacji i analizują efekty swojej pracy. Nauczyciele pomagają sobie nawzajem i wspólnie rozwiązują problemy Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej Dzieci nabywają wiadomości i umiejętności określone w podstawie programowej i wykorzystują je w zabawie i w sytuacjach zadaniowych. Podstawa programowa wychowania przedszkolnego jest realizowana z wykorzystaniem warunków i sposobów jej realizacji. W przedszkolu monitoruje się i analizuje osiągnięcia każdego dziecka, z uwzględnieniem jego możliwości rozwojowych, formułuje się i wdraża wnioski z tych analiz Dzieci są aktywne Dzieci są zaangażowane w zajęcia prowadzone w przedszkolu i chętnie w nich uczestniczą. Nauczyciele stwarzają sytuacje, które zachęcają dzieci do podejmowania różnorodnych aktywności. Dzieci są wdrażane do samodzielności Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne Dzieci w przedszkolu czują się bezpiecznie, a relacje między wszystkimi członkami społeczności przedszkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Dzieci wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje. Podejmuje się działania wychowawcze i profilaktyczne mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. W przedszkolu kształtuje się postawę odpowiedzialności dzieci za działania własne i działania podejmowane w grupie. Podejmowane działania wychowawcze i profilaktyczne są monitorowane, ocenia się ich skuteczność, a w razie potrzeby dokonuje się ich modyfikacji Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji W przedszkolu rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe oraz sytuację społeczną każdego dziecka. Informacje z przeprowadzonego rozpoznania są wykorzystywane w działaniach edukacyjnych. Zajęcia rewalidacyjne dla dzieci z niepełnosprawnością oraz zajęcia specjalistyczne są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego dziecka. W opinii rodziców wsparcie otrzymywane w przedszkolu odpowiada potrzebom ich dzieci Rodzice są partnerami przedszkola Rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach. W przedszkolu współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci. Przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy Przedszkole współpracuje ze środowiskiem lokalnym na rzecz wzajemnego rozwoju Przedszkole, w sposób celowy, współpracuje z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym. Współpraca przedszkola ze środowiskiem lokalnym wpływa na ich wzajemny rozwój oraz na rozwój dzieci Przedszkole w planowaniu pracy uwzględnia wnioski z analizy badań zewnętrznych i wewnętrznych W przedszkolu analizuje się wyniki badań zewnętrznych i wewnętrznych dotyczących wspomagania rozwoju i edukacji dzieci, służące jakości procesów edukacyjnych. Nauczyciele planują i podejmują działania edukacyjne i wychowawcze z uwzględnieniem wyników badań zewnętrznych i wewnętrznych oraz wniosków z tych badań, w tym ewaluacji zewnętrznej i wewnętrznej. Działania prowadzone przez przedszkole są monitorowane i analizowane, a w razie potrzeby modyfikowane Zarządzanie przedszkolem służy jego rozwojowi Zarządzanie przedszkolem koncentruje się na zapewnieniu warunków odpowiednich do rozwoju dzieci. W procesie zarządzania wykorzystuje się wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Podejmuje się działania zapewniające przedszkolu wspomaganie zewnętrzne odpowiednie do potrzeb i służące rozwojowi przedszkola. W przedszkolu są ustalane i przestrzegane procedury dotyczące bezpieczeństwa, w tym sposobów działania w sytuacjach trudnych i kryzysowych Ewaluacja zewnętrzna, przeprowadzana przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, jest formalnie przeprowadzana właśnie w zakresie powyższych wymagań. Zapewnienie wysokiej jakości organizacji przedszkola na tych polach zagwarantuje, że treść raportu z ewaluacji zewnętrznej nie będzie dla dyrektora przedszkola przykrym zaskoczeniem, a ewaluacja wewnętrzna przeprowadzana zgodnie z tymi wymaganiami będzie stanowić dla placówki dobry sprawdzian przed ewaluacją zewnętrzną. Należy zauważyć, że zgodnie z podstawowymi kierunkami realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020 kuratorzy oświaty przeprowadzając w przedszkolach ewaluacje problemowe będą badali następujące wymagania: 1) „Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się”, 2) „Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji”, 3) „Rodzice są partnerami przedszkola”. Oznacza to, że przeprowadzając ewaluację i gromadząc informacje na temat pracy przedszkola, będą oni starali się określić, w jakim zakresie przedszkole spełnia powyższe wymagania. Wiąże się to z koniecznością ustalenia: 1) w zakresie wymagania "Procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są zorganizowane w sposób sprzyjający uczeniu się": • czy procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są podporządkowane indywidualnym potrzebom edukacyjnym i rozwojowym oraz możliwościom psychofizycznym dzieci, • czy procesy wspomagania rozwoju i edukacji dzieci są planowane, monitorowane i doskonalone, • czy wnioski z monitorowania są wykorzystywane w planowaniu i realizowaniu procesów wspomagania rozwoju i edukacji dzieci, • czy stosowane metody pracy są dostosowane do potrzeb dzieci i grupy przedszkolnej, • czy nauczyciele pracują zespołowo, a także czy wspólnie planują przebieg procesów edukacyjnych, współpracują przy ich realizacji i analizują efekty swojej pracy, • czy nauczyciele pomagają sobie nawzajem i wspólnie rozwiązują problemy; 2) w zakresie wymagania "Przedszkole wspomaga rozwój dzieci, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji": • czy w przedszkolu rozpoznaje się możliwości psychofizyczne i potrzeby rozwojowe oraz sytuację społeczną każdego dziecka, • czy informacje z przeprowadzonego rozpoznania są wykorzystywane w działaniach edukacyjnych, • czy zajęcia rewalidacyjne dla dzieci z niepełnosprawnością oraz zajęcia specjalistyczne są odpowiednie do rozpoznanych potrzeb każdego dziecka, • czy w opinii rodziców wsparcie otrzymywane w przedszkolu odpowiada potrzebom ich dzieci; 3) w zakresie wymagania "Rodzice są partnerami przedszkola": • czy rodzice współdecydują w sprawach przedszkola i uczestniczą w podejmowanych działaniach, • czy w przedszkolu współpracuje się z rodzicami na rzecz rozwoju ich dzieci, • czy przedszkole pozyskuje i wykorzystuje opinie rodziców na temat swojej pracy. Podobnie ma się sprawa z kontrolą. Zgodnie z § 2 pkt 9 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego przez kontrolę należy rozumieć działania organu sprawującego nadzór pedagogiczny lub dyrektora przedszkola prowadzone w przedszkolu w celu oceny stanu przestrzegania przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola. Zakresy działań organu sprawującego nadzór pedagogiczny i dyrektora przedszkola są więc niemal tożsame (w § 22 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia wskazano, że dyrektor w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego kontroluje przestrzeganie przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola). Dyrektor może zatem przeprowadzać w przedszkolu kontrole praktycznie w takim samym zakresie, co kurator oświaty. Przygotowując plan nadzoru pedagogicznego, dyrektor powinien więc określić ewentualne słabe strony przedszkola dotyczące przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa w ww. zakresie, które mogą następnie być przedmiotem kontroli ze strony organu nadzoru pedagogicznego, i na nich skupić uwagę w trakcie przeprowadzanych przez siebie kontrolach w nadchodzącym roku szkolnym. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w sporządzanym przez niego planie nadzoru pedagogicznego. Chociaż kierunki realizacji polityki oświatowej państwa na rok 2019/2020 nie przewidują zadań z zakresu kontroli kuratorów oświaty w przedszkolach (oczywiście mogą odbywać się kontrole doraźne), to jednak warto zastanowić się nad samodzielnym przeprowadzeniem kontroli w zakresie funkcjonowania monitoringu wizyjnego zgodnie z przepisami prawa (tego typu kontrole będą odbywać się w publicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych). Regulacje dotyczące monitoringu wizyjnego w jednostkach oświaty są stosunkowo nowe (art. 108a Ustawy Prawo oświatowe, obowiązujący od 25 maja 2018 r.). Warto więc upewnić się, że przedszkole spełnia stawiane w tym zakresie wymagania, wśród których należy wymienić następujące z nich: • wprowadzenie monitoringu wizyjnego jest niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa dzieci i pracowników przedszkola lub ochrony mienia, • nie istniały alternatywne sposoby mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa dzieci i pracowników przedszkola lub ochrony mienia, • zamiar wprowadzenia monitoringu wizyjnego został uzgodniony z organem prowadzącym przedszkole, • monitoring wizyjny został wprowadzony po przeprowadzeniu konsultacji z radą pedagogiczną i radą rodziców, • monitoring wizyjny obejmuje wyłącznie pomieszczenia przedszkola lub teren wokół przedszkola, • monitoring nie obejmuje pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, pomieszczeń, w których dzieciom jest udzielana pomoc psychologiczno-pedagogiczna, pomieszczeń przeznaczonych do odpoczynku i rekreacji pracowników, pomieszczeń sanitarnohigienicznych, gabinetu profilaktyki zdrowotnej, szatni i przebieralni, chyba że stosowanie monitoringu w tych pomieszczeniach jest niezbędne ze względu na istniejące zagrożenie dla zapewnienia bezpieczeństwa dzieci i pracowników przedszkola lub ochrony mienia, • w przypadku instalacji monitoringu w pomieszczeniach przedszkola wymienionych w pkt 6 – monitoring nie narusza godności oraz innych dóbr osobistych dzieci, pracowników i innych osób, a także zostały zastosowane techniki uniemożliwiające rozpoznanie przebywających w tych pomieszczeniach osób, • monitoring nie stanowi środka nadzoru nad jakością wykonywania pracy przez pracowników przedszkola, • nagrania obrazu zawierające dane osobowe dzieci, pracowników i innych osób, których w wyniku tych nagrań można zidentyfikować, przedszkole przetwarza wyłącznie do celów, dla których zostały zebrane (zapewnienie bezpieczeństwa lub ochrona mienia) i przechowuje przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące od dnia nagrania, a po upływie tego terminu są one niszczone, o ile przepisy odrębne nie stanowią inaczej, • dyrektor poinformował rodziców dzieci i pracowników o wprowadzeniu monitoringu nie później niż 14 dni przed jego uruchomieniem, • dyrektor przed dopuszczeniem do wykonywania obowiązków służbowych przez nowych pracowników informuje ich na piśmie o stosowaniu w przedszkolu monitoringu, • pomieszczenia i teren podlegający monitorowaniu zostały oznaczone w sposób widoczny i czytelny, za pomocą odpowiednich znaków lub ogłoszeń dźwiękowych – nie później niż na dzień przed jego uruchomieniem, • dyrektor uzgodnił z organem prowadzącym przedszkole odpowiednie środki techniczne i organizacyjne w celu ochrony przechowywanych nagrań obrazu oraz danych osobowych dzieci, pracowników i innych osób, których w wyniku tych nagrań można zidentyfikować, uzyskanych za pomocą monitoringu. Plan nadzoru pedagogicznego powinien zawierać również zakres wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań. Zakres wspomagania określa § 22 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego, wskazując, że dyrektor, we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego, powinien wspomagać nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez: • diagnozę pracy przedszkola, • planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego, • prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad. Przy czym zakres wspomagania wymieniony powyżej nie stanowi katalogu zamkniętego. Dyrektor lub inni nauczyciele pełniący funkcje kierownicze w przedszkolu mogą wspomagać nauczycieli w ich pracy także za pomocą innych działań. Warto zaznaczyć, że zgodnie z § 2 pkt 10 Rozporządzenia przez wspomaganie należy rozumieć działania dyrektora przedszkola mające na celu inspirowanie i intensyfikowanie w przedszkolu procesów służących poprawie i doskonaleniu jego pracy, ukierunkowane na rozwój uczniów. Kolejnym obowiązkowym elementem planu nadzoru pedagogicznego jest plan obserwacji. Na podstawie § 22 ust. 3 pkt 2 Rozporządzenia, w celu realizacji zadań związanych z nadzorem pedagogicznym, dyrektor przedszkola we współpracy z innymi nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze przeprowadza obserwacje prowadzonych przez nauczycieli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz innych zajęć i czynności wynikających z działalności statutowej przedszkola. Ostatnim wymaganym prawem elementem planu nadzoru pedagogicznego jest określenie zakresu monitorowania, które będzie prowadzone w nadchodzącym roku szkolnym. Monitorowanie jest, według § 22 ust. 1 pkt 4 Rozporządzenia, jednym z zadań dyrektora i innych nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze w ramach sprawowanego przez nich nadzoru pedagogicznego. To działania dyrektora przedszkola prowadzone w przedszkolu, obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej, w celu identyfikowania i eliminowania zagrożeń w prawidłowej realizacji zadań przedszkola (§ 2 pkt 11 Rozporządzenia). Kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2019/2020 wskazują, że kuratorzy oświaty będą zobowiązani do monitorowania przedszkoli w zakresie "Wspierania potencjału rozwojowego uczniów i stwarzania warunków do ich aktywnego i pełnego uczestnictwa w życiu przedszkola oraz w środowisku społecznym". Powyższy zakres treści, które musi zawierać plan nadzoru pedagogicznego, stanowi jedynie niezbędne minimum. W razie potrzeby plan może zostać poszerzony również o inne elementy, na co wskazuje zwrot „plan nadzoru pedagogicznego zawiera w szczególności”, użyty w § 23 ust. 3 Rozporządzenia. Za każdym razem należy się jednak upewnić, że plan będzie zawierał podstawowe elementy wskazane powyżej. Natomiast w przypadku dokonywania zmian w planie nadzoru trzeba pamiętać, że dyrektor o wprowadzonych zmianach powinien niezwłocznie poinformować radę pedagogiczną (§ 23 ust. 4 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego).